Komyun (Pransiya)
Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensayklopedya
 |
|
Kining maong artikulo kabahin sa serye sa
mga dibisyon sa pagdumala sa Pransiya |
|
Mga rehiyon gawas sa nasod |
|
Mga departamento gawas sa nasod |
|
Mga pundok sa mga komyun
Katilingbang urban |
|
Mga komyun
Associated communes |
|
Mga dapit sa Pransiya gawas sa Uropa
Gawas sa nasod nga kolektibad |
Ang komyun ang labing gamayng dibisyon sa pagdumala sa Pransiya, gawas sa mga municipal arrondissement, nga makita lamang sa mga komyun sa Paris, Marseille ug Lyon. Ang Prinanses nga pulong commune unang mipakita sa ika-12 nga siglo, gikan sa Mediyebal nga Linatin communia, nagkahulogang pundok sa mga tawo nga nagsaloay sa usa ka kinabuhi, gikan sa Linating communis, mga butang gipanag-iya sa tanan.
Ang mga komyun sa Pransiya duol-duol sa inkorporadong mga lungsod ug mga dakbayan sa Estados Unidos. Wala kini susamang istruktura sa Hiniusang Gingharian (UK) tungod kay ang estado niini taliwala sa di-metropolitan nga distrito ug sa sibil nga parokya. Wala usab kini susamang istruktura sa Pilipinas.
Ang usa ka komyun sa Pransiya mahimong dakbayan nga may duha ka milyon ka molupyo (sama sa Paris), usa ka lungsod nga may 10,000 ka molupyo, o usa ka village sa 10 ka tawo.
Sa Enero 1, 2004 may 36,782 ka mga komyun sa Pransiya, 36,568 niini sa metropolitan ug 214 sa gawas sa nasod. Kini mas daghan sa bisan unsang nasod sa Uropa.
Ang matag komyun may iyang kod gikan sa INSEE; kini dili sama sa kodigo postal. Ang "kompletong" numero may 8 ka digit ug 3 ka espasyo, apan may mas simple nga kod nga may lima ka digit ug walay espasyo:
- Alang sa mga komyun sa metropolitan nga Pransiya, 2 ka digit alang sa departamento ug 3 ka digit alang sa espisipikong komyun.
- Alang sa mga komyun gawas sa nasod, 3 ka digit alang sa departamento ug 2 ka digit alang sa espisipikong komyun.
Mga sulod |
[usba] Heneral nga mga karakteristik
[usba] Mga dapit sa Pransiya nga dili sakop sa usa ka komyun
Ang tanang teritoryo sa Pransiya gawas sa pipila ka dapit sakop sa usa ka komyun. Ang mga dapit nga wala malakip sa bisan unsang komyun mao kining mosunod:
- Wallis ug Fortuna, usa ka kolektibong teritoryo sa gawas sa nasod (collectivité d'outre-mer kun COM), 14,944 ka molupyo. Kini ang bugtong sakop sa langyab sa Pransiya nga may nagpuyo apan dili sakop sa usa ka komyun. Ang mga pulo gibahin lamang gihapon sumala sa tradisyonal nga pagdumala niini taliwala sa tulo ka pamuno sa tribo.
- Mga teritoryo sa Pransiya sa Antarktika (territoire d'outre-mer kun "teritoryo sa gawas sa nasod"), walay permanenteng molupyo, may 170 ka residenteng mga sayantista.
- Îles Éparses ("Nagtibualag nga mga Pulo"), lima ka pulo sa Kadagatang Indiyan, walay permanenteng populasyon, may 55 ka mga sundalo ug meteyorologo.
- Clipperton Island sa Kadagatang Pasipiko, walay nagpuyo.
[usba] Langyab sa mga komyun
Sa metropolitan nga Pransiya, ang medyan nga langyab sa usa ka komyun (base sa sensus sa tuig 1999) 10.73 km² (4.14 milya kuwadrado). Kining maong medyan nga langyab mas gamay sa sagad sa ubang mga Uropanhong nasod. Ang medyan sa langyab sa mga komyun sa ubang Uropanhon nasod gitala sa ubos:
- Italya (comuni) – 22 km² (8.5 milya kuwadrado)
- Belgium – 40 km² (15.5 milya kuwadrado)
- Espanya – 35 km² (13.5 milya kuwadrado)
- Alemanya: mayoriya sa mga Länder may mga komyun (Gemeinden) nga labaw sa 15 km² (5.8 milya kuwadrado) ang langyab
Kining gigamyon sa matag komyun tungod sa ilang gidaghanon sa usa ka medyum nga teritoryo sama sa Pransiya.
