Lappi

Wikipedia(e)tik

Lappi

Lurraldeko armarria

Eskualdeko armarria

Berezko izena

Lapin lääni
Lapin maakunta

Herrialdea

Finlandia

Hiriburua

Rovaniemi

Lur. Gobernadore

Hannele Pokka

Esk. Gobernadore

Esko Lotvonen

Azalera

98.946 km²

Biztanleria

184.446 (2007.11.30)

Dentsitatea

1,9 bizt/km²

Hizkuntza ofiziala(k)

Finlandiera
Samiera

Antzinako probintziak

Laponia
Pohjanmaa

Lurraldeko webgunea

Eskualdeko webgunea

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz:
Lappi

Laponia finlandiarra (Lappi finlandieraz eta samieraz), Finlandiako probintzia eta eskualde bat da. Iparraldeeneko eskualdea da eta Errusia, Norvegia eta Suedia herrialdeak eta Ouluko probintzia ditu mugakide. Mundu osoko herrialde askoren umeen ustetan lurralde hau da Bizar Zuriren (finlandieraz: Joulupukki) etxea eta bertan, Zirkulu Polar Artikoko paraleloa igarotzen den lekuan, herri tematiko bat dago antolatua.

[aldatu] Historia

Sakontzeko, irakurri: Laponia (Antzinako Probintzia)

Sakontzeko, irakurri: Pohjanmaa

Sakontzeko, irakurri: Samitar

Antzinako Finlandia osatzen zuten herriak Finn, kareliar, samitar eta tavastiar herriak izan ziren. Lehenengo eta azkenengo herriak bat egin zuten denboraren poderioz eta suediarren inbasioaren ondoren beraiekin tratuan hasi ziren. Kareliarrak aldiz, Errusiarekiko lotura estua mantendu dute beti, eta samitarrak euren lekua non zegoen jakin gabe, gutxinaka iparralderantz joan ziren geroz eta isolatuago geldituz. Bertan, euren kultura, hizkuntza (samiera)... mantendu zituzten urtetan eta Europa osoa bizitzen ari zen hazkundean ez zuten parte hartu.

1767. urteko samitar baten marrazkia.

Samitar herria beti batua baina mugen bidez zatitua egon da. Iparrraldeko bizilagun hauek ez zuten historian ia parte hartu II. Mundu Gerra arte, Finlandia herrialdea borrokan sartu zen arte. Finlandia bere independentzia eutsi nahian gerran sartu zen eta bai SESB eta ondoren Alemania naziaren aurka jardun izan behar izan zuen. Hauen aurkako hainbat gerra Lappiko lurretan eman ziren Laponiako Gerra eta Rovaniemiko Bataila bezalakoak. Bertan hainbat herri suntsitu eta hildako asko suertatu ziren.

Gerra amaitu ostean Lappi probintzia eta eskualdea sortu zen. Bertan gehiengoa samitarrak ziren, baina gaur egun finlandiar exodo handia mugitu da iparraldeko lurraldeetara, eta nahiz eta samitarrak guztiz babesten dituen gobernu finlandiarrak geroz eta ehuneko gutxiagoa osatzen dute Laponian. Gaur egun 6.000 samitar baino gutxiago daude (biztanleriaren %4 baino ez), honenbestez nahiz eta probintziaren historia samitarrekin batera joan gaur egun Finlandiako historiaren barnean koka dezakegu eskualdea.

[aldatu] Demografia

[aldatu] Biztanleria

Finlandiako biztanle gutxieneko eta azalera gehieneko probintzia da, biztanle-dentsitate gutxienekoa. 185.000 lagun baino ez daude eta samitarrak %4a baino ez dira. Hizkuntza nagusia finlandiera da, baina samiera ere babestua udago.

[aldatu] Klima

Zirkulu Polar Artikoaren barnean aurkitzen da, eta Europa osoko tenperatura baxuenak ematen dira. Elurrezko paisaia da nagusia eta pinuek Bizar Zuriren bizitoki aparta egiten dute.

[aldatu] Kultura

Sakontzeko, irakurri: Samitar

[aldatu] Administrazioa

Laponia, Finlandiako probintzia eta eskualde bat da aldi berean, eta 21 udalerriz osatua dago.

[aldatu] Udalerriak

Eskualdea 6 barrundik osatzen dute: Ekialdeko eta Iparraldeko Laponiakoa, Kemi-Torniokoa, Rovaniemikoa, Tornio bailarakoa eta Tunturikoa. Nahiz eta banaketa hauek ez duten esannahi gehiegi laguntza ekonomikorako balio izan ohi dute.

Hiri garrantzitsuenak Kemi, Rovaniemi (hiriburua) eta Tornio dira.

E. Laponiako Barrundia

4. Kemijärvi
9. Pelkosenniemi
11. Posio
14. Salla
15. Savukoski

I. Laponiako Barrundia

2. Inari
17. Sodankylä
20. Utsjoki

Kemi-Tornioko Barrundia

3. Kemi
5. Keminmaa
16. Simo
18. Tervola
19. Tornio

Rovaniemiko Barrundia

12. Ranua
13. Rovaniemi

Tornio bailarako Barrundia

10. Pello
21. Ylitornio

Tunturiko Barrundia

1. Enontekiö
6. Kittilä
7. Kolari
8. Muonio

[aldatu] Ikus, gainera

Laponia
Laponia suediarra
Samitar

[aldatu] Argazki gehiago

Bizar Zuriren herria.	Elur-oreinak.	Inari herriko ikuspegia.	Kemi herriko eliza.
Kemiko elur-jatetxea.	Keminmaako eliza.	Ranuako Kuva lakua.	Rovaniemi hiriko arratsaldea.
Salla.	Samitarrak.	Tenojoki ibaia.	Yllästunturi mendia Kolaritik.