زبان عیلامی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

تمدن‌های باستانی آسیای غربی
بین‌النهرین، سومر، اکد، آشور، بابل
هیتی‌ها، لیدیه
ایلام، اورارتو، ماننا، ماد، هخامنشی
امپراتوری‌ها / شهرها
سومر: اوروک – اور – اریدو
کیش – لاگاش – نیپور – اکد
بابل – ایسین – اموری‌ها - کلدانی
آشور: آسور، نینوا، نوزی، نمرود

ایلامیان – شوش
هوری‌ها – میتانی
کاسی‌ها – اورارتو
گاهشماری
شاهان سومر
شاهان ایلام
شاهان آشور
شاهان بابل
شاهان ماد
شاهان هخامنشی
زبان
خط میخی
آرامی – هوری
سومری – اکدی
زبان مادی
ایلامی
اساطیر بین‌النهرین
انوما الیش
گیل گمش – مردوخ
نیبیرو

زبان ایلامی زبانی است كه تاكنون پیوند مستقیم آن با دیگر زبانهای منطقه دقیقا مسجل نشده است. زبان ایلامی جزء زبان‌های پیوندی (التصاقی) است. زبانی است كه از نظر دستوری پیوندی با افزودن پسوندهای گوناگون به پایان واژه و نیز ، میان وندهایی خاص و پسوندهای ضمیری به ریشه فعل در سه صورت اصلی آن و بدون در نظر گرفتن جنس و یا حالت واژه در جمله ، مقصود خود را بیان می كرد. زبان ایلامی گرچه از نظر دستوری ساختار آسان را نشان می دهد ، ولی از نظر محتوایی به علت كمبود نبشته ها بجز از ایلام هخامنشی و نیز نبود فرهنگی تطبیقی با دیگر زبانهای همزمان ، از درك و فهم معنای راستین آن ناآگاهیم. زبان ایلامی در سال ۱۸۹۰ رمزگشایی شد. در این سال وایس‌باخ ( Weissbach ) نخستین دستور زبان آن را ارایه داد. با این همه متن ایلامی سنگ‌نوشته‌ها در عصر هخامنشیان آنچنان سخت و مشکل است که امروزه تنها بخش‌های کوچکی از آن قابل فهم می‌‌باشد.

ایلامیان مجموعه اقوامی بودند که از هزاره چهارم تا هزاره نخست پیش از میلاد، بر بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی پشتهٔ ایران فرمانروایی داشتند. به قدرت رسیدن حکومت ایلامیان در شمال دشت خوزستان مهم ترین رویداد سیاسی ایران تا پیش از ورود مادها و پارسها است. حدود یک هزار سال تاریخ سرزمین ایران منحصر به تاریخ ایلامیان است. در سال ۶۴۰ ق.م. آشور بانیپال پادشاه نیرومند آشور ایلام را تصرف کرد. مردم ایلام قتل‌عام شدند و دولت ایلام نابود شد. زبان ایلامی تا قرن ها بعد از سقوط ایلام اهمیت خود را حفظ كرد , داریوش هخامنشی آن را زبان رسمی و اداری امپراطوری كرد و همه ۳۰ هزار لوحه پیدا شده در تخت جمشید به زبان ایلامی هستند.

ایلامیان نه آریایی بودند و نه سامی و زبان ایلامی, زبانی تکخانواده است. بعنی خویشاوندی آن با هیچ خانواده زبانی در جهان اثبات نشده است. ولی برخی از دانشمندان زبان آنها را با زبان دراویدیان هند همخانواده میدانند.

دلایلی وجود دارد برای باور به این كه ایلامیان، دست كم در سرزمین های پست، تیره پوست بودند، و به نظر می رسد كه زبان شان به زبان Proto-Dravidian، نیای زبان های دراویدی كنونی كه در جنوب هند و برخی بخش های بلوچستان تكلم می شود، وابسته بوده است. برخی سربازان ایلامی در برجسته نگارهای آجری لعابدار هخامنشی سده ی پنجم پ.م. ، به صورت تیره پوست نشان داده شده اند، و البته با گونه‌ی به لحاظ انسان شناختی، تیره پوست، می توان در جنوب خوزستان تا به امروز، مواجه شد. (دیاکونوف (تاریخ کمبریج ایران - جلد 1)

در مورد پیوند زبان ایلامیان با زبان دراویدیان تاكنون نظریاتی ارائه شده است ولی این چنین پیوندی هنوز اثبات نگردیده و فعلاً اجماع محققان، به منحصر به فردی زبان ایلامیان است.

در هر حال راجع به زبان ایلامی , تا آن حد كه بر ما معلوم است , می توان گفت كه ذخیره اصلی لغوی و ترك و مغول را نمی توان از آن مشتق دانست. (دیاكونوف (تاریخ ماد-ترجمه كریم كشاورز - چاپ دو-ص 61)

هر تلاشی برای ردیابی نژاد ایلامیان با دشواری مواجه می شود. هر چه منابع موجود را بیش تر بررسی می كنید، بیش تر این تصویر را پیدا می كنید كه ایلامی ها، ایلامی بوده اند، نژادی با استقلالی خدشه ناپذیر. هیچ رابطه ای با دیگر ملل هنوز پیدا نشده است.

تصاویر متعلق به ایلامی ها هیچ شباهتی با زرد پوستان (تركان اصلی) یا ترک زبانان امروز در اروپا و آران و آناتولی و ایران ندارد. درباره اقوام خوزی (بازماندگان ایلامیان باستان) كه در منابع دوران اسلامی به آن ها اشاره شده، هیچ سخنی از تركی یا سامی زبان بودن آن ها نرفته است. زبان ایلامی ها به هیچ وجه سامی نبوده و هیچ دانشمندی ادعا نكرده كه زبان ایلامی ها سامی است. باید توجه كرد كه آثار زیادی از زبان ایلامیان وجود دارد و هیچ داشمندی انها را جزو زبان های گروه سامی (و از جمله، عربی) طبقه بندی نکرده است. (والتر هینتس: دنیای گم شده ایلام - ( ترجمه فیروز فیروزنیا، انتشارات علمی و فرهنگی، 1376 )

زبان ایلامی تا قرن ها بعد از سقوط ایلام اهمیت خود را حفظ كرد , داریوش هخامنشی آن را زبان رسمی و اداری امپراطوری كرد و همه ۳۰ هزار لوحه پیدا شده در تخت جمشید به زبان ایلامی هستند.