پول
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه آن را تغییر دهید. در پایان، پس از ویکی‌سازی این الگوی پیامی را بردارید. |
 |
در متن این مقاله از هیچ منبع و ماخذی نام برده نشده‌است. شما می‌توانید با افزودن منابع بر طبق اصول اثبات‌پذیری و شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید. مطالب بی‌منبع احتمالاً در آینده حذف خواهند شد. |
| اقتصاد | ||
|---|---|---|
| اقتصاد خرد | ||
| اقتصاد کلان | ||
| اقتصاد پولی و مالی | ||
| مکاتب اقتصادی | ||
|
||
| نظام اقتصادی | ||
| اقتصاددانان | ||
پول در تعریف ابتدایی آن وسیله ،قطعه، شی، یا چیزیست که انسان‌ها برای تبادل خواسته ها،خدمات، کالاهای نیازها از آن استفاده می‌کنند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تعریف پول
عبارت‌است‌از آن چیزی که در داد و ستد و مبادله مورد قبول عموم افراد جامعه باشد و تعریف رایج آن به‌صورت مقابل می باشد: M1=CU+DD
که در آن M حجم‌پول، CUاسکناس و مسکوکات در دست مردم و DD سپرده‌های دیداری (سپرده‌های جاری که با صدور چک برای افراد قابل برداشت می باشد) می‌باشند. تعریف دیگری که برای پول ذکر می‌شود، تعریف گسترده پول یا حجم نقدینگی می باشد و به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
M2=CU+DD+T=M1+T
که در آن T سپرده‌هاي مدت دارو پس انداز (شبه پول ) می باشد. تعريف ديگرنيز براي پول وجود‌دارد، ابزاري است كه براي خريد كالاها و خدمات يا بازپرداخت بدهي‌ها به كار مي‌رود. معمولاً سه وظیفه سنتی برای پول ذکر شده که عبارت‌اند از : وسیله مبادله ، واحد شمارش یا سنجش و ذخیره‌ارزش یا ثروت
بانک مرکزی در کشورها وظیه‌انتشار اسکناس را به عهده دارد، این بانک از ذخایر ارزی (ذخایری از ارزهای معتبر دنیا مانند دلار و پوند)، ذخایر طلا، مطالبات از دولت و مطالبات ارز بانکهای تجاری به‌عنوان پشتوآن‌های برای انتشار اسکناس استفاده می کند. در مقابل ترازنامه بدهی بانک مرکزی، همان اسکناس و مسکوکات در دست مردم، ذخایر قانونی اضافی و احتیاطی بانکهای تجاری می باشند. بانک مرکزی بایستی به‌ازای دارایی‌های خود اسکناس منتشر کند ولي در برخی موارد مانند اعطای اعتبار و وام به بانک‌های‌تجاری به‌جای انتشار اسکناس و تحویل آن به بانک‌تجاری می‌تواند به‌صورت دفتری حساب آن بانک را بستانکار کند و به‌آن حق اعطای وام به وام گیرندگان خود را بدهد.
[ویرایش] مدلی براي مکانیسم خلق پول
در اینجا به مفهوم ضریب فزاينده می پردازیم، وقتی بانک مرکزی با افزایش پايه پولی (انتشار اسکناس) مثلاً 1ریال منتشر می کند این پول دردست مردم قرار می گیرد بخشی از اسکناس به‌صورت سپرده نزد بانک‌های‌تجاری نگهداری می شود، سپس بانک‌ها بخشی از این سپرده را به‌صورت ذخایر قانونی و اضافی نزد بانک مرکزی نگهداری می کنند و بخشی دیگر را با اعطای وام به وام‌گیرندگان به‌صورت سپرده‌های‌دیداری اعطاء می‌شود این روند همین‌طور ادامه پیدا می‌کند و در واقع پول اعتباری به‌وجود می‌آید. و فرآیند تکاثری خلق پول توسط بانکهای تجاری نیز همین موضوع است. در زیر به بیان ریاضی این موضوع می‌پردازیم:
CU=cd.DD
این رابطه بیان‌کننده آن‌است که کل اسکناس و مسکوکات نگهداری شده توسط مردم برابراست با نسبت اسکناس به سپرده( cd ) ضربدر كل سپرده‌های دیداری:
RR= rr. DD
این رابطه نیز نشان دهنده‌آن است که کل ذخایر قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی RR، برابربا نرخ ذخیره قانونی ضربدر کل سپرده‌های دیداری نزد بانکهای تجاری:
ER= er. DD
این رابطه نیز نشان دهنده کل ذخايراضافی بانک‌ها( ER) برابر با نرخ ذخیره‌اضافی ضربدر وکل سپرده‌های‌دیداری مردم نزد بانکهای تجاری حال به‌بررسی محاسبه پایه‌پولی از جهت مصارف می‌پردازیم. ) CU+RR+ER = همانطور که می دانیم چون و صورت کسر بزرگ‌تر از یک خواهد بود پس همواره بیش از پایه‌پولی عرضه‌پول وجود خواهد داشت که مازاد عرضه‌پولی بر اثر اعطای وام بانک‌های‌تجاری و ایجاد پول‌اعتباری به‌وجود می آید.
