Owain Owain
Oddi ar Wicipedia
Un o sefydlwyr Cymdeithas yr Iaith oedd Owain Owain (11 Rhagfyr 1929 [1] ardal Caernarfon - Rhagfyr 1993 ardal Caernarfon[2]); sefydlydd a golygydd cyntaf Tafod y Ddraig. Mae Owain Owain yn llenor a ddiffiniodd, yn Gymraeg, y frwydr dros 'Gyfoeth yr Amrywiaeth' a 'chadwraeth' ac yn erbyn 'y llwydni llwyd' a'r 'Ddelwedd Fawr'.
Rhoddodd ffurf a siap i frwydrau Cymdeithas yr Iaith drwy ei ysgrifau a'i lythyrau ac yn ymarferol drwy greu'r syniad o 'gelloedd' - sy'n dal yn gonglfaen i'r Gymdeithas. Mae'n awdur bron i ugain o lyfrau Cymraeg gan gynnwys erthyglau, nofelau, storiau byrion, cerddi ac yn y blaen, megis Y Dydd Olaf, Amryw Ddarnau, Bara Brith; mae dwy o'i gyfrolau wedi eu gosod ar y wê ers 2000.
Owain Owain oedd y cyntaf i ddatblygu syniadau megis yr ysgol o feddwl ynglŷn â phwysigrwydd 'Y Fro Gymraeg': 'Oni enillir y Fro Gymraeg, nid Cymru a enillir...,' ysgrifenodd ar y 12 Tachwedd 1964 yn Y Cymro. Flynyddoedd yn ddiweddarach, datblygodd pobl megis yr Athro J. R. Jones ac Emyr Llewelyn y syniadau hyn (gweler Mudiad Adfer). Bu'n un o aelodau gweithgar Undeb y Gymraeg hefyd.
Gwyddonydd niwclear yn y 50au, a fathodd nifer o dermau gwyddonol megis 'Gwennol y Gofod', a chysyniadau / bathiadau gwleidyddol pwysig megis 'Gwledydd Prydain' yn hytrach na 'Phrydain'. Roedd yn golofynydd 'Nodion Gwyddonol' Y Cymro am flynyddoedd gan ysgrifennu'n helaeth yn erbyn gorsafoedd niwclear gan wthio'r Gymraeg (am y tro cyntaf yn aml) i fewn i'r labordy ieithyddol.
Bu hefyd yn ddarlithydd ym Prifysgol Aberystwyth, yn bennaeth Gwersyll Glan-llyn ac yn Ddirprwy Gyfarwyddwr Addysg Gwynedd.
[golygu] Dyfyniadau
- "Proffwyd tanbaid y deffroad iaith yng Nghymru." Emyr Llewelyn, Y Faner Newydd, Rhif 35, Rhagfyr 2005.
- "Ni welwyd dim byd tebyg i'r llyfr hwn (Y Dydd Olaf) yn ein hiaith o'r blaen, na dim byd hollol debyg mewn unrhyw iaith. Llawenhewn fod y math yma o ddisgleirdeb yn bosibl yn y Gymraeg." Pennar Davies, 1976.
- "... un o'n llenorion mwyaf amryddawn..." Llais Llyfrau 12, (Cyngor Llyfrau Cymru).
- "Edmygaf yr egnio rydych yn ei wneud dros yr iaith..." Saunders Lewis, 1963.
- "Ym Mangor, gan Owen Owen (Owain wedyn, fel yr hysbysodd, wedi Calan 1965) a'i gefnogwyr yr oedd yr unig gangen go-iawn. Wedi magu profiad yn herio'r coleg gwrthnysig, aeth ati fel mudiad ynddo'i hun." 1989, Gwilym Tudur, Wyt ti'n Cofio?, (Gwasg Y Lolfa).
- "Bathwyd y term 'Y Fro Gymraeg' gan Owain Owain, cadeirydd cangen Bangor o'r Gymdeithas yn rhifyn Ionawr 1964 o Tafod y Ddraig, pan gyhoeddodd fap yn dangos dosbarthiad y siaradwyr Cymraeg ledled Cymru. Mewn sawl erthygl yn y wasg yn yr un flwyddyn pwysleisiodd bwysigrwydd achub yr iaith yn Y Fro Gymraeg: 'oni ennillwn y Fro Gymraeg ac fe enillir Cymru.' (Tudalen 146)... Cydiodd syniad Y Fro Gymraeg yn nychymyg nifer o genedlaetholwyr." Trwy Ddulliau Chwyldro ... ?, Dylan Phillips, 1998.
- "Arloesol yw'r gair i ddisgifio Owain. Sylweddolodd rym y pethau bychain, a'u rhoi ar waith. Cyn bod sôn am Gymdeithas yr Iaith galwodd y gyfres o bamffledi yn Tafod y Ddraig..." Maldwyn Lewis, Wir yr!, 2006.
[golygu] Dolenni Allanol
[golygu] Cyfeiriadau
- ↑ Mynegai Genedigaethau Lloegr a Chymru, Owen Owen, Rhagfyr 1929, Cyfenw Mam cyn priodi: Williams, Ardal Cofrestru: Carnarfon, Rhif Cyfrol: 11b, Tudalen: 542
- ↑ Mynegai Marwolaethau Lloegr a Chymru, Owain Owain, Rhagfyr 1993, Dyddiad Geni: 11 Rhagfyr 1929, Ardal Cofrestru: Carnarfon, Rhif Cofrestr: 40, Rhif Cofnod: 46
