August Borms
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
August Borms (Sint-Niklaas, 14 april 1878 – Etterbeek, 12 april 1946) was een Vlaams-nationalistisch voorman.
Inhoud |
[bewerk] Activisme
In 1901 promoveerde Borms aan de Katholieke Universiteit Leuven in de Germaanse filologie bij Lodewijk Scharpé en werd leraar in het secundair onderwijs. In 1903 trok hij voor enkele jaren naar Peru als lid van een Belgische commissie die belast was met de verbetering van het onderwijs. Hij werd er getroffen door de minachting die de indianentalen te beurt viel. Terug in Vlaanderen zette hij zich in voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en raakte betrokken bij de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen, waar hij in 1912 propagandatochten organiseerde.
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was Borms aanvankelijk pro-Belgisch en anti-Duits. Maar toen hij vernam dat Vlaamse soldaten aan het IJzerfront door Nederlandsonkundige officieren "tot in der dood vernederd" werden, werd hij activistisch militant . Hij werd in 1917 lid van de Raad van Vlaanderen. Deze Raad onderhandelde met de bezetter over het statuut van Vlaanderen, maar viel uiteen na interne twisten tussen separatisten en federalisten.
[bewerk] Veroordeling
Na de oorlog startte de Belgische overheid een onderzoek naar de activiteiten van de activisten. Ook Borms stond op de verdachtenlijst en werd op 8 februari 1919 gearresteerd. Hij had de kans gehad om naar Nederland te vluchten maar deed dit niet om principiële redenen. Op zijn proces luidde de beschuldiging van het Openbaar Ministerie “Een aanslag gepleegd te hebben welke tot doel had de regeringsvorm of de orde der troonopvolging omver te werpen of te veranderen, ofwel de burgers of inwoners in de wapenen te brengen tegen het koninklijk gezag, de wetgevende kamers of een dezer.” Op 6 september 1919 veroordeelde het Brusselse assisenhof Borms tot de doodstraf.
Markant in het verhaal is dat het Vaticaan zich in de zaak gemengd heeft. Wellicht hebben naar Duitsland uitgeweken activisten de nuntius van München, Eugenio Pacelli, ingelicht en om een genadeverzoek verzocht jegens de diepgelovige Borms. Pacelli informeerde paus Benedictus XV en diens secretaris nam contact op met graaf Joseph d’Ursel, de vertegenwoordiger van de Heilige Stoel in België. Het verzoek om clementie belandde bij de belgicistische liberaal Paul Hymans, minister van Buitenlandse Zaken. Die wilde niet van enige vorm van genade voor een "Vlaamse collaborateur" weten en zeker niet op verzoek van de door hem gehate Katholieke Kerk, en adviseerde de eerste minister, Léon Delacroix, ten eerste het verzoek te verwerpen en ten tweede dit zeker niet openbaar te maken. Onder diplomatieke druk trok Paus Benedictus XV zijn verzoek weer in. Ondertussen werd de hulp van kardinaal Mercier – Belgisch patriot en zeer Franstalig ingesteld – ingeroepen om een tekst te schrijven voor de volksvertegenwoordigers waaruit zou blijken dat er nooit een verzoek om genade vanwege het Vaticaan was geweest, en dat het Belgisch episcopaat ieder separatisme en iedere sympathie met de opkomende Vlaamse beweging van de hand wees.
Op 23 januari 1920 kreeg Borms bezoek van een gezant van de procureur-generaal die meldde dat zijn doodstraf omgezet werd in levenslange dwangarbeid. In de gevangenis groeide Borms uit tot een der iconen van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd, en werd door menig Vlaams-nationalist bewonderd.
[bewerk] "Bormsverkiezing"
Door het overlijden van het liberale kamerlid Richard Kreglinger moesten in het arrondissement Antwerpen nieuwe verkiezingen gehouden worden. De liberalen schoven de Nederlandsonkundige Paul Baelde naar voren, de Frontpartij de in gevangenschap verkerende Borms en voorts waren er nog twee kleine communistische lijsten. De katholieke en socialistische lijst hadden hun kiezers opgeroepen om blanco te stemmen uit solidariteit met de gestorven liberaal. Algemeen werd verwacht dat Baelde de verkiezingen zou winnen. De stembusgang van 9 december 1928 leverde 5698 van de 133.166 geldige stemmen op voor de twee communistische lijsten, wat overeenkwam met 4,28%. Baelde haalde 33,35%, maar het was de Frontpartij van Borms die met 62,37% de verkiezingen overtuigend won. Op 17 januari 1929 werd Borms vrijgelaten en begon hij aan een triomftocht door Vlaanderen. De gevolgen bleven niet uit: in 1929 steeg het aantal Kamerzetels van de Vlaams-nationalisten van zes naar elf, op een totaal van 187.
[bewerk] Nieuw "activisme"
In mei 1940 brak de Tweede Wereldoorlog uit. Borms werd met andere ‘dissidenten’ op transport richting Frankrijk gezet. In tegenstelling tot Joris Van Severen, die in de "moordkuil" van Abbeville om het leven gebracht werd, bleef Borms ongedeerd. Na zijn vrijlating Borms trad deze keer niet meer zo expliciet op de voorgrond in de collaboratie met het Duitse Rijk, omdat hij de rivaliteit tussen het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en het Verbond der Dietse Nationaal-Solidaristen (Verdinaso) veroordeelde. Wel bleef hij trouw bezoeker van vele collaboratie-bijeenkomsten, onder meer op de gelijkgeschakelde IJzerbedevaart en op anti-communistische bijeenkomsten van onder meer DeVlag en het Vlaams Legioen.
[bewerk] Nieuwe veroordeling
In de late zomer van 1944 week hij naar Duitsland uit, waar hij door een verkeersongeval invalide werd. Toen hij werd opgenomen in een Berlijns ziekenhuis, werd hij enige weken na de val van Berlijn bij de Belgische overheid aangegeven door een verpleegster. Terug in België werd hij aangehouden en in oktober 1945 berecht. Hij werd opnieuw veroordeeld tot de doodstraf. Dit vonnis werd in januari 1946 in hoger beroep bekrachtigd. Twee dagen voor zijn 68e verjaardag kwam hij voor het executiepeloton in de rijkswachtkazerne te Etterbeek.
Naar aanleiding van de discussie in Vlaanderen rond zijn dood schreef Willem Elsschot in 1947 het Bormsgedicht [1].
Borms' dood voor het executiepeloton zorgde er mee voor dat de Vlaams-Nationalisten hem vereerden als een martelaar voor de Vlaamse zaak. Jaarlijks vindt er in Merksem bij Antwerpen nog steeds een herdenking plaats.
