Xena
Saka Wikipédia, Ènsiklopédhi Bébas ing basa Jawa / Saking Wikipédia, Bauwarna Mardika mawi basa Jawi
Eris (nami resmi: 136199 Eris; sadèrèngipun kakenal mawi 2003 UB313 lan ugi Xena) punika setunggiling planet katai ingkang katemoaken ing dinten Jumat, 29 Juli 2005 déning tiga astronom saking Amérika Serikat, Profesor Mike Brown lan koleganipun saking Institut Teknologi California (Caltech), ingkang ugi nemoaken sapérangan obyék-obyék mèmper planet ing aréa Sabuk Kuiper.
Awalipun kaklaim déning panemunipun dados setunggiling planet (nanging status "planet katai" salajengipun katampi), Eris asrep sanget, kathah watunipun lan langkung ageng tinimbang Pluto. Eris dipunmangertos nggadhahi setunggil bulan, Dysnomia, ingkang katemoaken 10 September 2005.
[sunting] Langkung ageng tinimbang Pluto
Eris nggadhahi dhiameter kirang langkung 3.000 kilometer, saéngga arupi obyék paling ageng ingkang katemoaken ing tata surya sasampunipun Neptunus kadhetéksi taun 1846. Eris ugi langkung ageng tinimbang Pluto, tilas planet paling alit ingkang katemoken taun 1930. Eris letipun méh 15 miliar kilometer (sangang miliar mil) utawi kirang langkung kaping tiganipun let Pluto saking srengéngé. Kabandhingaken Bumi, letipun 97 ping let Bumi-Srengéngé.
Eris punika benda paling tebih ingkang naté dipunmangertos kanggé ngiteri ing sedaya Srengéngé. Ukuranipun mungkin setunggal setengah langkung ageng saking Pluto. Obyék angkasa puniki katon sepisanan taun 2003. Eris katon mawi teleskop Samuel Oschin ing Observatorium Palomar lan teleskop 8m Gemini ing Mauna Kea, Hawaii. Sepisanan katon tanggal 21 Oktober 2003, nanging para astronom mboten mirsani malih ngantos 15 wulan salajengipun. Saweg tanggal 8 Januari 2005 Eris katon malih. Sasanèsipun Brown, panemu sanèsé inggih punika Chad Trujillo saking Observatorium Gemini ing Hawaii, lan David Rabinowitz saking Univérsitas Yale.
Eris katon langkung redup tinimbang Pluto amargi letipun kaping tiga langkung tebih. Menawi Eris wonten ing panggénanipun Pluto, Eris badhé katon langkung terang. Wiwit katemoaken, sebatan obyék puniki sebagai planet menjadi perdebatan.
[sunting] Planet katai
Ing tanggal 24 Agustus 2006, para ilmuwan Persatuan Astronomi Internasional pungkasanipun mutusaken statusipun dados "planet katai" (dwarf planet). Sadèrèngipun klompok astronom sanès ugi sampun ngumumaken panemon obyék 2003 EL61, ingkang ukuranipun kirang langkung agengipun sami kaliyan Pluto. Planet énnggal puniki muteri bumi sepindhah saben 560 taun lan sapuniki arupi obyék paling tebih saking Bumi.[rujukan?]
Ing wekdal 280 taun, letipun tumuju Bumi badhé sacelak Neptunus. Kados Pluto, permukaan Eris kakinten dipundhominasi déning metana. Eris ugi kapitados arupi bagéyan saking Sabuk Kuiper (Kuiper Belt), kawasan ing sistem solar njulur saking orbit Neptunus.
Dipunkinten wonten kirang langkung 100.000 obyék ingkang kakenal mawi obyék Sabuk Kuiper, salah setunggilipun inggih punika Pluto, saéngga sabagéyan ilmuwan ugi langkung nganggep status Eris dados obyék Sabuk Kuiper katimbang satunggiling planet. Nanging amargi ukuranipun ingkang ageng, dhiamateripun dugi 3.000 kilometer, wekdal katemoaken Brown wantun ngualifikasi obyék angkasa puniki planet. "Kula ngajeng-ngajeng puniki mboten kontroversial sanget, kados tiyang mitadosi Pluto punika planet," ngendikanipun. (sumber: National Geographic News, Detikcom, Kompas)
[sunting] Mangga ugi pirsani
Tata Surya
 |
|---|
| Planet: Merkurius | Venus | Bumi | Mars | Yupiter | Saturnus | Uranus | Neptunus |
| Planet cilik: Ceres | Pluto | Eris |
| Liyane: Srengéngé | Satelit | Asteroid | Komet | Sabuk kuiper | Awan oort |