Sa tuig 2000, ang Switzerland lamang ug ang mga estado sa Alemanya nga Rhineland-Palatinate, Schleswig-Holstein, ug Thuringia ang may mga komyun nga mas gagmay pa sa mga komyun sa Pransiya.
Ang mga komyun sa departamento sa Réunion ug Guyane mas dagko kay sa didto sa metropolitan nga Pransiya. Didto ang usa ka komyun mahimong maglakip sa daghang mga lungsod ug tribo. Sa Réunion ang urbanisasyon miresulta sa pagbuak-buak sa pipila ka komyun.
Ang labing dakong komyun sa tibuok Republika mao ang Maripasoula sa departamento sa French Guiana: 18,360 km² (7,089 milya kuwadrado). Kini may 3,710 ka molupyo. Sa metropolitan nga Pransiya, ang labing dakong komyun mao ang Arles, nga naglakip sa dakong bahin sa delta (sapa) sa Sapa sa Rodino: 759 km² (293 milya kuwadrado). Kining maong langyab 8.7x kadako sa langyab sa Paris (walay labot sa mga parke sa Bois de Boulogne ug Bois de Vincennes). Ang Arles may 50,513 ka molupyo.
Ang labing gamay mao ang Castelmoron-d'Albret duol sa Bordeaux: 0.0376 km² (0.0145 milya kuwadrado). Kini may 62 ka molupyo.
[usba] Populasyon sa mga komyun
Ang medyan nga populasyon sa mga komyun sa metropolitan nga Pransiya (base sa sensus sa 1999) 380 ka molupyo. Kini ang labing gamay nga medyan sa populasyon sa bisan unsang komyun sa Pransiya. (Bisan kon adunay mas gagmay nga mga komyun sa Switzerland ug sa pipila ka estado sa Alemanya, ang ilang mga komyun didto mas daghang tawo.)
Ang medyan nga populasyon sa mga komyun sa pipila ka nasod sa Uropa mao kining mosunod: Italya - 2,343; Belgium - 11,265; ug Espanya - 564.
Sa metropolitan nga Pransiya may 20,982 ka mga komyun (57.4%) ang may ubos sa 500 ka mga molupyo. Niining baynte mil kapin ka komyun nagpuyo ang 4,638,000 ka molupyo sa Pransiya, 7.7% sa populasyon sa metropolitan nga Pransiya. Sa laing pagkasulti, 7.7% sa populasyon sa metropolitan nga Pransiya nagpuyo sa 57.4% sa mga komyun, samtang 92.3% sa populasyon nagpuyo sa 42.6% sa mga komyun.
Ang labing dakong komyun sa Pransiya kon populasyon ang basehan mao ang Paris: kini may 2,125,246 ka molupyo sa Marso 1999.
May unom ka mga village nga Pranses ang naguba sa Unang Gubat Kalibotanon nga wala gayod mabalik sa pagpatindog. Kining unom nahimutang sa departamento sa Meuse ug naguba sa Gubat sa Verdun sa tuig 1916. Human sa gubat, nadesisyonan nga ang mga yuta nga nalakip sa nagubang mga komyun dili ibalhin ngadto sa laing komyun. Kining maong mga komyun walay bisan usa ka molupyo, ug gidumala sa konseho nga may tulo ka miyembro ug pinili sa préfet sa Meuse:
Gawas niining unom, ang labing gamayng mga komyun sa Pransiya kon populasyon ang basehan mao kining mga mosunod:
- Rochefourchat, sa tiilang sa Alps, 1 ka molupyo sa sensus sa 1999 (usa ka 38 anyos nga diborsyadong lalaki)
- Leménil-Mitry, sa Lorraine sa sidlakang bahin sa nasod, 2 ka molupyo (usa ka 42 anyos nga lalaki ug ang iyang 38 anyos nga asawa, ang nanag-iya sa tanang kayutaan sa komyun)
- Rouvroy-Ripont, duol sa Champagne, 2 ka molupyo (usa ka 60 anyos nga ulitawo ug laing 73 anyos nga ulitawo)
[usba] Estado
Bisan sa managlahing gidaghanon sa molupyo, ang matag usa sa mga komyun may mayor (maire) ug usa ka konseho sa lungsod (conseil municipal) nga maoy nagdumala sa komyun gikan sa Hôtel de Ville. Ang matag mayor ug konseho sa lungsod managsamag gahom gikan sa usa ka komyun ngadto sa lain, bisan unsa kadako o kagamay ang langyab o populasyon. Kining maong unipormidad sa estado gikan sa mga ideyal sa Rebolusyong Pranses.
