Belgisch (taal)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Het Belgisch was een prehistorische Indogermaanse taal. De Gentse taalkundige Maurits Gysseling gebruikte de term Belgisch (hijzelf schrijft in een voetnoot dat hij ze van Prof. Dr. S.J. De Laet heeft geleend) voor een Indogermaanse taal die in laat-prehistorische tijd en los van het Keltisch gesproken werd in bepaalde delen van wat men Gallië is gaan noemen, en waarvan nog sporen kunnen teruggevonden worden in bepaalde toponiemen zoals het Zuid-Oostvlaamse Bevere, Eine, Mater en Melden.

Het taalgebied van het Belgisch wordt gesitueerd tussen de Canche en de Authie in het zuidwesten, de Wezer en de Aller in het oosten, en de Ardennen en het Duitse Middelgebergte in het zuidoosten.

Gysseling weet zich enigszins gesterkt in zijn benaming door Caesars Bellum Gallicum, waarin vermeld wordt dat de Belgae en de Galli (= de Kelten) een verschillende taal spraken. Gysseling kon zijn theorie echter ook staven door zijn onderzoek naar de toponymie, waaruit hij concludeerde dat er inderdaad een indogermaanse taal moet bestaan hebben, die zich van het Keltisch en het Germaans duidelijk onderscheidde.

Wel heeft het Germaans bij de germanisering (waar deze optrad) invloed gehad op het Belgisch (en het Keltisch). Zo zijn de Germaanse klankverschuivingen (p wordt f, t wordt th en k wordt h, en ook ǒ wordt ă) van toepassing op plaatsnamen waarvan vermoed wordt dat ze oorspronkelijk uit het Belgisch zijn ontleend. Het zou hier overigens niet gaan over de Frankische kolonisatie van de vijfde tot de achtste eeuw, maar wel over een eerste, vroege germanisering die kort voor onze tijdrekening (in de derde eeuw voor Christus) moet hebben plaatsgevonden.

Kenmerkend voor het "Belgisch" zijn het bewaren van de p. Ook waternamen op -ara (zoals in de naam van de Dender) en -ănā of -ǒnā zoals in Matrǒnā (vandaag Mater) en de vorming van nederzettingsnamen op -iǒm (de o moet hier trouwens drie keer een boogje hebben), zouden typisch "Belgisch" zijn.

Tot op vandaag blijven volgens Gysseling sporen zichtbaar van dit zogenaamde "Belgisch". Het diminutiefsuffix -ika, de feminiserende suffixen -agjōn- en -astrjō en het collectiefsuffix -itja- zijn in het Nederlands ontleend en soms zelfs bijzonder productief geworden. In de toponymie blijven apa, poel, broek, gaver, drecht, laar en ham bewaard als Belgische leenwoorden.

[bewerk] Bibliografie

• M. Gysseling, Enkele Belgische leenwoorden in de toponymie, in Naamkunde 7 (1975), pp. 1-6.
• J. Molemans, Profiel van de Kempische toponymie, in Naamkunde 9 (1977), pp. 1-50.