بحث:جایزه نوبل
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
.I
"جوایز نوبل" جایزه‌هایی هستند که مبتنی بر وصیت آلفرد نوبل به افرادی (و نیز در مورد جایزه صلح نوبل به سازمان‌هایی) اعطا می‌شود که تحقیقات چشمگیری انجام داده، تجهیزات یا فنون راه‌گشایی را اختراع کرده و یا به اجتماع کمک‌های شایانی کرده باشند. جوایز نوبل که هر ساله در گروههای زیر اعطا می‌شوند، در دنیای امروز به عنوان عالی‌ترین تمجید شناخته می‌شوند. به گیرنده این جایزه برنده نوبل می‌گویند.
ازنوامبر 2005، در مجموع 776 جایزه نوبل اعطا شده است (758 جایزه به افراد و 18 جایزه به سازمان‌ها). <مرجع>{{cite web | author = Nobel Foundation | title = Nobel Prize Facts | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/nobelprize_facts.html | accessdate = July 30 | accessyear = 2000 {{<مرجع> در عین حال تعداد اندکی از برندگان، از دریافت جایزه خودداری کرده‌اند. چند سال نیز جوایز نوبل اهدا نشدند؛ در عین حال این جوایز حداقل باید هر پنج سال یکبار اعطا شوند. به عنوان مثال در جنگ جهانی دوم، در فاصله سالهای 1940 تا 1942، جوایز نوبل در هیچیک از دسته‌ها اعطا نشدند. در آن زمان اشغال نروژ توسط آلمان، انتخاب جایزه صلح را بیش از همه دچار مشکل کرده بود. <مرجع>
Øyvind Tønnesson. و در آستانه ورود فاشیسم: موسسه جایزه نوبل نروژ, 1940-1945. Retrieved on September 4, 2006.</ref>
جایزه نوبل را نمی‌توان لغو کرد. نامزد جایزه نوبل باید «زنده» باشد. ازسال 1974، نمی‌توان پس از مرگ اشخاص به آنها جایزه اعطا کرد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] گروههای جوایز
| مدال | گروه | ویژگیها | تصویر:Nobel in Physics and Chemistry.jpg | جایزه نوبل فیزیک | از سوی آکادمی سلطنتی علوم سویس به " شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد" اعطا می‌شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تصویر:Nobel in Physics and Chemistry.jpg | جایزه نوبل شیمی | از سوی آکادمی سلطنتی علوم سویس به " شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد" اعطا می‌شود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تصویر:Nobel in Medicine.jpg | جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی | از سوی Karolinska Institutet به " شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد" اعطا می‌شود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جایزه نوبل ادبی | از سوی آکادمی سوئد به " شخصی که در عرصه ادبیات بارزترین اثر را با گرایشی ایده‌آلیستی خلق کرده باشد اعطا می‌شود." | تصویر:Nobel in Peace.jpg | جایزه صلح در نوبل | از طرف کمیته نروژی نوبل "به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد اعطا می‌شود."
