Basiliek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
.png)
Een basiliek is een bouwpatroon uit de klassieke Oudheid en in de romaanse kerkarchitectuur. Tevens is het een eretitel voor kerkgebouwen in de rooms-katholieke Kerk. In de laatste betekenis telt België 27 en Nederland 21 basilieken.
Inhoud |
[bewerk] Etymologie
Het woord basiliek is een vernederlandsing van het Romeinse basilica, dat weer afkomstig is van het Griekse basilikos (koninklijk gebouw). Dat woord is op zijn beurt weer afgeleid van het Griekse basileus dat koning betekent.
[bewerk] Klassieke Oudheid
 Zie Basilica voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De term basiliek is in eerste instantie een bouwkundige term uit de klassieke Oudheid. In deze betekenis spreekt men over een basilica. De basilica lag meestal aan het forum en was een meerschepig gebouw vaak met hogere middenpartij. De hogere middenpartij was voorzien van grote vensters, de zogenaamde lichtbeuk. Het diende voornamelijk als markthal en beursgebouw, in de keizertijd ook als rechtszaal. Voor dit laatste gebruik werd er een rechthoekige of halfronde uitbouw, de apsis, aan toegevoegd.
[bewerk] De romaanse basiliek
Uit het bouwpatroon van de Romeinse basilica ontwikkelden zich de romaanse kerkarchitectuur. Torens verschenen later en gaan in hun geschiedenis terug naar Romeinse uitkijktorens en donjons. In de romaanse basilieken werden vaak aan de koorzijde de zg. ambo's, een soort stenen kansel, toegevoegd, zowel links als rechts. Het altaar is meegenomen uit de oudere tijden van offeraltaar, zoals een stenen tafel bijvoorbeeld. Aan de basilica-stuctuur werd dikwijls een apsis toegevoegd waarin het altaar werd geplaatst. In de 20e eeuw zijn er kerken in neoromaanse basiliekvorm gebouwd.
[bewerk] Basiliek als eretitel
Heden ten dage krijgt een rooms-katholieke kerk de benaming basiliek als eretitel, bijvoorbeeld voor een bekend bedevaartsoord of voor een kerk met een bijzonder verleden of een bijzondere functie of betekenis. Dit gebeurt bij besluit van het Vaticaan. Als kenmerk van deze eretitel wordt de kerk dan voorzien van conopeum en tintinnabulum. Deze symbolische kenmerken worden op het priesterkoor geplaatst. Men onderscheidt twee soorten basiliek: de basilica major en de basilica minor.
[bewerk] Basilica major
De titel Basilica Major is voorbehouden aan vier Romeinse kerken. Sinds een besluit van Benedictus XVI uit 2006 worden deze tegenwoordige ook wel pauselijke basilieken genoemd:
[bewerk] Basilica minor
Alle overige basilieken zijn basilica minor.
[bewerk] Patriarchale basilicae minores
Binnen de basilica minor hebben sommige basilieken een patriarchale status.
- Sint-Laurens buiten de Muren in Rome
- Sint-Franciscusbasiliek in Assisië
- Onze-Lieve-Vrouw-ter-Engelen in (Portiuncula) (bij Assisië)
- Sint-Antoniusbasiliek in Padua
- Basilica della Casa Santa in Loreto
- Basiliek van San Marco in Venetië
[bewerk] Niet-patriarchale basilicae minores
Alle overige basilieken zijn basilicae zonder patriarchale status. Sommige van deze basilieken zijn tevens kathedraal. Ook zijn er heiligdommen en bedevaartskerken bij.
