Cissy van Marxveldt
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Cissy van Marxveldt, pseudoniem van Setske de Haan (Oranjewoud, 24 november 1889 – Bussum, 31 oktober 1948) was een Nederlandse schrijfster. Onder haar pseudoniem werd ze bekend door haar vooroorlogse meisjesboeken, die zich in de 'betere milieus' afspeelden. De boeken over Joop ter Heul zijn haar bekendste boeken. Ze was een tijdgenote van de schrijfster Willy Pétillon.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
Van Marxveldt werd geboren als enig kind van een hoofdonderwijzer. Al als kind schreef ze vele schriften vol, geïnspireerd door de vele boeken die ze las. Haar liefste wens was zelf ooit een boek uit te brengen. Toen ze vijftien was, publiceerde ze een feuilleton in het Nieuwsblad van Friesland.
Ondanks haar matige gezondheid liet ze geen kans onbenut om op school zo veel mogelijk pret te maken. Dit komt vooral terug in het boek 'De HBS-jaren van Joop ter Heul'. Ze ging naar de HBS in Heerenveen. Haar schoolresultaten waren matig, en toen ze een blindedarmontsteking kreeg kon ze geen eindexamen afleggen. Daarna mocht ze in 1908 als au pair naar Coventry (Verenigd Koninkrijk). Ze werkte bij een doktersgezin, dat haar Cissy noemde omdat haar Friese naam te moeilijk was. Ze hield het daar maar enkele maanden vol en ging vervolgens naar een kostschool in Bath. Toen ze terugkeerde in Oranjewoud wist ze echter nog niet hoe ze haar toekomst wilde inrichten. Ze ging aan het werk als leerling-verslaggeefster bij de Dragtster Courant, maar werd al gauw ontslagen omdat ze te veel fantasie had.
Rond 1910 verhuisde ze naar Amsterdam, waar ze haar diploma stenografie en typen haalde. Ze vond werk op handelskantoor Wolff, en ontmoette rond 1914 de vier jaar jongere Leo Beek, een luitenant. Tijdens zijn mobilisatie schreef ze zulke leuke brieven dat Beek haar aanmoedigde verder te gaan met schrijven. Vanaf 1915 publiceerde ze in 'Panorama' onder namen als 'Ans Woud', 'Betty Bierema' en 'Cissy/Sissy van Marxveldt'. Die laatste naam is waarschijnlijk geïnspireerd door het feit dat Oranjewoud een 'rode' gemeente was, maar zeker is dat niet. Ze besloot onder pseudoniemen te publiceren omdat veel verhalen afgeleid waren van ware situaties, en omdat haar eigen naam niet goed genoeg zou zijn.
In 1916 trouwden Van Marxveldt en Beek met elkaar. Ze verhuisden naar Hilversum, omdat Beek in Laren (NH) was gelegerd. Eind 1916 werd hun eerste zoon geboren; later zou er nog een zoon komen. Na zijn diensttijd ging Beek als bedrijfsleider in een warenhuis werken.
In 1917 kwam haar droom uit: haar eerste boek Game and set! verscheen, een jaar later gevolgd door Het hoogfatsoen van Herr Feuer, over haar Amsterdamse tijd op kantoor met haar Duitse baas). De boeken werden onder de naam Betty Bierema uitgebracht. Hoewel de boeken flopten, benaderde een nieuw tijdschrift voor jongeren haar om een feuilleton te schrijven. Dit deed ze onder de naam Cissy van Marxveldt. Ze schreef de verhalen in de vorm van brieven van een HBS-meisje aan haar vriendin: Joop ter Heul was geboren.
Het tijdschrift ging al snel op de fles, maar ze ging door met Joop ter Heul; een HBS-meisje zonder zorgen, uit een chic milieu. Haar uitgever had echter geen interesse. Valkhoff & Co uit Amersfoort wilde het wel uitbrengen. In 1919 verscheen 'De HBS-tijd van Joop ter Heul'. Het was meteen een succes. De 'jolige' schrijfstijl, een milieu waarin iedereen wel wilde leven en veel humor, allemaal handelsmerken van haar, bleken de ingrediënten voor het succes te zijn. Al gauw verschenen nog drie delen, waarin de hoofdpersoon zich verloofde met "Leo van Dil"; door hem getemd werd van vrolijke bakvis in gehoorzame nette vrouw en echtgenote; en een kind kreeg. Een halve eeuw later zouden feministen vanwege deze onderwerpen het boek nog net niet op de brandstapel gooien (hoewel het gedrag van Joop in de jaren twintig juist best revolutionair was, maar ja, ze werd uiteindelijk wel 'onderworpen'...), maar het boek bleef populair, zelfs bij de klein- en achterkleindochters van de eerste lezeressen.
