Climatulugía
Da Wikipedia.
 |
Quest articol chì l'è assee ben faa e l'è mia de trà via | |
 |
Cheest artícul al è scrivüü in koiné uçidentala, urtugrafía ünificada. |
[Mudifica] Climatulugía in generaal
La climatulugía a l'è ul stüdi del clima, definii cumè i cundizziun del teemp vardaa in sü i periút de teemp lünch; i usservazziun del teemp c'al fà dí per dí a l'è ul caamp de la meteurulugía. In sustànza. la climatulugía la vàrda la periudicità dii fenòmen ca sücédenn a livèll meteurulògich (ca saríenn i cicli climàtich) e i fatuur climàtich, ca síenn natüràj upüür artificiàj; al sa capíss inscí ca cunt i istrümeent de la climatulugía al duvaría vèss pussíbil fà dii previsiun per ul futüür.
La climatulugía, in del stüdi de l'evulüzziun del clima, la stüdia la circulazziun atmusférica, la cumpusizziun de l'atmusféra, la sitüazziun radiatíva tra la Tèra e ul Suu e ul trasferimeent de caluur tra l'atmusféra e i cuntineent e tra difereent sítt in sü la Tèra.
Al dí d'incöö, ga vöör díll, la climatulugía la pö vèss ammò cunsideràda una scénza piuniéra, vist ca i ricercaduur a inn desluntaan dal truà dii lécc per spiegà in toto i mecaniism ca régulenn ul clima de la Tèra; a l'è minga ammò pussíbil, per esémpi, fà dii previsiun giüüst in sül clima de una paart del pianéta in d'un quaj períut futüür. A l'è generalmeent recugnussüü, a livèll de ricérca, ca ul clima a l'è regulaa da equazziun diferenziàj basaa sü lécc físich, ma quaj inn chii lécc chí l'a munàn de descuvríll nissügn; ul clima a l'è cunsideraa un fenòmen stucàstich, e a stüdiàll ga vöör fà aprussimazziun vüna dòpu l'óltra, ca fann vegní föra un resültaa tròpp bòzz per vèss afidàbil.
[Mudifica] Istrümeent de la climatulugía
I climatòluch a dupérenn, per ul stüdi del clima de adèss, i séri de daat meteurulògich (temperadüür, precipitazziun atmusférich, pressiun, e.v.i.); tüti chii daat chí a inn necessàri per fà curr i mudèj, duperaa per cugnúss e prevedè ul clima in dii períut futüür, ca síenn trí mees upüür vint ann; al dí d'incöö, in tütt i mòdi, i mudèj ann munan de rivà a vèss sücür e i previsiun c'al fà un mudèll a pödenn vèss anca fisc difereent da chii de un ólter.
In manéra diferénta a laúrenn i stüdiuus del clima dii ann indree, seguunt i régul de la paleuclimatulugía.
[Mudifica] Climatòluch famuus
- Francis Galton
- Edmund Halley
- Wladimir Köppen
- Helmut Landsberg
- Hubert Lamb
- Milutin Milanković
- John Russell Mather
