Finougriske rěče

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Skupina finougriskich rěčow słuša k swójbje Uralskich rěčow . Wobsteja z dweju skupinow: z ugriskich rěčow a z finsko-permskich rěčow.

Wobsah 1 Rěče 2 Kajkosće 3 Numerale 4 Webowe wotkazy

[wobdźěłać] Rěče

• Ugriske rěče
  • madźaršćina
  • chantšćina
  • manšćina
• Finsko-permske rěče
  • Permske rěče
    • Komiska rěč
    • Komipermjakska rěč
    • Udmurtska rěč
  • Finsko-wolžske rěče
    • marijšćina
    • mordwinske rěče
      • Ersa rěč
      • Mokŝa rěč
    • Mortwe Finsko-wolžske rěče
      • Merja rěč
      • Metsera rěč
      • Muroma rěč
    • Finsko-lappske rěče
      • lappske rěče
        • Zapadolappske rěče
          • Južnolappska rěč
          • Ume-lappska rěč
          • Pitelappska rěč
          • Lule-lappska rěč
          • Sewjerolappska rěč
        • Wuchodolappske rěče
          • Anarlappska rěč
          • Kemi-lappska rěč
          • Skolt-lappska rěč
          • Akala-lappska rěč
          • Kildin-lappska rěč
          • Ter-lappska rěč
      • Baltofinske rěče
        • ižoršćina
        • liwonšćina - blizko wotemrěća
        • karelske rěče
          • liwšćina (tež aunuska karelšćina abo oloněčćina)
          • lüdšćina - blizko wotemrěća
          • karelšćina
            • sewjerna karelšćina (tež dwinska karelšćina)
            • južna karelšćina
        • Finšćina
          • Tornival-finna rěč
        • wotšćina - blizko wotemrěća
        • wepšćina - blizko wotemrěća
        • Estšćina
        • wõrušćina
          • setušćina

[wobdźěłać] Kajkosće

• Finougriske rěče su aglutinowace rěče, t. j. poćahi buchu přez wužiwanje sufiksow a rědšo tež prefiksow wuprajene. Přir. dom – w mojim domje:
  • finsce: talo – talossani
  • mordwinisce: kudo – kudosom
  • madźarsce: ház – házamban
• Finougriske rěče nimaja žadyn gramatikalski ród.
• Prěnjotnje w nimale wšěch finougriskich rěč (dźensa jenož hišće w baltofinskich rěčach a lappskich rěčach) eksistuje změna konsonantow (němsce Stufenwechsel), d. h. změna konsonanta w zdónku po sufiksu. (Přir. finsce kukka – kukan, kota – kodan; lappsce ahkka – ahka, guahti – guadi. Tež maja najwjacore finske rěče wokalowu harmoniju.
• Z wuwzaćom Komišćiny njeznaja finougriske rěče žadyn futur.
• We finougriskich rěče njeeksistuje słowo za měć. Wobsydstwo bu i. d. R. přez werb być a deklinaciju wobsedźerja zwuraznjeny – po słowje pola něchtó je něšto (přir. finsce minulla on auto "mam awto", mordwinisce moń kudom "mam dom")
• We wšěch finougriskich rěčach typisce je bohatosć na padach, předewšěm k wurazej wot městnowych poměrow.
• Finske rěče wobsedźa k negaciji zaprějacy werb, kotryž město hłowneho werba bu konjugowany. Přir.:
  • finsce mennä – "hić": en mene, "njedu" – et mene, "njedźeš" – ei mene, "njedźe"
  • Komisce ker – "činić": og ker, "nječinju" – on ker, "nječiniš" – oz ker, "nječini"
  • Lappsce mannat "hić": in mana "njedu" - it mana "njedźeš" - ii mana "njedźe"

[wobdźěłać] Numerale

	Finšćina	Estišćina	Liwonšćina	Wotšćina	Wepšćina	Karelšćina	Sewjerolappska rěč	Skoltsami	Olyk-Mari	Ersja- Mordwin.	Mokscha- Mordwin.	Komi- Syrjän.	Udmurtšćina	Manšćina	Chantšćina	Madźaršćina
1	yksi	üks	ikš	ühsi	üs	yksi	okta	õhtt	икте	вейке	фкя	öтик	одык	аква	ит	egy
2	kaksi	kaks	kakš	kahsi	kaks	kakši	guokte	kue´htt	коктыт	кавто	кафта	кык	кык	китыг	катын	kettő
3	kolme	kolm	kuolm	kõlmõ	kuome	kolmi	golbma	koumm	кумыт	колмо	колма	куим	куин	хурум	хутым	három
4	neljä	neli	nēļa	nellä	nell	nellä	njeallje	nellj	нылыт	ниле	ниле	нёль	ниль	нила	няты	négy
5	viisi	viis	vīž	viiz	viž	viisi	vihtta	vitt	визыт	ветесь	вете	вит	вить	ат	вет	öt
6	kuusi	kuus	kūž	kuuz	kuz	kuuši	guhtta	kutt	кудыт	кото	кота	квайт	куать	хот	хут	hat
7	seitsemän	seitse	seis	seitsee	seiččeme	šeiččemen	čieža	čiččâm	шымыт	сисем	сисем	сизим	сизьым	сат	тапыт	hét
8	kahdeksan	kaheksa	kādõks	kahõsaa	kahesa	kahekšan	gavcci	kääu´c	кандаше	кавксо	кафкса	кöкъямыс	тямыз	нёллов	нювты	nyolc
9	yhdeksän	üheksa	īdõks	ühesää	ühesa	yhekšän	ovcci	ååu´c	индеше	вейксэ	вейхкса	öкмыс	укмыс	онтэллов	йиряң	kilenc
10	kymmenen	kümme	kim	čümmee	kümne	kymmenen	logi	lååi	лу	кемень	кемонь	дас	дас	лов	яң	tíz
100	sata	sada	sada	sada	sata	sata	čuođi	čue´đ	шÿдö	сядо	сяжа	се	сю	сат	сот	száz
1.000	tuhat	tuhat	tuhat	tuhat	tuhat	tuhat	duhát	dohat	тÿжем	тёжа	тёжянь	сюрс	сюрс	сотэр	...	ezer

[wobdźěłać] Webowe wotkazy

• Frequently Asked Questions about Finno-Ugrian Languages
• László Marácz: The Untenability Of The Finno-Ugrian Theory From A Linguistic Point Of View
• Lisćina uralskich rěčow z ličbu rěčnikow (jendźelsce)