ყაზახეთი

ვიკიპედიიდან

ყაზახეთი

ყაზახეთის დროშა ყაზახეთის გერბი
დევიზი: (არ აქვს)
სახელმწიფო ენა	ყაზახური, რუსული
დედაქალაქი	ასტანა
პრეზიდენტი	ნურსულტან ნაზარბაევი
პრემიერ-მინისტრი	კარიმ მასიმოვი
ფართობი  - ხმელეთი  - % ზღვა	სიდიდით მე-9 2,717,300 კვ.კმ --
მოსახლეობა - რაოდენობა - სიმჭიდროვე	სიდიდით 57-ე 15,143,700 6/km²
დამოუკიდებლობა  - თარიღი	სსრკ-დან 16 დეკემბერი 1991
ვალუტა	ტენგე
დროის ზონა	დზკ +4 (ზდ +6)
სახელმწიფო ჰიმნი	ყაზახეთის ჰიმნი
ინტერნეტის დომენი	.kz
სატელეფონო კოდი	7

სექციების სია 1 სახელწოდება 2 გეოგრაფია 3 სახელმწიფო 4 ტერიტორიული მოწყობა 5 დემოგრაფია 6 ეკონომიკა 7 უახლესი ისტორია 8 კულტურა

[რედაქტირება] სახელწოდება

• ოფიციალური: ყაზახეთის რესპუბლიკა.
• ეროვნული: Ķазаķстан; Qazaqstan Respublikasy.

[რედაქტირება] გეოგრაფია

ქვეყანა ცენტრალურ აზიაში, ესაზღვრება რუსეთს, ჩინეთს, ყირგიზეთს, უზბეკეთს და თურქმენეთს. დასავლეთით მას კასპიის ზღვა აკრავს. ფართობი შეადგენს 2.717.000 კვ.კმ-ს. ამ მაჩვენებლით მას მე-9 ადგილი უკავია მსოფლიოს ქვეყნებს შორის. მისი ტერიტორია გადაჭიმულის კასპიის ზღვიდან ალტაის მთებამდე. მთავარი მდინარეებია ილი, ირტიში და იშიმი, ტბები - არალის, ბალხაშის და ზაისანის.

[რედაქტირება] სახელმწიფო

• სახელმწიფო სისტემა - განვითარებადი დემოკრატია, საპრეზიდენტო რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი ნურსულთან ნაზარბაევი (1990 წლიდან).
• საკანონმდებლო ორგანო - ორპალატიანი პარლამენტი, შედგება სენატისა (47 წევრი) და მაჟილისისაგან (67 წევრი).

[რედაქტირება] ტერიტორიული მოწყობა

ყაზახეთი ადმინისტრაციულად იყოფა 14 ოლქად (oblys) და 3 ქალაქად (qalasy).

ოლქი	მოსახლ.	ფართ.	ცენტრი
აკმეჩეთი	519.8	226 000	ყზილ-ორდა
აკმოლა	1006.8	92 000	ასტანა
აქტობე	595.2	300 600	აქტობე (აკტიუბინსკი)
ალმატი	2344.5	224 200	ალმატი
ატირაუ	383.5	118 600	ატირაუ (გურიევი)
დას. ყაზახეთი	538.4	151 300	ორალი (ურალსკი)
ყარაგანდი	1230.3	428 000	ყარაგანდა
კოსტანაი	1309.8	225 700	კუსტანაი
მანგიშთაუ	276.2	156 600	აქთაუ (შევჩენკო)
სამხ. ყაზახეთი	1723.1	117 300	შიმკენტი
პავლოდარი	880.7	124 800	პავლოდარი
აღმ. ყაზახეთი	1334.4	283 300	ოსკემენი (უსტ-კამენოგორსკი)
ჩრდ. ყაზახეთი	1167.9	123 200	პეტროპავლი (პეტროპავლოვსკი)
თარაზი	857.7	144 300	თარაზი (ჟამბილი)

[რედაქტირება] დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 16.763.000 (2003), მათ შორის 30% რუსი, 53% ყაზახი, 3,7% უკრაინელი, 2,5% უზბეკი, 2,4% გერმანელი.
• სახელმწიფო ენები - ყაზახური და რუსული.
• რელიგია - ისლამი და ქრისტიანობა.
• დედაქალაქი - ასტანა (288 ათასი, 1997 წლის 1 დეკემბრიდან.
• დიდი ქალაქები - ალმატი (1.046 ათასი), ყარაგანდა (405), შიმკენტი (335), თარაზი (306), პავლოდარი (300).

[რედაქტირება] ეკონომიკა

ყაზახეთი მდიდარია მინერალური რესურსებით - ნავთობი, ბუნებრივი აირი, ქვანახშირი, რკინის მადანი, მანგანუმი, ქრომი, ნიკელი, კობალტი, სპილენძი, მოლიბდენი, ტყვია, თუთია, ბოქსიტები, ოქრო, ურანი. ერთობლივ ეროვნულ პროდუქტში სოფლის მეურნეობის წილი შეადგენს 10%-ს, მრეწველობის - 30%-ს, დანაჩენი მომსახურებაზე მოდის. ძირითადი საექსპორტო პროდუქტებია - ნავთობი, ლითონები, ქიმიკატები, ხორბალი. უკანასკნელ წლებში შესამჩნევია პროგრესი საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბების მიმართულებით. ეროვნული ვალუტა - თენგე (KZT);

[რედაქტირება] უახლესი ისტორია

დამოუკიდებლობა გამოაცხადა 1990 წელს. სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ ყაზახეთს ერგო საბჭოთა კოსმონავტიკის ძირითადი ბაზა - ბაიკონურის კოსმოდრომი. მას დაახლოებით 6 ათასი კვ.კმ ფართობი უჭირავს, რომელსაც იჯარით იყენებს რუსეთი. ყაზახეთი არის დსთ-ს წევრი. 1999 წელს მიიღო დამკვირვებლის სტატუსი ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაში.

[რედაქტირება] კულტურა

• არქიტექტურა: ხოჯა აჰმედ იასავის მავზოლეუმი.
• ლიტერატურა: ყაზახურ-უზბეკური ეპოსი - ალფამიში (XIX-XX სს.).