Cliticum

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Een cliticum (mv: clitica) is een woordje dat nooit klemtoon krijgt of zelfstandig voorkomt, en wordt uitgesproken alsof het deel uitmaakt van het woord dat er onmiddellijk voor of achter komt. Daardoor kan het fonologisch als deel van een langer woord worden beschouwd. Op grond van hun betekenis, die vaak gelijk is aan die van een niet-cliticum worden clitica wel als zelfstandig woord gezien.

Clitica die versmelten met het eropvolgende woord, worden proclitische woorden genoemd. Clitica die versmelten met het eraan voorafgaande woord, worden enclitische woorden genoemd.

Een paar voorbeelden:

• het Nederlandse ie heeft dezelfde betekenis als hij, maar komt uitsluitend voor direct na een werkwoord of voegwoord en krijgt daarbij nooit klemtoon. Wil men het wel beklemtonen, dan moet het worden vervangen door hij.
• het Friese st(e) heeft dezelfde betekenis als do (jij), maar komt uitsluitend voor direct na een werkwoord of voegwoord, en krijgt daarbij nooit klemtoon. Wil men het wel beklemtonen, dan moet het worden vervangen door do.
• het Franse je heeft dezelfde betekenis als moi (ik), maar komt uitsluitend voor direct voor een werkwoord, en krijgt daarbij nooit klemtoon. Wil men het beklemtonen, dan wordt het woord moi ervoor geplaatst en dan draagt dat de klemtoon.