Ang gidak-on sa komyun maoy basehana sa gidak-on sa konseho sa lungsod ug sa paagi sa pagpili sa mga sakop sa konseho.
Sugod sa tuig 1982, ang tulo ka komyun sa Paris, Marseille, ug Lyon gibahin ngadto sa mga municipal arrondissement. Ang mga municipal arrondissement lamang ang mas gamay nga yunit sa administrasyon kay sa komyun, apan kini makita lamang sa nahisgotang tulo ka komyun. Bantayi nga ang municipal arrondissement dili sama sa arrondissement nga dibisyon sa mga departamento.
Ang komyun sa Paris may lain usab nga kalainan sa ubang komyun: ang mga polis sa maong dakbayan ubos sa nasodnong kagamhanan, ug dili sa mayor sa maong komyun.
Sugod pa niadtong 1837, ang mga komyun aduna nay legal nga personalidad. Ang mga municipal arrondissement walay legal nga kapasidad.
Ang mga katungod ug katungdanan sa mga komyun nagsunod sa "Kodigo heneral sa mga kolektibong teritoryo" (code général des collectivités territoriales (CGCT) nga maoy mihulip sa "Kodigo sa mga komyun" (Code des communes) gawas sa mga butang kabahin sa mga empleyado.[1][2]
[usba] Mga ngalan sa komyun
[usba] Ngalan nga dili Prinanses
Mayoriya sa ngalan sa mga komyun sa Pransiya Prinanses. Bisan sa mga komyun diin mayoriya sa mga tawo wala magtabi og Prinanses, ang ngalan sa komyun nabalhin ngadto sa Prinanses nga hubad, pananglitan sa Toulouse (Tolosa sa Occitan), Strasbourg (Straßburg sa Inaleman) ug Perpignan (Perpinyà sa Catalan). Hinuon, may pipila ka gagmayng komyun nga wala mausab ang ngalan ngadto sa Prinanses, sama ning mosunod:
- Mittelhausbergen, 1,680 ka molupyo, Inaleman
- Steenvoorde, 4,024 ka molupyo, Dutch
- Kermoroc’h, 324 ka molupyo, Breton
- Ustaritz, 4,984 ka molupyo, Basque
- Belcastel, 251 ka molupyo, Occitan
- Banyuls-dels-Aspres, 1,007 ka molupyo, Catalan
- San-Gavino-di-Carbini, 738 ka molupyo, Corsican
- M’Tsangamouji, 5,382 ka molupyo, Comorian
- Hitiaa O Te Ra, 8,286 ka molupyo, Polynesian
- Kouaoua, 1,586 ka molupyo, mga pinulongang Awstronesyan sa New Caledonia
- Kourou, 19,107 ka molupyo, Indiyan sa Amerika
[usba] Labing mubo/labing taas
Ang Y maoy may labing mubong ngalan sa tanang komyun sa Pransiya.
Ang mga komyun sa Pransiya nga may labing taas nga ngalan mao kining mosunod (38 ka letra):
- Saint-Germain-de-Tallevende-la-Lande-Vaumont, 1731 ka molupyo
- Saint-Remy-en-Bouzemont-Saint-Genest-et-Isson, 592 ka molupyo
- Beaujeu-Saint-Vallier-Pierrejux-et-Quitteur, 739 ka molupyo
[usba] Tribya
Ang labing habog nga komyun sa Pransiya (ug sa Uropa) mao ang Saint-Véran (267 ka molupyo), sa Alps: kini may gihabogon nga gikan sa 1,990 metros (6,529 ka piye) ngadto sa 2,040 metros (6,693 ka piye) gikan sa lebel sa dagat.
Ang komyun nga labing layo gikan sa Paris mao ang L'Île-des-Pins (1,840 ka molupyo) sa New Caledonia: 16,841 km. (10,465 milya) gikan sa sentro sa dakbayan. Sa kontitental nga Pransiya (walay labot ang Corsica) ang labing layo gikan sa Paris mao ang Coustouges (134 ka molupyo) ug Lamanère (44 ka molupyo), pulos anaa na sa utlanan sa Pransiya ug Espanya, 721 km. (448 milya) gikan sa Paris.
[usba] Mga reperensiya
- (Prinanses) La Documentation française Le développement de l'intercommunalité : la révolution discrète
- (Prinanses) Maryvonne Bonnard, Les collectivités territoriales en France, 2005, La Documentation française, ISBN 2110058749
[usba] Tan-awa usab
- Talaan sa mga talaan sa mga komyun sa Pransiya
- Kasaysayan sa mga komyun sa Pransiya
