Bodemclassificatie

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Bodemclassificatie is het onderdeel van de bodemkunde dat zich bezig houdt met het systematisch classificeren en categoriseren van bodems op basis van eigenschappen waarin bodems zich van elkaar onderscheiden. Hiervoor is een terminologie ontwikkeld om deze kenmerken te kunnen beschrijven en te meten. Er bestaan in de wereld verschillende benaderingen. Zo kan men kiezen voor een pedogenetische aanpak, uitgaande van de ontstaanswijze van de bodem. Ook kan men uitgaan van de bodemmorfologie, waarbij het uitgangspunt de verschillende waarneembare kenmerken van de bodem zelf zijn. Er is een internationaal systeem, de World Reference Base for Soil Resources van de FAO, oorspronkelijk opgezet als legenda voor de UNESCO wereldbodemkaart uit 1974. Daarnaast zijn er vele nationale systemen, waarvan bijvoorbeeld het Amerikaanse, de USDA Soil Taxonomy, wereldwijd gebruikt wordt. In Nederland bestaat het systeem van De Bakker en Schelling uit 1966.

Inhoud 1 World Reference Base for Soil Resources 2 USDA Soil Taxonomy 3 Het Nederlandse systeem van bodemclassificatie 4 Literatuur

[bewerk] World Reference Base for Soil Resources

De World Reference Base for Soil Resources [1] is ontwikkeld in 1998 als de nieuwe internationale standaard. Het systeem vervangt de laatste versie van de FAO bodemclassificatie uit 1988. Naast het FAO systeem zijn ook concepten uit de Amerikaanse (USDA soil taxonomy), Franse en Russische bodemclassificatie gebruikt. Een belangrijk verschil met het Amerikaanse systeem is dat het bodemklimaat geen deel van het systeem is, behoudens in die gevallen waarin het klimaat het bodemprofiel beinvloedt. De meeste gebruikte criteria komen overeen met die in bestaande classificatiesystemen, zodat vergelijkingen onderling mogelijk blijven.

Het systeem kent de volgende bodemgroepen:

• Acrisol - sterk verweerde tropische bodems, met kleiinspoelingshorizont, lage pH-waarden en slechte chemische eigenschappen
• Albeluvisol - bodems met een kleiinspoelingshorizont (B) die een zeer onregelmatige bovengrens heeft, waarbij de uitspoelingshorizont tot grote diepte de B-horizont inkomt
• Alisol - sterk zure tropische bodems met kleiinspoelingshorizont en meer dan 50 % Al³⁺ verzadiging
• Andosol - bodems in vulkanisch materiaal
• Anthrosol - bodems die door de mens zijn gevormd of sterk veranderd
• Arenosol - zandige bodems met zwakke profielontwikkeling
• Calcisol - bodems met een substantiele accumulatie van kalk
• Cambisol - redelijk ontwikkelde bodems met een beginnende profielontwikkeling (A-B-C profiel)
• Chernozem - donkere bodems, rijk aan organisch materiaal, meestal in eolische sedimenten (b.v. löss) in een continentaal klimaat
• Cryosol - bodems op een ondergrond van permafrost
• Durisol - dunne tot matig diepe bodems met een verharde laag van SiO₂ binnen één meter
• Ferralsol - sterk verweerde rode en geelrode bodems, voornamelijk in de tropen voorkomend
• Fluvisol - jonge bodems in recente alluviale afzetingen, met weinig profielontwikkeling en zichtbare stratificatie
• Gleysol - bodems met duidelijke kenmerken van extreme natheid (gley)
• Gypsisol - bodems met een substantiele accumulatie van gips
• Histosol - bodems ontwikkeld in organisch materiaal
• Kastanozem - donkerbruine bodems, rijk aan organisch materiaal, meestal in eolische sedimenten (b.v. löss) in een droog en warm klimaat
• Leptosol - dunne bodems op vast gesteente
• Lixisol - sterk verweerde tropische bodems, met kleiinspoelingshorizont en gunstigere chemische eigenschappen dan Acrisolen en Ferralsolen
• Luvisol - bodems met een kleiinspoelingshorizont
• Nitisol - rode, goed gedraineerde tropische bodems met een sterk ontwikkelde blokvormige structuur en vage grenzen tussen de horizonten
• Phaeozem - donkere bodems, rijk aan organisch materiaal, met een dunnere A-horizont dan Chernozems, in een vochtige koel tot warm klimaat
• Planosol - bodems met een zeer dichte, ondoorlatende B-horizont in kleiig materiaal, regelmatig of periodiek nat
• Plinthosol - bodems met plinthiet, een dichte ijzerrijke harde kleilaag (in het Engels ook wel: "ironstone")
• Podzol - bodems met een B-horizont met humus en/of ijzerinspoeling onder een askleurige uitspoelingshorizont (E-horizont)
• Regosol - weinig ontwikkelde bodems in ongeconsolideerd verweringsmateriaal
• Solonchak - bodems met een hoge concentratie oplosbare zouten, in semi-aride en aride gebieden en kustzones
• Solonetz - bodems met hoge concentraties Na⁺ en/of Mg³⁺ ionen en een kleiinspoelingshorizont, vooral in steppe klimaten; hoeft niet zout te zijn zoals Solonchak
• Umbrisol - bodems met een donkere bovengrond van organische stof met een lage baseverzadiging.
• Vertisol - bodems in zware klei met specifieke zwel- en krimpverschijnselen

