Geul

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Valkebergs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

De Geul in Geulem

De Geul ies 'n rivier in Belsj en Nederland. De Franse naam veur de Geul ies Gueule. Ander plaatselike name zint: Guuël en Gäöl.
Ouw benaminge: Gullo (922), Guel en Goel (15e ièw in Valkeberg) en Gule.

[bewirk] Luip

'ne Meander in de Geul in Zuud Limburg.

De Geul óntsjprink bie de Duutsje grens in Belsj, vlakbie Aoke, in 't gehöch Lichtenbusch (gemeinte Raeren). In de kelder van de boerderie Het Todtleger bevink ziech de brón die me besjouwt es de oarsjpróng van de Geul. Nao óngevaer 20 km kump de Geul bie Cottesse Nederlands Limburg binne. Ze mondt oet in de Maas bie 't Voelwames (Voulwames) in de buurt van Bung en Ittere.

De Geul ies 58 km lank en 't totaal verval ies óngevaer 250 m. De Geul sjtruimp langs en door de volgende dörper: Moresnet, Sippenake, Kelmis, Cottesse, Ièpe, Mechele, Partij, Wittem, Gulpe, Wielder, Keuteberg, Sjin op Geul, Oud-Valkeberg, Valkeberg, Houtem, Geulem, Meersje, Raotem, Waert, Bung en 't Voelwames.

De Geul haet 130 ziebeke. 't Geuldal ies de sjtreek woa-door ze sjtruimp.

[bewirk] Ziebeke

De Geul mondt oet in de Maas bie 't Voelwames, Meersje

De veurnaamste ziebeke zint

de Selzerbaek of Sinzelbeek mèt de ziebeekskes:
- Harleserbeek
- de Hermansbeek
- de Zieversbeek
de Eyserbeek
de Gulp.

Wiejer zint d'r nog 'n aantal beke die in de Geul oetmonde, zoawie

de Klitserbeek
de Mechel of Lombergerbeek
de Sjtraobaek
de Pletsjbaek
de Kattebaek
de Hièkerbeek
't Gäölke
de Watervalderbaek
de Hermensbaek
de Nutbrón
de Berversbergbaek
de Cottesserbaek
de Sielerbaek of Terzieterbaek.

Vlakbie Moresnet liek 'n sjpoorweegviaduk van 1153 maeter lank en 52 maeter hoag euver 't Geuldal. Dit waor 'ne tied lank de groatste sjpoorweegbrök van Belsj.

[bewirk] Natuur, flora en fauna

De Geul ies e gereguleerd water gewore. Hiedoor zint 'n aantal kènmerke van van 'ne natuurlike sjtruim verdwene. Mèt Europese subsidie weurt noe de natuurlike sjtaot van de Geul hersjtèld. De Geul maog weer häöre eige luip vinge. In 't Ingendael, e natuurgebeed bie Houtem in de gemeinte Valkeberg zint Galloways en konikspaerd oetgezat.

Langs en in de Geul vink me 'ne veur Nederland unieke flora en fauna. Hie kómme de elrits, de gesjtieppelde alver en de beekforel veur. Aan de boveluip, woa kalk en zink in de grónd ziet, greujt 't zinkviuèlke. In de heuvels bie Valkeberg laef ein klein populatie gaelboekvuurkróddele. In väöl buim langs de Geul kump haamsjeut (maretak) veur.

In de Geul en de zierivierkes haet me e vösjverbod ingesjtèld van 1 oktober tot en mèt 31 mièrt.