दिल्ली
विकिपीडिया, मुक्त ज्ञानकोशातून
?दिल्ली राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र • भारत |
|
|
|
|
|
गुणक: | |
प्रमाणवेळ | IST (यूटीसी+५:३०) |
क्षेत्रफळ • उंची |
१,४८३ km² (५७३ sq mi) • २३९ m (७८४ ft) |
जिल्हे |
दिल्लीतील जिल्हे
|
लोकसंख्या • घनता • मेट्रो |
१३,३००,००० (२ रा) (२००७) • ७,७५८/km² (२०,०९३/sq mi) • २१,५००,००० (१ ला) (२००७) |
भाषा | हिंदी, पंजाबी, उर्दू |
मुख्यमंत्री | शिला दीक्षित |
राज्यपाल | तेजेंद्र खन्ना |
स्थापित | नोव्हेंबर १ १९५८ |
विधानसभा (जागा) | Unicameral (70) |
कोड • पिन कोड • दूरध्वनी • UN/LOCODE • आरटीओ कोड |
• ११० xxx • +11 • INDEL • DL-xx |
संकेतस्थळ: दिल्ली संकेतस्थळ | |
गुणक:
दिल्ली हे उत्तर भारतातील एक महानगर आहे. तांत्रिकदृष्ट्या दिल्ली एक विशेष केंद्रशासित प्रदेश आहे, ज्याचा कारभार केंद्र सरकार, दिल्ली राज्य शासन आणि तीन महानगर पालिका पाहतात. नवी दिल्ली, जी भारतीय प्रजासत्ताकाची राजधानी आहे, ती दिल्ली या महानगरातील एक शहरी भाग आहे. दिल्लीची लोकसंख्या सुमारे दीड कोटी (इ.स. २००५) असून ते जगातील सातवे सगळ्यांत जास्त लोकसंख्या असलेले महानगर आहे.
[संपादन] भूगोल
दिल्ली व परिसराला मिळून अनौपचारिकपणे राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र असे म्हणतात. त्यात दिल्लीव्यतिरिक्त शेजारच्या हरियाणातील फरीदाबाद व गुडगाव आणि उत्तर प्रदेशातील नॉयडा आणि गाजियाबाद या शहरांचा समावेश होतो. राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्राची एकत्र लोकसंख्या सुमारे पावणे दोन कोटी इतकी आहे. नैरृत्येकडील अरावली पर्वतरांगा आणि पूर्वेकडील यमुना नदी यांच्यामध्ये वसलेली दिल्ली इतिहास काळापासून महत्त्वाचे ठिकाण आहे.
[संपादन] इतिहास
विशिष्ट भौगोलिक रचनेमुळे वायव्य हिंदुस्थानातून गंगेच्या खोर्यात जाणार्या जुन्या व्यापारमार्गांवर दिल्लीने दबदबा राखला. दिल्ली पुरातन भारतातील अनेक साम्राज्यांची राजधानी होती. दिल्लीत स्थलांतरीत होणार्यांची संख्या वाढत गेल्याने ते संस्कृती आणि बुद्धिजनांचे माहेरघर बनले.
परंतु वाढत्या लोकसंख्येमुळेच आज दिल्ली प्रदूषण, वाहतुकीची कोंडी, वीजटंचाई आणि पाणी टंचाई अशा अनेक समस्यांना तोंड देत आहे.
[संपादन] जिल्हे
दिल्ली राज्यात १ जिल्हा आहे.
संकेत | जिल्हा | प्रशासकीय केन्द्र | लोकसंख्या (२००१ची गणना) | क्षेत्रफळ (किमी²) | घनता (प्रती किमी²) |
---|---|---|---|---|---|
DL | दिल्ली | दिल्ली | १,३७,८२,९७६ | १,४८३ | ९,२९४ |
|
||
---|---|---|
राज्ये | अरुणाचल प्रदेश ·आंध्र प्रदेश ·आसाम ·उत्तर प्रदेश ·उत्तराखंड ·ओरिसा ·कर्नाटक ·केरळ ·गुजरात ·गोवा ·छत्तिसगढ ·जम्मू आणि काश्मीर ·झारखंड ·तामीळनाडू ·त्रिपुरा ·दिल्ली ·नागालँड ·पंजाब ·पश्चिम बंगाल ·बिहार · मणिपूर ·मध्य प्रदेश ·महाराष्ट्र ·मिझोरम ·मेघालय ·राजस्थान ·सिक्किम ·हरियाणा ·हिमाचल प्रदेश | |
केंद्रशासित प्रदेश | अंदमान आणि निकोबार · चंदिगढ · दमण आणि दीव · दादरा आणि नगर-हवेली · पुडुचेरी ·लक्षद्वीप |
|
|||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
आंध्र प्रदेश: | हैदराबाद | हरियाणा: | चंदिगढ | महाराष्ट्र: | मुंबई | राजस्थान: | जयपूर | अंदमान आणि निकोबार: | पोर्ट ब्लेर |
अरुणाचल प्रदेश: | इटानगर | हिमाचल प्रदेश: | शिमला | मणिपुर: | इम्फाल | सिक्किम: | गंगटोक | चंदिगढ: | चंदिगढ |
आसाम: | दिसपूर | जम्मू आणि काश्मीर: | श्रीनगर | मेघालय: | शिलॉँग | तामिळनाडू: | चेन्नई | दादरा आणि नगर-हवेली: | सिल्वासा |
बिहार: | पटना | झारखंड: | रांची | मिझोरम: | ऐझॉल | त्रिपुरा: | अगरतला | दिल्ली: | दिल्ली |
छत्तिसगढ: | रायपुर | कर्नाटक: | बंगळूर | नागालँड: | कोहिमा | उत्तर प्रदेश: | लखनौ | दमण आणि दीव: | दमण |
गोवा: | पणजी | केरळ: | तिरुअनंतपुरम | ओरिसा: | भुवनेश्वर | उत्तराखंड: | देहरादून | लक्षद्वीप: | कवरत्ती |
गुजरात: | गांधीनगर | मध्य प्रदेश: | भोपाळ | पंजाब: | चंदिगढ | पश्चिम बंगाल: | कोलकाता | पुडुचेरी: | पुडुचेरी |