Θερμίδα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η θερμίδα είναι μία μονάδα μέτρησης ενέργειας (διεθνώς calorie, από το γαλλικό, που προέρχεται από τη λατινική λέξη calor = θερμότητα και αυτή από το ρήμα calere = είμαι ζεστός). Στους περισσότερους τομείς έχει αντικατασταθεί από τη μονάδα ενέργειας του Διεθνούς Συστήματος Μονάδων (SI), που είναι το Joule (J). Παρόλα αυτά, η θερμίδα παραμένει σε κοινή χρήση για τη μέτρηση της ενέργειας που περιέχεται στα τρόφιμα. Η θερμίδα ορίσθηκε αρχικά από τον Καθηγητή Νικολά Κλεμάν (Nicolas Clément) το 1824 όπως η «μεγάλη θερμίδα» (βλ. παρακάτω), και αυτός ο ορισμός μπήκε στα γαλλικά και στα αγγλικά λεξικά μεταξύ 1842 και 1867. Η θερμίδα δεν ήταν ποτέ μονάδα του Διεθνούς Συστήματος. Αρχικώς ορίσθηκε ως μονάδα θερμότητας, πριν κατανοηθεί ότι η θερμότητα είναι μία μορφή ενέργειας.

Πίνακας περιεχομένων 1 Ορισμός 1.1 Εκδοχές 1.2 Χημεία τροφίμων 2 Διατροφή 3 Δείτε επίσης 4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Ορισμός

Ο σύγχρονος ορισμός της θερμίδας είναι διττός:

• Η μικρή θερμίδα ή απλώς θερμίδα ή γραμμοθερμίδα είναι (περίπου) η ενέργεια που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1 γραμμαρίου καθαρού και απεσταγμένου νερού κατά 1 βαθμό Κελσίου, (Σημειώνεται ότι η μεταβολή αυτή πρέπει να γίνει μεταξύ των 15 και 16 βαθμών Κελσίου). Αυτή ισούται με περίπου 4,184 Τζάουλ.
• Η μεγάλη θερμίδα ή χιλιοθερμίδα ή (και πάλι) απλώς «θερμίδα» είναι (περίπου) η ενέργεια που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1 χιλιογράμμου νερού κατά 1 βαθμό Κελσίου. Αυτή ισούται με περίπου 4184 Τζάουλ ή ακριβώς 1000 μικρές θερμίδες. Η μονάδα αυτή κολουθείται πρακτικότερα.

Επίσης στη πράξη χρησιμοποιείται και η τονοθερμίδα που ισούται με 1000 χιλιοθερμίδες ή 1.000.000 γραμμοθερμίδες.

Σε ορισμένες επιστήμες όπως η Φυσική και η Χημεία, ο όρος «θερμίδα» αναφέρεται πάντα στη μικρή θερμίδα, η οποία έχει σύμβολο cal. Τα συνηθισμένα προθέματα χρησιμοποιούνται σε αυτό το όνομα και σύμβολο, έτσι που η μεγάλη θερμίδα είναι γνωστή συχνά και ως kilocalorie και έχει το σύμβολο kcal.

Στις ιατρικές επιστήμες, τη Διατροφολογία-Διαιτολογία και στον καθημερινό γραπτό και προφορικό λόγο η «θερμίδα» είναι η χιλιοθερμίδα της Φυσικής και μερικές φορές αναγράφεται με κεφαλαίο Θ ή C σε μια προσπάθεια διαχωρισμού. Αυτό είναι μάλλον αναποτελεσματικό, καθώς η σύμβαση αυτή δεν χρησιμοποιείται έξω από τέτοια κείμενα, αλλά και επειδή αυτό φέρει σύγχυση όταν απαντάται στην αρχή ενός καταλόγου, οπότε πρέπει να βγει από τα συμφραζόμενα ότι δεν εννοείται η μικρή θερμίδα.

