Doventolk
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Doventolk is de Nederlandse populaire term voor tolken tolken die gesprekken van, door en met doven vertalen.
Naast de Tolk Gebarentaal bestaat er ook nog de zgn."Schrijftolk", die het gesproken woord middels een verscheidenheid aan speciale toetsenborden zichtbaar maakt als geschreven tekst.
In Nederland gebruikt men als officiële term "Tolk Nederlandse Gebarentaal" (of kortweg "Tolk Gebarentaal")
In Vlaanderen gebruikt men officieel "Tolk Vlaamse Gebarentaal" of Tolk VGT .
Inhoud |
[bewerk] Tolk Gebarentaal
De tolk vertaalt tussen gesproken taal en gebarentaal. De dove cliënt kan daarbij aangeven of hij zijn eigen stem wil gebruiken, of dat de tolk de gebaren van de cliënt moet vertalen naar gesproken Nederlands. Het laatste wordt ook wel stemtolken genoemd.
Een Nederlandse Tolk Gebarentaal kan afhankelijk van zijn/haar vaardigheden de volgende tolkmethoden aanbieden: Nederlandse Gebarentaal, Nederlands met Gebaren, of vierhandengebaren (voor doofblinden). Sommige tolken specialiseren zich in specifieke onderwerpen (GGZ, justitie, religie, kinderen, onderwijs, et cetera). Er is een klein maar groeiend aantal tolken die zowel de vaardigheden van tolk gebarentaal en van schrijftolk beheersen.
In Nederland kan aan de Hogeschool Utrecht een vierjarige opleiding voor tolk/docent Nederlandse Gebarentaal gevolgd worden. Sinds april 2006 is deze opleiding door het Ministerie van Justitie toegevoegd aan de lijst van erkende tolkopleidingen.
In Vlaanderen heb je twee CVO instellingen die tolken Vlaamse Gebarentaal opleiden: VSPW in Gent en Crescendo in Mechelen.
[bewerk] Ontwikkeling van het beroep tolk Nederlandse Gebarentaal in Nederland
De eerste opleiding was Gebarentaal tolk op mbo-niveau. Later bleek dat de mbo-tolk onvoldoende in staat was de enorme variëteit van opdrachten en taalniveaus te beheersen. De opleiding werd daarom opgeheven en vervangen door de hbo-opleiding Tolk/Docent Nederlandse Gebarentaal (NGT) aan de Hogeschool Utrecht.
In 1988 werd de Nederlandse Vereniging van Tolken voor Doven (NVTD) opgericht. Dit was de eerste beroepsorganisatie van tolken voor doven in Nederland. In 2000 wijzigde de naam in Nederlandse Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal (NBTG). De NBTG behartigt de belangen van studenten en tolken Nederlandse Gebarentaal in Nederland. Sinds kort kunnen ook schrijftolken zich bij de vereniging aansluiten (dit is nu nog een proef).
De NBTG heeft een beroepscode waar de tolk gebarentaal zich aan dient te houden. Een van de zaken waar een tolk zich aan moet houden is bijvoorbeeld de zwijgplicht.
Tolken Gebarentaal die een diploma behaald hebben kunnen zich als erkende tolk registreren in het Register Tolken Gebarentaal. Alleen de geregistreerde tolken komen in aanmerking voor betaling van tolkopdrachten die uitgevoerd zijn binnen de tolkvoorziening voor doven. Medio 2007 waren er ruim 230 geregistreerde tolken gebarentaal.
[bewerk] Niet-erkende tolken gebarentaal
Er zijn tolken die de vereiste opleiding (nog) niet hebben gedaan. Ze zijn als zodanig geen erkende tolken en ook geen lid van een beroepsvereniging, behalve studenttolken. De studententolken mogen lid van een beroepsvereniging worden zolang ze aan de hogeschool studeren. Niet-erkende tolken, kunnen het minimumloon en reiskosten betaald krijgen voor het uitvoeren van tolkopdrachten. Zij worden door de tolkvoorziening als communicatieassistenten aangemerkt.
Er zijn in dit kader twee groepen te onderscheiden:
- Studenttolk
Studenten moeten om te kunnen afstuderen in het derde en vierde studiejaar een bepaald aantal uren tolken. Derdejaarsstudenten lopen mee met de geregisteerde Tolken Gebarentaal en mogen af en toe zelf tolken, mits de cliënt dit goed vindt. Nadat zij hun stage met succes hebben afgerond - hetgeen wordt beoordeeld middels een eindobservatie - mogen ze opdrachten alleen doen. Dit gebeurt veelal in het vierde jaar. Soms gaat er een begeleider mee om te kijken hoe de student tolkt. De dove of slechthorende cliënt kan bij het indienen van een tolkopdracht specifiek aangeven of de tolk een student mag zijn.
- Communicatieassistent
In de tijd dat er een groot tekort was aan erkende tolken, waren mensen die enkele cursussen gebarentaal hadden gedaan vaak bereid om tegen een vergoeding te tolken voor bevriende doven. Omdat ze niet zijn opgeleid als tolk vielen ze onder de noemer 'communicatieassistent'. Vermoedelijk wordt tegenwoordig alleen in regio's waar geen of weinig tolken beschikbaar zijn nog gebruikgemaakt van communicatie-assistenten. Soms werken zij als vrijwilliger voor stichtingen en organisaties, aangezien deze vaak niet over de financiële middelen beschikken om erkende tolken te kunnen inzetten.
[bewerk] Schrijftolk
De schrijftolk, ook wel audiotolk genoemd, typt het gesprokene uit met een velotype of veyboard. De cliënt kan het getypte vervolgens nalezen op het beeldscherm van een aangesloten laptop. Op verzoek van de cliënt kan de schrijftolk een floppy met alle getypte teksten overhandigen, dit is echter geen verplichting. De schrijftolk is geschikt voor doven die de gebarentaal niet of slecht beheersen. Voor meer info zie het onderwerp schrijftolk.
In Nederland kan aan Hogeschool Utrecht een opleiding van twee jaar (met ingang van het studiejaar 2007/2008) tot schrijftolk gevolgd worden. Na het afstuderen kan de schrijftolk zich als erkende tolk inschrijven bij het Register Tolken Gebarentaal. (Feitelijk spreekt men voluit wel van "Register voor Tolken Gebarentaal en Schrijftolken", maar de beheerder van het kwaliteitsregister heet officieel nog kortweg "Stichting RTG")
[bewerk] Niet-erkende schrijftolken
Er zijn schrijftolken die de vereiste opleiding (nog) niet hebben gedaan. Ze zijn als zodanig geen erkende tolken en ook geen lid van een beroepsvereniging, behalve studenttolken. De studententolken mogen lid van een beroepsvereniging worden zolang ze aan de hogeschool studeren. Niet-erkende tolken kunnen het minimumloon en de reiskosten uitbetaald krijgen voor het uitvoeren van tolkopdrachten.
Er zijn in dit kader twee groepen te onderscheiden:
- Student-schrijftolk
Studenten moeten om te kunnen afstuderen een bepaald aantal uren tolken. De dove of slechthorende cliënt kan bij het indienen van een tolkopdracht specifiek aangeven of de gewenste schrijftolk een student mag zijn.
- Notitiemaker
Een notitiemaker (soms ook communicatie-assistent genoemd) heeft geen professioneel veyboard, er wordt hem een computer of laptop ter beschikking gesteld door de opdrachtgever waarop hij het gezegde kan typen. De enige eis die aan een notitiemaker wordt gesteld is dat hij een cursus blind typen heeft gevolgd.
