Dualisme
Ut Wikipedy
It dualisme is it neist inoar bestean fan twa saken. Dat kin sawol yn de teology, yn de filosofy as yn de polityk. Dualisme is in foarm tusken monisme en pluralisme.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Teology
It dualisme yn de teology is in foarm fan godstsjinst njonken polyteisme, meargoaderij en monoteisme, iengodsdom,. It giet fanút twa yn macht en posysje min of mear gelikense begjinsels út, meastal omset yn goaden, ornaris foarinoaroer steand as goed en kwea, mar yn alle gefallen ûnôfhinklik faninoar.
[bewurkje seksje] Radikaal dualisme en mijen dualisme
Der binne twa foarmen fan godstsjinstich dualisme: radikaal dualisme en mijen dualisme.
- It radikale dualisme is in leauwenssysteem dêr’t twa ivige prinsipes, ornaris ferpersoanlikings fan goed en kwea, beide like ferantwurdlik yn holden wurde foar de skepping fan alle dingen.
- Yn it mijen dualisme, dat ek wol monargysk dualisme neamd wurdt, komt it twadde prinsipe, meastal it kwea, folle letter foar ’t ljocht en tanket dat syn ûntstean almeast oan in flater yn it systeem fan it earste prinsipe, ornaris it goede.
[bewurkje seksje] Dualistyske eleminten yn net-dualistyske religys
Alle godstsjinsten, ek dy, dy’t yn har folsleinens net dualistysk neamd wurde kinne, hawwe eins wol dualistyske eleminten. Dy binne benammen yn ’e myten werom te finen, en dan fral yn dy myten dêr’t in skarlún yn foarkomt.
Yn in protte myten ferfollet de skarlún de rol fan twadde skepper fan ’e wrâld of fan in part fan ’e wrâld, dêr’t er it wurk fan ’e heechste god by bedjert en ferantwurdlik is foar de yntroduksje fan alle ellinde, lykas pine, sykte, dea, ensfh.. Meastal giet it yn soksoarte myten om radikaal dualisme.
De skeppingsmyte fan it joadendom en it kristendom lykwols, befettet in mijen dualisme. De skarlún is dêr nammentlik de slange, dy’t troch Adam en Eva fan harren seksualiteit bewust te meitsjen de ferdriuwing út it paradys en dêrmei alle ellinde yn ’e wrâld feroarsaket (Genesis 3). De slange is dêr in manifestaasje fan ’e duvel, dy't fallene ingel is en lykas de oare ingels skepen troch God; sa komt it twadde prinsipe hjir fuort út it earste.
[bewurkje seksje] Dualistyske godstsjinsten
Njonken dualistyske eleminten yn net-dualistyske religys, besteane der ek poer dualistyske religys. Wat de fierdere lear oangiet, kinne dy farïearje fan antykosmisme, de lear dat de wrâld kwea is, en/of antysomatisme, de lear dat it lichem kwea is, oant prokosmisme de lear dat de wrâld goed is, en/of prosomatisme, de lear dat it lichem goed is.
Dualistyske religys út it ferline wienen bygelyks it Servanisme, it Gnostisisme en it Manigeisme. Ek binnen it Kristendom fûn it dualisme yn ’e rin fan ’e tiid yngong, bygelyks by guon ier-kristlike gnostyske sekten, mar ek by de Midsieuske Bogomilen fan Bulgarije en Kataren fan Súd-Frankryk. In dualistyske godstsjinst dy’t hjoed de dei noch bestiet, is it Soroästrisme.
[bewurkje seksje] Wiisbegearte
Yn de wiisbegearte is dualisme it gebrûk fan twa ûnderskate grûnbeginsels. Meastal wurdt hjirby tocht oan twa grûnbeginsels foar it ferklearjen fan de werklikheid, bygelyks, geast en matearje, mar fansels kin ek foar de observaasje fan de werklikheid útgean wurde fan fan twa grûnbeginsels, bygelyks gefoel en ferstân.
[bewurkje seksje] Polityk
Yn de polityk wurdt dualisme meast brûkt foar de skieding fan útfierende en stjoerende organen. Bygelyks, sûnt 2002 is it bestjoer fan gemeenten yn Nederlân dualistysk: Leden fan it útfierende orgaan, it kolleezje fan boargemaster en wethâlders, meie gjin lid wêze fan it stjoerende orgaan, de gemeenterie.