"Joop ter Heul" was niet helemaal een autobiografie, maar wel voor een deel. De HBS-tijd is gebaseerd op De Haans eigen HBS-jaren, maar De Haan bekende dat ze zelf ook trekjes had van Joops nuffige zus Julie. Echtgenoot Leo van Dil is duidelijk geïnspireerd op haar eigen man, net als de beschrijving over de geboorte van Joops zoontje Hans. Van Marxveldt kreeg zelf twee zonen: Leo -, en Ynze Beek. Net als in de boeken die ze schreef, hield ze zelf ook van veel personeel om zich heen omdat ze het huishouden haatte en liever schreef. Inmiddels verdiende ze zo veel geld met haar boeken, dat ze zich dit ook kon veroorloven.
Door het geld dat de boeken binnenbrachten, verhuisde ze ook regelmatig, of ze had meerdere huizen tegelijk; dit tot ergernis van haar man, die soms niet eens wist naar welk huis hij na het werk moest, en die een keer te horen kreeg dat ze die dag een nieuw huis had... Zo woonden ze in Bloemendaal, Wijk aan Zee, het Gooi of Amsterdam. In 1944 verhuisden ze voor het laatst, naar Bussum.
Van Marxveldt kreeg op haar 37-ste een beroerte, waardoor ze rechtszijdig verlamd raakte. Ze weigerde haar handicap te accepteren. Nadien schreef ze met haar linkerhand en probeerde ze haar verlamde rechterhand te verbergen. Later bleek de beroerte door een hersentumor te zijn veroorzaakt. Hieraan werd ze niet geopereerd.
In 1927 schreef ze een andere kaskraker: Een Zomerzotheid, helemaal in de stijl van de 'Roaring Twenties'. Toen de depressie begon, werd de toon van haar werk wat serieuzer (Marijke, Puck van Holten). Die boeken werden ook populair, maar niet zoals haar eerdere werk. Dankzij de herdrukken van haar eerdere boeken en diverse toneelbewerkingen ervan kon ze tijdens de crisisjaren toch jaarlijks zo'n 50.000 gulden per jaar ontvangen.
De oorlog werd de zwartste tijd van haar leven. Haar echtgenoot werkte in het verzet en werd in 1944 opgepakt en in de duinen van Overveen geëxecuteerd. Van Marxveldt was gebroken. Ze was haar inspiratie kwijt, al schreef ze in 1946 Ook zij maakte het mee, een ingetogen verhaal over een meisje in het verzet. Kort daarna bracht ze De dochter van Joop ter Heul uit, maar dit boek viel niet te vergelijken met de sprankelende andere Joop ter Heul-delen en miste de spirit van na de Eerste Wereldoorlog, zoals beschreven in haar eerste boeken. Hoewel het in de jaren zeventig herdrukt werd, is het toch een vergeten werk geworden, en wel zodanig dat veel bronnen menen dat ze na de oorlog alleen het oorlogsboek had uitgegeven.
Ondanks haar verdriet en slechter wordende gezondheid probeerde ze toch vrolijk te blijven voor de buitenwereld. Cissy van Marxveldt stierf op 58-jarige leeftijd en ligt begraven op de Amsterdame begraafplaats Zorgvlied.
[bewerk] Populariteit
Haar boeken bleven ook lang na haar dood populair, al waren er soms mindere tijden, vooral tijdens de feministische golf van de jaren zeventig van de 20e eeuw. Maar ook in de 21e eeuw zijn er nog steeds meisjes die genieten van de boeken.
Op 24 november 2007 werd de planetoïde (10667) Van Marxveldt naar haar vernoemd. De planetoïde heeft een doorsnede van circa 3 km en draait tussen de planeten Mars en Jupiter, op een gemiddelde afstand van 294 miljoen km om de zon. Planetoïde (10667) Van Marxveldt doet twee jaar en negen maanden over een volledige omloop.
[bewerk] Bibliografie
- Game - and set! (1917) (in 1923 uitgegeven als Vriendinnen en in 1950 als Op eigen benen)
- Het hoogfatsoen van Herr Feuer: herinneringen aan mijn Duitschen kantoortijd (1917)
- De H.B.S. tijd van Joop ter Heul (1919)
- Joop ter Heul's problemen (1921)
- Caprices (1922)
- De Kingfordschool (1922)
- Joop van Dil-ter Heul (1923)
- Het nieuwe begin (1924)
- Rekel (1924)
- De Stormers (1925) (na 1940 uitgegeven als Burgemeester's tweeling)
- Joop en haar jongen (1925)
- Kwikzilver (1926)
- Een zomerzotheid (1927)
- De Arcadia: een genoeglijke reis naar Spitsbergen (1928)
- De louteringkuur (1928)
- Herinneringen: verzamelde schetsen (1928)
- Marijke (1929)
- Confetti (1930)
- Puck van Holten (1931)
- De toekomst van Marijke (1932)
- Marijke's bestemming (1934)
- De enige weg (1935)
- Pim 'de stoetel' (1937)
- Als het wintert... (1939)
- Hazehart (1946)
- De dochter van Joop ter Heul (1946)
- Ook zij maakte het mee (1946)
- De blokkendoos (1950) (postuum uitgebracht)
- Mensen uit een klein dorp (1950) (postuum uitgebracht)
