1780-1789
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Eeuwen: 17e eeuw – 18e eeuw – 19e eeuw
Decennia: 1760-1769 - 1770-1779 - 1780-1789 - 1790-1799 - 1800-1809
Jaaroverzichten: <<< - 1780 - 1781 - 1782 - 1783 - 1784 - 1785 - 1786 - 1787 - 1788 - 1789 - >>>
Inhoud |
[bewerk] Belangrijke gebeurtenissen
- 1781 - 13 maart - Astronoom William Herschel ontdekt de planeet Uranus. Hij bewijst ook het bestaan van de infrarode stralen, die buiten het zichtbare spectrum liggen.
- 1781 - 12 november - Jozef II vaardigt een decreet over de tolerantie uit. "Niet-katholieken", d.w.z. joden maar ook protestanten krijgen in België godsdienstvrijheid, de cultusvrijheid blijft tot de privésfeer beperkt.
- 1783 - De heteluchtballon wordt op 4 juni 1783 door Joseph en Jacques Montgolfier uitgevonden.
- 1784 - Amerikaans staatsman, geleerde en filosoof Benjamin Franklin oppert het idee dat de mensen 's zomers wat vroeger opstaan. Hij geeft daarmee de aanzet om een soort zomertijd in te voeren. Dat levert volgens hem een aanzienlijke besparing op aan kaarsen.
- 1786 - 8 augustus - Eerste beklimming van de Mont Blanc door Jacques Balmat en Michel Paccard.
- 1788 - Er wordt begonnen met de bouw van het Brandenburger Tor in Berlijn.
[bewerk] Vierde Engels-Nederlandse Oorlog (1780-1784)
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Engeland waren in de 17e en 18e eeuw vier keer met elkaar in oorlog, in de Eerste > Tweede > Derde > Vierde Engels-Nederlandse Oorlog.
- 1780 - 10 september - De Britse marine entert bij Newfoundland het Amerikaanse schip de Mercury, en arresteert Henry Lawrence. Deze is met een diplomatieke en zakelijke opdracht op weg naar de Republiek der Verenigde Nederlanden. In zijn uit het water geviste papieren vinden de Britten het bewijs van Nederlandse wapenhulp aan de opstandelingen. Dit wordt de casus belli van de Vierde Engelse Oorlog, die in december uitbreekt.
- 1781 - 5 augustus - Slag bij de Doggersbank. De Engelse vloot valt een Nederlands konvooi aan bij de Doggersbank. De slag eindigt feitelijk onbeslist, maar wordt in Nederland als een grootse overwinning gevierd en wordt daarna jaarlijks door de patriotten herdacht met toespraken en banketten.
- 1782 - 19 april - De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erkent de VS als zelfstandige staatseenheid en wil diplomatieke betrekkingen aangaan.
- 1784 - De Vrede van Parijs beëindigt de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog.
[bewerk] De Patriottentijd
De Patriottentijd begon al op te komen in de jaren '70 van de 18e eeuw en kwam vooral duidelijk naar de oppervlakte vanaf 1781.
- 1781 - Op 26 september 1781 publiceert Joan van der Capellen tot den Pol in het geheim zijn pamflet "Aan het volk der Nederlanden", waarin kritiek op de stadhouder Willem V werd geuit. Op 26 juli 1783 wordt het eerste exercitiegenootschap De Vrijheid te Dordrecht opgericht. De Patriotten willen de oude vrijheid heroveren op de Oranjes. In 1784 wordt de hertog van Brunswijk gedwongen het land te verlaten, nadat bekend wordt dat hij nog steeds en heimelijk de raadgever van stadhouder Willem V is.
- 1785 - In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden komen de Patriotten in opstand tegen de Regenten en stadhouder Willem V. De prins verlaat 's-Gravenhage en vestigt zich op 't Loo, maar verhuist uiteindelijk naar Nijmegen. In de Republiek worden meer exercitiegenootschappen en vrijcorpsen opgericht, om de stadhouder te bewegen veranderingen door te voeren en om de "expansie" van de Oostenrijkse keizer Joseph II te beteugelen.
