Irlandako Estatu Askea
Wikipedia(e)tik
Irlandako Estatu Askea (gaelikoz Saorstát Éireann, ingeleses Irish Free State) Itun anglo-irlandarra indarrean sartzean Irlandako hegoaldeko 26 konderrietan sortu zen estatua da. Zehazki, 1922ko abenduaren 6an Dominium gobernua onartu zitzaion Hegoaldeko Irlandari; barne gaietan autonomoa zen arren, Erresuma Batuko erregeak bertako estatu buru izaten jarraitu zuen eta Irlandako kargu publiko guztiek, kargua hartzean, leialtasuna hitzeman behar zioten.
Estatu Askearen sorrerak Irlandako Gerra Zibila piztu zuen, gehienbat aurretik independentziaren alde elkarrekin borrokatu zutenak zatituz. Batzuek sortutako estatu hau traiziotzat hartzen zuten, Irlandaren zatiketa eta britainiarren nagusitasuna bermatzen zuelakoan. Besteek Estatu Askea etorkizunean erabateko burujabetza lortu ahal izateko pauso garrantzitsutzat hartu zuten. Gerra azken hauek irabazi zuten eta Estatu Askearen hasierako urteetan agintean egon ziren Cumann na nGaedheal alderdia sortuz. Hala ere, 1932ko hauteskundeetan Itunaren aurkakoek (Fianna Fail alderdiak) garaipena lortu zuen Eamon de Valeraren gidaritzapean.
Eamon de Valerak gidatuta, Estatu Askea desagerrarazi nahi izan zuten lege berriak eginez. Horrela, britainiarren agintea ezabatu nahi izan zuten. 1932an gobernuak beste konstituzio bat onartu zuen eta geroago herriak erreferendumean berretsi zuen. Konstituzio berriak Irlandako Estatu Askea deuseztatu eta Irlanda edo Éiredeituriko estatu berria sorrarazi zuen. Nahiz eta Erresuma Batuko monarkiatik irten, konstituzio horretan ez zitzaion errepublika izena jarri estatu berriari (hori 1949an egin zen).