[ویرایش] جوایز یادبود نوبل
[ویرایش] جشن‌های اهدای جوایز
 کمیته‌ها و موئسساتی که جزو هیات انتخاب جوایز هستند اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام می‌کنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در 10 دسامبر یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود به برندگان اهدا می‌شوند. مراسم جایزه صلح نوبل از 1905 تا 1946 در موسسه نوبل نروژ، پس از آن در "اولا" در دانشگاه اوسلو و از سال 1990 در عمارت شهرداری اوسلو برگزار شده است. سایر مراسم‌های اهدای جوایزاز سال 2005 در سالن کنسرت استوکهولم برگزار شده‌اند. هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارتست از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار و مبلغی پول. در حال حاضر مبلغ اهدایی در حدود 10 میلیون کرونای سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا 3/1 میلیون دلار ایلات متحده) می‌باشد. اصولا اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته است که برندگان نوبل، به دور از فشار تامین مخارج، به کار و تحقیق ادامه دهند. اما واقعیت اینست که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ مذکور بین دو نفر نصف می‌شود. اگر تعداد برندگان سه نفر باشد، کمیته اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را بطور مساوی بین سه نفر تقسیم کرده یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هر یک از دو نفر دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولا دریافت‌کنندگان این مبلغ، آنرا برای اهداف علمی، فرهنگی یا انسان‌دوستانه، وقف می‌کنند. از سال 1902، شاه سوئد، به‌جز جایزه صلح نوبل، رسما کلیه جوایز را در استوکهولم اهدا کرده است. پادشاه اسکار دوم در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود، اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتی این جوایز برای کشورش پی برد نظرش عوض شد. اولین جایزه صلح نوبل در سال 1901 توسط رییس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال 1904 کمیته نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط پارلمان نروژ (استورتینگت) منصوب می‌شوند و انجام امور مقدماتی مربوط به داوری و نیز اهدای جایزه صلح نوبل بر عهده این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگزاران پاسخگو نمی‌باشند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند. [ویرایش] وصیت نوبل
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی وصیت آلفرد نوبل شیمیدان، صاحب صنعت سوئدی و مخترع دینامیت صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول حیاتش چندین وصیتنامه نوشت. آخرین وصیتنامه وی در 27 نوامبر سال 1895 اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در 27 نوامبر سال 1895 وصیتنامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیما در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود درآن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را "سوداگر مرگ" لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیتنامه، نوبل 96 درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
اگرچه وصیتنامه نوبل بنیانگذار این جوایز بود، اما طرح او کامل نبود وبه دلیل پاره‌ای موانع 5 سال طول کشید تا بنیاد نوبل تاسیس شود در 10 دسامبر سال 1901 اولین جوایز نوبل اهدا گردند. [۱] [ویرایش] روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برندهدر مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه است. به همین دلیل است که در گذر سالها، جوایز نوبل به مهمترین و پروجهه‌ترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌اند. فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به 3000 شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. به عنوان مثال بنیاد نوبل اعلام کرده است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند مهلت دقیق اعلام نامزدی 31 ژانویه است. [۲] اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که در قید حیات هستند میوانند نامزد دریافت این جایزه شوند. بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل بطور علنی معرفی نمی‌شوند و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند. پس از اتمام مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از 200 نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها ارسال می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به 15 نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به انضمام نظرات مربوطه تهیه می‌کند و آنرا به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوطه می‌فرستد. برای روشنتر شدن اینکه این موسسات در چه حد و اندازه‌ای هستند، مجمع جایزه پزشکی را مثال می‌زنیم که 50 عضو دارد. اعضای موسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری می‌کنند. روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های مختلف اندکی با هم متفاوت است. به عنوان مثال در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود اما سایر جایزه‌ها معمولا برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند. [ویرایش] عدم انتخاب نامزدهای متوفیانتخاب افراد متوفی به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد متوفی‌ای که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده است. این دو مورد عبارتند از دگ همرسکیورد دبیر کل سازمان ملل (1961، جایزه صلح) و اریک اکسل کارفلت (1931، ادبیات) و mdash؛ به هر دو نفر در همان سالی که فوت کردند جایزه اهدا شد. از سال 1974 به بعد، به افراد متوفی جایزه اهدا نشده است. ویلیام ویکری (1996، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود. [ویرایش] انتقاد به اهدای جوایزدر طی سالها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تایید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهمتر است، جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند. شاید