[ویرایش] بررسی عوامل موثر بر حجم‌پول
با توجه به رابطه بالا می توان عوامل که سبب تغییر حجم‌پول می شود را به‌طور خلاصه به‌صورت زير برشمرد: 1- تغییر پایه پولی، 2- تغيير نسبت اسكناس به سپرده cd 3- تغيير نرخ ذخيره قانوني، rr 4- تغيير نرخ ذخيره‌اضافي، er واضح است كه هر عاملي كه سبب افزايش پايه‌پولي شود، عرضه‌پول را نيز افزايش مي‌دهد. مقدار تغيير در عرضه‌پول نيز با ضرب كردن ضريب فزاينده خلق پول در تغيير پايه‌پولي به‌دست مي‌آيد. ابتدا به بررسي اثر تغيير در ذخاير‌ارزي روي حجم‌پول مي‌پردازيم: فرض شود ذخاير‌ارزي افزايش يابد و مازاد تراز‌پرداخت‌ها داشته باشيم، اين مازاد ذخاير‌ارزي بانك‌مركزي را مجبور مي‌كند كه با انتشار اسكناس و يا از طريق بستانكار كردن حساب بانك‌هاي‌تجاري و افزايش ذخاير‌اضافي سبب افزايش پايه‌پولي و عرضه‌پول ميشود. افزايش ذخاير طلا نيز مانند ذخاير‌ارزي است كه وقتي در حساب بستانكار بانك‌مركزي افزايش يافت، اين بانك بايستي با انتشار اسكناس يا ايجاد اعتبار براي بانك‌هاي تجاري آن‌را متوازن‌كند. افزايش مطالبات بانك‌مركزي از دولت به دو روش،تامين مستقيم بودجه دولت و خريد اوراق‌قرضه دولتي توسط بانك‌مركزي در بازار سبب افزايش پايه‌پولي (به‌دليل افزايش دارايي‌هاي بانك‌مركزي) ميشود و بانك‌مركزي از طريق انتشار اسكناس يا ايجاد اعتبار در نزد بانك‌هاي تجاري ترازنامه خود را متوازن مي‌كند. البته گاهي اوقات بانك‌مركزي براي خنثي‌كردن اثر تراز‌پرداخت‌ها بر عرضه‌پول اقدام به خريد و فروش اوراق‌قرضه دولتي مي‌كند كه به‌آن خنثي‌سازي يا عقيم‌سازي مي‌گوييم. مطلبات بانك‌مركزي از بانك‌هاي تجاري نيز سبب افزايش پايه‌پولي ميشود. چنانچه بانك‌مركزي اعتبارات و وام به بانك‌هاي‌تجاري اعطا‌كند حساب اين بانك‌ها نزد بانك‌مركزي بستانكار ميشود و بانك‌مركزي ذخاير‌اضافي اين بانك را در حساب بدهي خود افزايش داده و قدرت وام‌دهي آن‌ها را بالا مي‌برد و در واقع ذخاير‌اضافي بانك‌ها نزد بانك‌مركزي به‌تدريج به ذخاير‌قانوني تبديل ميشود.