Ο παράγοντας μετατροπής μεταξύ θερμίδας και Joule είναι αριθμητικά ισοδύναμος με την ειδική θερμότητα του υγρού νερού σε μονάδες SI.

[Επεξεργασία] Εκδοχές

Η ενέργεια που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία ενός γραμμαρίου νερού κατά 1 °C εξαρτάται από την αρχική θερμοκρασία του νερού και σε κάθε περίπτωση είναι δύσκολο να μετρηθεί με ακρίβεια. Για τον λόγο αυτό υπάρχουν πολλοί ακριβείς ορισμοί της θερμίδας:

• Θερμίδα των 15 °C (cal₁₅): το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1 γραμμαρίου καθαρού νερού χωρίς διαλυμένο αέρα από τους 14,5 °C στους 15,5 °C σε σταθερή πίεση 101,325 kPa (1 φυσική ατμόσφαιρα). Οι πειραματικές τιμές για αυτή τη θερμίδα κυμαίνονται από 4,1852 J ως 4,1858 J. Το CIPM δημοσίευσε το 1950 μια μέση πειραματική τιμή 4,1855 J, με σφάλαμα 0,0005 J.
• Θερμίδα των 20 °C: το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1 γραμμαρίου καθαρού νερού χωρίς διαλυμένο αέρα από τους 19,5 °C στους 20,5 °C σε σταθερή πίεση 101,325 kPa. Αυτό ισούται περίπου με 4,182 J.
• Θερμίδα των 4 °C: το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1 γραμμαρίου καθαρού νερού χωρίς διαλυμένο αέρα από τους 3,5 °C στους 4,5 °C σε σταθερή πίεση 101,325 kPa.
• Μέση θερμίδα: το 1/100 του ποσού της ενέργειας που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1 γραμμαρίου καθαρού νερού χωρίς διαλυμένο αέρα από τους 0 °C στους 100 °C σε σταθερή πίεση 101,325 kPa. Αυτό ισούται περίπου με 4,190 J.
• Διεθνής Θερμίδα Πίνακα Ατμού (1929): (1/860) της βατώρας = (180/43) J ακριβώς, ή 4,1860... J.
• Διεθνής Θερμίδα Πίνακα Ατμού (1956) (cal_IT): 1,163  χιλιοστό της βατώρας = 4,1868 J. Αυτός ο ορισμός υιοθετήθηκε από το 5ο Διεθνές Συνέδριο Ιδιοτήτων του Ατμού (Λονδίνο, Ιούλιος 1956).
• Θερμοχημική θερμίδα (cal_th): 4,184 J ακριβώς.
• Θερμίδα IUNS: 4,182 J ακριβώς. Αυτός ο ορισμός είναι από την επιτροπή ονοματολογίας της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημών της Διατροφής.

Οι δύο ευρύτερα χρησιμοποιούμενοι από τους παραπάνω ορισμούς στη βιβλιογραφία είναι η «Θερμίδα των 15 °C» και η «Θερμοχημική θερμίδα». Επειδή οι πολλοί διαφορετικοί ορισμοί προκαλούν σύγχυση και λάθη, όλες οι θερμίδες τείνουν να καταργηθούν και να αντικατασταθούν από τη Διεθνή Μονάδα για τη θερμότητα και την ενέργεια, το joule (J).

[Επεξεργασία] Χημεία τροφίμων

Η θερμαντική ή θερμιδογόνος αξία μιας τροφής, δηλαδή το ποσό της θερμότητας που μπορεί να παράσχει αυτή μέσα σ΄ ένα ζώντα οργανισμό εκφράζεται σε θερμίδες. Πολλές φορές η θερμαντική αυτή αξία των τροφών χαρακτηρίζεται εσφαλμένα και ως θρεπτική αξία αυτών. Η πραγματική όμως αξία μιας τροφής δεν εξαρτάται μόνο από τη ποσότητα των θερμίδων που μπορεί αυτή να παράσχει, αλλά και από πολλούς άλλους παράγοντες αναφορικά με τη σύστασή της, αλλά και μέχρι του τρόπου παρασκευής ή μαγειρικής της.
Από τις πολλές και διάφορες ύλες που απαντούνται στις τροφές τρεις τάξεις ενώσεων παρέχουν αξιοσημείωτη ποσότητα θερμίδων: οι υδατάνθρακες (άμυλο και σάκχαρα), τα λίπη και τα λεύκώματα.