- 1787 - In Nederland wordt een opstand van de Patriotten in 1787 neergeslagen door een Pruisisch leger.
- 1786 - 2 augustus - In de stad Utrecht is de vierde nationale vergadering van vrijcorpsen georganiseerd. Besloten wordt de invloed van het volk en de controle op de regenten te vergroten. Er worden 16 democratisch gekozen patriotten in de raad beëdigd. Destijds een voor Europa unieke gebeurtenis. De prinsgezinde leden van de Provinciale Staten verhuisden naar Amersfoort.
- 1787 - Begin mei wordt vanuit Amersfoort een aanval gedaan op het patriottische bolwerk Utrecht.
- 1787 - 28 juni - Prinses Wilhelmina probeert vanuit Nijmegen Den Haag te bereiken om steun te verwerven. Zij wordt bij de Vlist aangehouden en naar Goejanverwellesluis geleid.
- 1787 - Half augustus. Wilhelmina, dreigt met interventie, als Holland niet haar verontschuldigingen aanbied. In Delft wordt alsnog een patriottisch stadsbestuur ingesteld. Een tiental patriottische statenleden in Friesland weigeren zich neer te leggen bij de reactionaire besluiten en trekken zich terug in Franeker.
- 1787 - Op 20 september keert Prinses Wilhelmina terug naar 's-Gravenhage. De stadhouder Willem V van Oranje-Nassau arriveerde drie dagen later. Door interventie van Pruisen is de "burgeroorlog" tussen de patriotten en prinsgezinden neergeslagen. Veel patriotten worden gevangen genomen of wijken uit naar Frankrijk.
- 1789 - 18 juni - Jozef II schaft de Blijde Inkomst af, de feitelijke grondwet van Brabant.
- 1789 - 14 augustus - In België verklaren gematigde opstandelingen onder Hendrik van der Noot met steun van de radicale Vonkisten keizer Jozef II vervallen van de troon. Daarmee begint de Brabantse Omwenteling.
- 1789 - 26 augustus - Met de vlucht van de Prins-bisschop begint in het Prinsbisdom Luik de Luikse Omwenteling.
[bewerk] Einde Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1783)
1783 - Groot-Brittannië erkent de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten met de Vrede van Parijs in 1783; einde van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. De Grondwet van de Verenigde Staten wordt aangenomen in 1787. Deze gebeurtenissen zullen een belangrijke invloed hebben op de Franse Revolutie aan het einde van het decennium. Enkele van de gebeurtenissen:
- 1781 - John Hanson wordt verkozen tot de eerste President van de Verenigde Staten in Congres Bijeen. Volgens sommige (en onjuiste) bronnen is Hanson de eerste Amerikaanse president, en niet George Washington
- 1782 - 19 april - De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erkent de VS als zelfstandige staatseenheid en wil diplomatieke betrekkingen aangaan.
- 1782 - 30 november - De vredesvoorwaarden, opgesteld door Benjamin Franklin en John Adams, worden door Engeland en de Verenigde Staten geaccepteerd.
- 1787 - Op 17 september wordt de eerste constitutie van de Verenigde Staten in Philadelphia ondertekend.
[bewerk] Franse Revolutie (1789)
Op 14 jul 1789 wordt de staatsgevangenis van Parijs, de Bastille, bestormd. Dit luidt de Franse Revolutie in. De revolutie ontekende een periode van oorlog in Europa die 23 jaar lang zou doorwoeden. De macht van adel en geestelijkheid wordt teruggedrongen en in het derde jaar van de revolutie wordt het koningshuis afgeschaft. Frankrijk wordt een constitutionele monarchie. Er ontstaat een veranderlijk staatsbestel met een grondwet, de burgerij neemt de macht over. Koning Lodewijk XVI poogde te vluchten, maar wordt uiteindelijk vermoord. Soms wordt de naam "Franse Revolutie" ook gebruikt voor een langere periode, waarbij de napoleontische tijd (1799-1815) wordt inbegrepen. Na Napoleons nederlaag in de Slag bij Waterloo in 1815 kwam er weer een koning aan de macht in Frankrijk (de Restauratie).