یکی از بدترین این موارد در 1973رخ داد که در آن هنری کیسینجر و لی دوک تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ در ویتنام همچنان ادامه دشت. لی‌دوک‌تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده است از دریافت جایزه خودداری کرد. [ویرایش] به رسمیت نشناختن موفقیت‌های مشابهدر فاصله سالهای 1937 تا 1948، ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچگاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال 1948جایزه نوبل را به وی اهدا کنند؛ با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچکس اهدا نکند. یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف،قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه همزمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای تقدیر از موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. به عنوان مثال در سال 2002، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه طیف سنجی توده‌ای در شیمی پروتئین به کویچی تاناکا و جان فن اهدا شد تلاشهای فرانس هیلن‌کامپ و مایکل کاراس را از موسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای دانشگاه فرانکفورت را به رسمیت نشناخت. [۳] همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص متوفی، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. به عنوان مثال در سال 1953، روزالیند فرانکلین در کشف ساختار دی ان ای به پیشرفت‌های مهمی رسید اما وی در سال 1958 در پی ابتلا به سرطان تخمدان درگذشت و در سال 1962 جایزه نوبل به فرانسیس کریک، جیمز دی واتسون و موریس ویلکینز (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد. [۴] جایزه نوبل فیزیک در سال 2005 و بویژه برنده شناختن روی گلابر و برنده ندانستن جورج سودارشان انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال 1963 نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملا روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه نورشناسی کوانتوم و فرضیه همگرایی تاثیر بسزایی داشته است. متاسفانه در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند. همچنین جایزه نوبل شیمی در سال 2000 برای «کشف و پرورش پولیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پولیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلا کشف آن توسط ویس ات آل در گزارش وی در سال 1963 در مورد رسانایی بالای پولی‌پیرول اکسید شده آیودین دارشده [1] و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt= AbstractPlus&list_uids=4359339&query_hl=1&itool=pubmed_docsum] اعلام شده بود را نادیده گرفت. همچنین مراجعه کنید به پولیمرهای رسانا. [ویرایش] جای خالی جایزه ریاضیاتدلایل فراوانی وجود دارد که چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت. در وصیتنامه نوبل از ارائه جوایز به آندسته از«اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند، و به احتمال جنبه عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده است. در نتیجه ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد؛ چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد. [۵] یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتا به دلیل تلاشهای گوستا میتاگ لفلر بود که بنیانگذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود و این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهمترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذش در استوکهلم، شاه اسکار دوم را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضیدانان برجسته سراسر اروپا از جمله هرمیت، برتراند، ویرستراس و پوینکار تقدیر بعمل آورد. اغلب گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با میتاگ لفلر روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود. [۶] درسال 2001، دولت نوروژ ارائه جایزه آبل را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. جایزه شاو نیز که اهدای آن در سال 2004 آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد، در زمینه علوم ریاضی اعطا می‌شود. مدال فیلد اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود، اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود، این مقایسه چندان مناسب نیست. جایزه کرافورد در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. بطور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است. [ویرایش] مسائل جزئی
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دوبار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
علاوه بر این، سازمان بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC) در سالهای 1917، 1944 و 1963 جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. دو جایزه اول، بطور ویژه به خاطر تلاشهای این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند. تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند جان تینبرگن (اقتصاد 1969) و برادر کوچکترش نیکو تینبرگن (پزشکی، 1973) بودند. تنها یک نفر برنده هر دو جایزه اسکار و نوبل بوده است. جورج برنارد شاو از ایرلند درسال 1952 جایزه ادبیات نوبل و در سال 1938 به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد. [ویرایش] سایر جایزچندین جایزه مهم بین‌المللی دیگر در زمینه‌های مختلف، چه زمینه‌هایی که جایزه نوبل می‌گیرند و چه در سایر زمینه‌ها، وجود دارند که بسیاری از آنها به شهرت نوبل نمی‌رسند. از مشهورترین این جوایز می‌توان به مدال فیلدز، جایزه ترنینگ، جایزه تمپلتون و جایزه ولف اشاره کرد. جایزه تمپلتون از نظر مالی بزرگترین جایزه‌ای است که به خاطر لیاقت‌های ذهنی به یک نفر اعطا می‌شود و ارزش آن معادل 795هزار پوند استرلینگ یا 4/1 میلیون دلار امریکا در سال 2006 می‌باشد. مدال فیلدزجایزه اسکاچ جایزه ولف
[ویرایش] همچنین رجوع کنید به
[ویرایش] منابع
[ویرایش] لینک های خارجی
<!—مقوله ها--> [مقوله: دانش]] مقوله: سازمانهای واقع در سوئد
|