Het detailniveau van de World Reference Base for Soil Resources komt overeen met die van subgroup in de USDA soil taxonomy. Dit niveau bevat te weinig detail voor het gebruik in regionale bodemkarteringen.

[bewerk] USDA Soil Taxonomy

De USDA Soil Taxonomy [2], het classificatiesysteem dat in de Verenigde Staten is ontwikkeld maakt een classificatie van bodems op basis van verschillende eigenschappen en op verschillende niveaus. Deze niveaus zijn van hoog naar laag: Order, Suborder, Great Group, Subgroup, Family en Series. De orders zijn van hoog naar laag:

• Alfisols - bodems met een kleiinspoelings horizont (B-horizont)
• Andisols - bodems in vulkanisch materiaal
• Aridisols - bodems van droge plaatsen met specifieke problemen als uitdroging en zoutophoping
• Entisols - weinig ontwikkelde bodems
• Gelisols - bodems op een permanent bevroren ondergrond (permafrost)
• Histosols - bodems ontwikkeld in organisch materiaal
• Inceptisols - redelijk ontwikkelde bodems met (nog) te weinig uitgesproken karakteristieken om tot een andere order te worden gerekend
• Mollisols - bodems met een dikke goed ontwikkelde bovenlaag (A horizont), waaronder Chernozems en Rendzinas
• Oxisols - sterk verweerde bodems, voornamelijk in de tropen voorkomend
• Spodosols - podzolbodems
• Ultisols - bodems met een kleiinspoelingshorizont met een lage nutrientenstatus en hoge omgevingstemperaturen
• Vertisols - bodems in zware klei met specifieke zwel- en krimpverschijnselen

[bewerk] Het Nederlandse systeem van bodemclassificatie

In Nederland bestond behoefte aan een eigen systeem omdat de destijds bestaande systemen niet voldeden voor diverse typisch Nederlandse situaties met bijvoorbeeld veel jonge gronden, antropogene invloeden of veengronden. Ook had de cultuurtechniek in de naoorlogse jaren behoefte aan exacte omschrijvingen. Daartoe is bij de toenmalige Stichting voor Bodemkartering (StiBoKa), thans onderdeel van Alterra, het Systeem voor de bodemclassificatie voor Nederland [3] ontwikkeld door De Bakker en Schelling. Het systeem kent van hoog naar laag vier niveaus: orden, suborden, groepen en subgroepen.

De orden zijn onderscheiden op basis van de bodemvormende processen die het belangrijkst worden gevonden. Er zijn vijf orden:

• 1. Veengronden - gronden die grotendeels zijn samengesteld uit gedeeltelijk verkoolde plantenstoffen
• 2. Podzolgronden - gronden met onder de A-horizont een uitgespoelde lichte E-horizont en een door humuszuren, ijzer en aluminium donker gekleurde inspoelingslaag (B-horizont)
• 3. Brikgronden - gronden met een in de bodem voorkomende kleiinspoelingslaag (B-horizont)
• 4. Eerdgronden - gronden met een donkere, goed gemengde bovenlaag van organische stof en minerale delen
• 5. Vaaggronden - gronden zonder een duidelijke bodemontwikkeling van enige aard, bijv. duingronden of zeer recente zee- of rivierkleiafzettingen.

Elke orde is onderverdeeld in suborden. Vaak op basis van kenmerken die duiden op een sterke invloed van (grond)water tijdens de bodemvorming, maar ook op kenmerken als aard van de bovengrond en de mate van rijping. De laagste eenheid, de subgroep, is de basis voor de legenda van de in Nederland gepubliceerde bodemkaarten op schaal 1:50.000.

[bewerk] Literatuur

• Bakker, H. de en J. Schelling, 1966. Systeem voor de bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus. Pudoc, Wageningen.
• FAO, 1998. World Reference Base for Soil Resources. FAO, Rome.
• Soil Survey Staff, 1999. Soil taxonomy: a basic system of soil classification for making and interpreting soil surveys (2nd ed.). US Department of Agriculture Soil Conservation Service, Washington DC.