Ο αριθμός των θερμίδων που απαιτείται ημερησίως για κάθε άτομο εξαρτάται από το φύλο, την ηλικία, το βάρος και το ύψος καθώς και με το είδος της κύριας απασχόλησης ή εργασίας του.

[Επεξεργασία] Διατροφή

Στη διατροφή και τη Διαιτολογία, η διαφορά ανάμεσα στους παραπάνω ορισμούς της θερμίδας δεν έχει πρακτική σημασία. Αυτό επειδή οι «διατροφικές» θερμίδες δεν είναι μετρημένα ποσά ενέργειας, αλλά υπολογίζονται από τη χημική σύσταση των τροφών. Τέτοιοι υπολογισμοί χρησιμοποιούν διεθνώς συμφωνημένους συμβατικούς παράγοντες μετατροπής, οι οποίοι είναι «γενναιόδωρα» στρογγυλοποιημένες τιμές που προσεγγίζουν απλώς τη μέση ενεργειακή πυκνότητα ενός μεγάλου αριθμού διαφορετικών δειγμάτων της κάθε τροφής. Η ακριβής σύσταση των γεωργικών προϊόντων ποικίλλει πολύ περισσότερο από τη διαφορά του 0,1% μεταξύ των παραπάνω ορισμών της θερμίδας ως φυσικής μονάδας μετρήσεως της ενέργειας.

Θρεπτικό συστατικό	Θερμίδες ανά γραμμάριο
Υδατάνθρακες	4 kcal
Πρωτεΐνες	4 kcal
Λίπη	9 kcal
Οινόπνευμα	7 kcal

Ο ανθρώπινος λιπώδης ιστός περιέχει περίπου 87% λιπίδια, οπότε 1 κιλό από αυτόν περιέχει τη θερμιδική ενέργεια 870 γραμμαρίων καθαρού λίπους, δηλαδή 7800 kcal. Θεωρητικά, κάποιος θα έπρεπε να δημιουργήσει ένα έλλειμμα ή περίσσευμα 7800 kcal ανάμεσα στην πρόσληψη και στην κατανάλωση ενέργειας για να χάσει ή να κερδίσει 1 κιλό σωματικού λίπους. Ωστόσο, αν κάποιος φάει τροφή με 7800 kcal περισσότερες από τις ανάγκες του σώματός του σε ενέργεια, δεν θα κερδίσει απαραίτητα 1 κιλό λίπος, καθώς μέρος του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αύξηση των μυών ή άλλων ιστών, ή να αυξηθεί ο μεταβολισμός του. Κατά τον ίδιο τρόπο, αν κάποιος φάει τροφή με 7800 kcal λιγότερες από τις ανάγκες του σώματος, δεν θα χάσει 1 κιλό λίπους, καθώς ο οργανισμός του μπορεί να μεταβολίσει σάκχαρα ή μυικό ιστό για να παραγάγει ενέργεια.

[Επεξεργασία] Δείτε επίσης

• Κενή θερμίδα
• Θερμότητα καύσης
• ISO 31-4
• Διατροφή

[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• USDA National Nutrient Database Επίσημη δημόσια βάση δεδομένων και online αναζήτησης. Περιέχει 7.293 τροφές και είναι δωρεάν η αντιγραφή και η χρήση της. Αυτή η βάση δεδομένων χρησιμοποιείται από τους περισσότερους ιστοτόπους που παρέχουν θερμιδικές πληροφορίες.
• Υπολογισμός ημερήσιων θερμίδων