Cree (volk)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De Cree (Engels), Cris (Frans) zijn de grootste van de oorspronkelijke bevolkingsgroepen (indianen of First Nations) in Canada. Er zijn ruim 200.000 Cree, verdeeld in 135 clans, in het enorme gebied tussen de Rocky Mountains en de Atlantische Oceaan in Canada en de Verenigde Staten. Daarnaast zijn er zo'n 300.000 Métis in Canada. Dit zijn mesties met deels Cree-afkomst.
De Cree noemen zichzelf als volk Ayisini (meervoud: Ayisiniwak). Ze worden onderverdeeld in de James Bay Cree (Eeyouch) uit Québec, de Moose Cree uit Ontario, de Swampy Cree uit Ontario en Manitoba, de Woods Cree uit Saskatchewan en Manitoba, en de Plains Cree (Nêhiyawak) uit Alberta en Saskatchewan. Tevens wonen er Plains Cree, samen met Plains Ojibwe, in een reservaat in Montana.
De Cree-taal is de meest gesproken indiaanse taal in Canada, met zo'n 50.000 sprekers. De Métis-taal Michif is een mengtaal van Frans en Cree. Een andere Métis-mengtaal, Bungee (een mengeling van Cree en Schots-Gaelisch), is nu uitgestorven.
De Ayisininiwok zijn nauw verwant aan de Ojibweg (Chippewa). De naam Cree stamt af van de benaming Cristinaux die Franse ontdekkingsreizigers in de 17e eeuw aan de stam gaven, afgeleid van de naam die de Ojibweg gebruikten voor leden van de stam die het gebied ten zuiden van de Jamesbaai bewoonde. De term werd later verkort tot Cri of Cree en gebruikt voor alle Cree in Noord-Amerika.
Voor de komst van de Europeanen draaide de Ayisini-cultuur voornamelijk om de jacht op bizons in de Canadese wouden en op de Amerikaanse prairie. Ze waren bondgenoten van het Nakoda-volk (Assiniboine). Met de komst van de pelshandelaren ontstond een nauwe samenwerking met de Hudson's Bay Company en North West Company. De relatie tussen de Ayisininiwok en de Europese jagers verslechterde echter toen de bizons, de primaire voedselbron van de Ayisininiwok, door de intensieve jacht bijna verdwenen waren. Dit leide in korte tijd tot enorme hongersnood en maakte de Ayisininiwok afhankelijk van voedselhulp. Ayisini-opperhoofd Big Bear streed, zonder succes, voor grotere autonomie voor de Ayisiniwak en andere inheemse bevolkingsgroepen. In 1885 kwam het tot een gewapende opstand van een groep Ayisiniwak, Métis en Nakoda (Assiniboine) in Saskatchewan, die neergeslagen werd door de Canadese overheid.
De Grand Council of the Crees (Frans: Grand Conseil des Cris, Cree: Eytou Istchee) representeert zo'n 16.000 Eeyouch (Oostelijke Cree) in de Jamesbaai- en Nunavik-regio's in noordelijk Québec. Deze raad werd gevormd in 1974 om te kunnen onderhandelen met de Canadese overheid, die in 1971 met een plan kwam om een aantal waterkrachtcentrales te bouwen er hiervoor grote delen van het Jamesbaai-gebied onder water te zetten, zonder de inheemse bevolking bij de beslissingsvorming te betrekken. In 1975 werd een overeenkomst met de Canadese overheid getekend waarmee de landrechten van de Eeyouch in Québec vastgesteld werden.
De Ayisiniwak hebben een eigen luchtvaartmaatschappij, Air Creebec, die tussen een aantal verschillende bestemmingen in Québec en Ontario vliegt.
De Cree-populatie in de VS is geconcentreerd in Rocky Boy Indian Reservation, een indianenreservaat in de staat Montana.
Enkele bekende Ayisiniwak zijn:
- David Ahenakew (1933), politicus, veroordeeld voor antisemitische uitspraken
- Buffy Sainte-Marie (1941), zangeres en componiste, won een Oscar voor Up Where We Belong
- Gordon Tootoosis (1941), acteur
- Jackson Beardy (1944-1984), kunstenaar
- Elijah Harper (1949), politicus
- Cree Summer (1969), actrice en zangeres
- Jonathan Cheechoo (1980), professionele ijshockeyspeler
[bewerk] Externe links
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden in de categorie Cree van Wikimedia Commons. |