ابزارهاي سياست‌پولي بانك‌مركزي
[ویرایش] متن عنوان
براي اجراي سياست‌پولي توسط بانك‌مركزي يه براي تغيير در عرضه‌پول مي‌توان از سه‌ابزار زير استفاده كرد:(9) 1) عمليات بازار باز 2) نرخ ذخيره قانوني 3) نرخ تنزيل مجدد هرگاه بانك‌مركزي قصد اجراي سياست‌پولي انبساطي را با استفاده‌از عمليات بازار باز را داشته باشد، اقدام به خريد اوراق‌قرضه‌دولتي در بازا‌رآزاد مي‌كند، به همين ترتيب مطالبات بانك‌مركزي از دولت افزايش يافته و منابع پايه‌پولي افزايش مي‌يابد، از سوي ديگر بانك‌مركزي با انتشار اسكناس يا ايجاد ذخاير‌اضافي براي بانك‌هاي‌تجاري مصارف پايه‌پولي را افزايش مي‌دهد. اگر بانك‌مركزي تصميم به‌اجراي سياست‌پولي انبساطي از طريق تغيير نرخ ذخيره قانوني را داشته باشد، اقدام به‌كاهش اين نرخ مي‌كند. و بخش بيشتري از منابع بانك‌هاي‌تجاري آزاد ميشود و حجم‌پول افزايش مي‌يابد. چنانچه بانك‌مركزي سياست‌پولي انبساطي را با تغيير نرخ تنزيل انجام دهد، اقدام به‌كاهش اين نرخ مي‌نمايد. در‌اين‌صورت بانك‌هاي‌تجاري از ذخاير‌اضافي خود مي‌كاهند و همچنين بر استقراض خود از بانك‌مركزي مي‌افزايند و شروع به گسترش وام و اعتبار به مشتريان خود كرده و به‌اين ترتيب به‌افزايش حجم‌پول كمك مي‌كنند. لازم به‌ذكر است در بسياري از كشورها علاوه بر موارد فوق از ابزارهاي ديگري نيز براي كنترل حجم‌پول استفاده مي‌كنند،از انواع اين ابزارها مي‌توان به كنترل مستقيم، وضع سقف براي رشد اعتبارات بانك‌هاي‌تجاري و خودداري از اعطاي وام به‌اين بانك‌ها ذكر كرد. به‌عنوان مثال در كشورمان در طي سال‌هاي بعد از انقلاب با تعيين سقف براي رشد اعتبارات بانك‌هاي تجاري مانع از اعطاي وام و اعتبار به بانك‌هاي تجاري دلخواه شد.
[ویرایش] تغييرات درون‌زاي عرضه‌پول و كارايي سياست‌پولي و مال
ي عرضه‌پول تحت تاثير عوامل مختلفي به‌ويژه نرخ‌بهره دچار تغيير ميشود، با توجه به‌اين‌كه‌افزايش نرخ‌بهره سبب كاهش ذخاير‌اضافي بانك‌ها و افزايش وام‌دهي به‌آن‌ها و در نهايت موجب افزايش عرضه‌پول ميشود، مي‌توان عرضه‌پول را به‌صورت تابعي از نرخ‌بهره و به‌شكل زير ارايه كرد:
Ms/P=f(r) ; f ` > 0
با پذيرفتن برون‌زا بودن عرضه‌پول يكي از نتايج مهم تبعيت عرضه‌پول از نرخ‌بهره، كم شيب‌تر شدن منحني LM مي‌باشد و بدان معني است كه در حالت برون‌زا بودن عرضه‌پول، با افزايش درآمد تقاضاي معاملاتي پول افزايش مي‌يابد در نتيجه براي حفظ تعادل بازار‌پول و با توجه به ثابت بودن عرضه‌پول لازم است نرخ‌بهره‌افزايش يابد تا بتواند سبب كاهش تقاضاي‌سفته‌بازي پول شود. اما اگر عرضه‌پول خود تابعي از نرخ‌بهره باشد در صورت افزايش درآمد و افزايش تقاضاي معاملاتي پول، افزايش كمتري در نرخ‌بهره براي حفظ تعادل بازار‌پول لازم است (به معني كم شيب شدن منحني LM است). دليل آن‌است كه با افزايش نرخ‌بهره عرضه‌پول افزايش يافته و لازم نيست كه تقاضاي سفته‌بازي پول كاهش زيادي داشته باشد. همين موضوع، افزايش لازم در نرخ‌بهره براي حفظ تعادل بازار پول بعد از افزايش درآمد ملي و افزايش تقاضاي معاملاتي پول را كوچك‌تر مي‌نمايد كه به معني كم شيب تر شدن منحني LM مي‌باشد.
[ویرایش] انواع پول
پول بانکی (شامل وجوه و اعتبارات بانکی در بانکهای تجاری) پول نقد (شامل اسکناس و مسکوک) پول الکترونیک (شامل کارتهای اعتباری و نیز اعتبارت کدی)
تعریف پول
عبارت‌است‌از آن چیزی که در داد و ستد و مبادله مورد قبول عموم افراد جامعه باشد و تعریف رایج آن به‌صورت مقابل می باشد: M1=CU+DD
که در آن M حجم‌پول، CUاسکناس و مسکوکات در دست مردم و DD سپرده‌های دیداری (سپرده‌های جاری که با صدور چک برای افراد قابل برداشت می باشد) می‌باشند.
تعریف دیگری که برای پول ذکر می‌شود، تعریف گسترده پول یا حجم نقدینگی می باشد و به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
M2=CU+DD+T=M1+T که در آن T سپرده‌هاي مدت دارو پس انداز (شبه پول ) می باشد. تعريف ديگرنيز براي پول وجود‌دارد، ابزاري است كه براي خريد كالاها و خدمات يا بازپرداخت بدهي‌ها به كار مي‌رود. معمولاً سه وظیفه سنتی برای پول ذکر شده که عبارت‌اند از : وسیله مبادله ، واحد شمارش یا سنجش و ذخیره‌ارزش یا ثروت .
