Рагвалод

З Вікіпедыя.

Рагвалод (Рогъволодъ, Роговолодъ; ? – 1-ая пал. 978), князь полацкі (пасля 945 – 1-ая пал. 978), першы вядомы з крыніц. Прыйшоў з-за мора, вёў незалежную палітыку спрабуючы выкарыстаць супярэчнасці паміж Кіевам і Ноўгарадам. Загінуў пад час захопу Уладзімірам Святаславічам Полацка. Бацька Рагнеды.

Змест 1 Паходжанне 2 Жыццяпіс 3 Спадчына 4 Нашчадкі

[правіць] Паходжанне

Існуе некалькі поглядаў на паходжанне Рагвалода, першы зыходзіць з паведамлення Аповесці мінулых гадоў аб тым што «Рагвалод прышоў з замор'я», а яго імя распаўсюджанае тымчасова сярод скандынаваў стар.–паўн. Ragnvald, таксама як і імя яго дачкі — Ragneiethr. Прыхільнікі другога погляду даводзяць, што прыход з-за мора неабавязкова сведчыць аб скандынаўскім паходжанні, а імя можна тлумачыці з славянскай мовы — С. Гедэонаў дае чэшскую паралель Rohowlad^[1]. І сапраўды, у Чэхіі ёсць род у якім распаўсюджана імя Рагаўлад (гл.таксама Род Букувак з Букуўкі). Таксама, прыхільнікі другога погляду звяратаюць увага на тое, што апісаны ў летапісе звычай разуваць жаніха не з'яўляецца скандынаўскім і наогул германскім, а таксама, што ў германцаў не існавала звычаю адвозу нявесты да жаніха. Такім чынам, ставіцца пад сумнеў ці маглі Рагвалод і Рагнеда, калі былі скандынавамі, так хутка засвоіць славянскія звычаі. Таксама выказваееца меркаване, што Уладзімір не забіў Рагнеду разам з астатняй сям’ёй, а ўзяў сабе за жонку, толькі таму што хацеў за ёю атрымаць спадчынныя правы на Полацк і гэта можа сведчыць аб тым, што такія правы меў Рагвалод — значыць ён быў мясцовага славянскага паходжання. Па меркаванні прыхільнікаў першага погляду апісаныя ў летапісе славянскія звычаі тлумачацца тым, што скандынавы не толькі на Русі, але і ў Нармандыі, Данелаге і Сіцыліі хутка прымалі мясцовыя звычаі і мову - ужо ў другім і нават першым пакаленні.

Таксама шмат пытанняў пра паходжанне Рагвалода паўстае з-за згаданага побач з ім у летапісе Тура, князя тураўскага — некаторыя даследчыкі лічаць іх роднымі братамі і з гэтага шукаюць іх магчымы супольны радавод^[2]. Сляды Рагвалода і Тура знаходзяць нават ува Францыі, дзе апошні нібыта заснаваў горад Тур. Іншыя даследчыкі адмаўляюць роднасць, або не надаюць увагі таму, што Рагвалод і Тур згаданыя ў летапісе разам.

[правіць] Жыццяпіс

Рагвалод з'явіўся ў Полацку «ў дні Святаслава Ігаравіча» (945–972), але не пазней за лета 971, бо калі Святаслаў пасадзіў Уладзіміра ў Ноўгарадзе «Рагвалод трымае і ўладае і княжа ў Полацкай зямлі». Магчыма, гэта адбылося недзе да 947, бо ў тым годзе Вольга перамогшы ятвягаў, займалася справамі Пскова, паставіла пагосты па рэках Мсце і Лузе, і па паданні пабудавала ў якасьці кіеўскага фарпоста Віцебск – такім чынам наведаўшы амаль ўсе землі акаляючыя Полацак, але не наведаўшы гэтага горада, аднаго з буйнейшых у ўсходнееўрапейскім рэгіёне. Некаторыя даследчыкі на падставе гэтага робяць выснову, што тады Вольга ўжо не валодала Полацкай зямлёй, а займалася ўмацаваннем межаў з ёй. Летапісы ж нічога не паведамляюць аб Рагвалодзе да падзей 978 году.

У 2-ой пал. 975 года Яраполк забівае свайго брата, драўлянскага князя Алега. Другі ж Яраполкаў брат Уладзімір, спалохаўшыся падобнага лёсу, у кан. 975 году ўцякае з Ноўгарада за мора ў Швецыю. Яраполк прызначае ў Ноўгарад свайго намесніка і пасаднікаў і ўладарыць Руссю адзін. Увясну 978 года Уладзімір вярнуўся з наёмнай дружынай з-за мора ў Ноўгарад, забіў намесніка і прагнаў пасаднікаў Яраполка, сказаўшы ім: «Ідзіце да брата майго і скажыце: «Уладзімір ідзе на цябе, рыхтуйся з ім біцца». Абодва браты сталі шукаць саюзнікаў, Яраполк прыслаў сватоў у Полацак, такім чынам прапанаваўшы полацкаму князю саюз супраць Уладзіміра.

Рагвалод відаць палічыў такі саюз выгадным, прыняў яго і пачаў «ваяваць воласці Наўгародскія». Пытанне, якія менавіта наўгародскія воласці ён ваяваў дыскусійнае. У той час паміж Полацкай і Наўгародскай зямлёй былі вялікія нічыйныя абшары, адзінае месца дзе яны сутыкаліся гэта вярхоўі ракі Ловаці, таму лічыцца, што верагодна на гэтыя землі і былі скіраваны напады Рагвалода. Яраполк жа адразу пасля заключэння гэтага саюза паслаў на дапамогу Рагвалоду свае войска каб «ня даць Уладзіміру ваяваць Крыўскую зямлю». Разам з ваяводамі адправіў і паслоў, каб схіліць брата да міру.

Пасля нападаў Рагвалода і Уладзімір паслаў у Полацак сватоў са словамі: «Жадаю дачку тваю ўзяць сабе ў жонкі». Аднак Рагнеда, як вядома «была ўжо змоўлена за Яраполка». Рагвалод спытаўся у дачкі: «Ці жадаеш за Уладзіміра?». Яна ж адказала: «Не жадаю разуць рабычыча, а жадаю Яраполка». Няслушна была б думаць, што абразлівыя словы належаць самой дванаццацігадовай Рагнедзе, хоць яны і былі сказаныя ёю. Гэтак жа няслушна лічыць, што словы Рагнеды паслужылі падставай для вайны. Падставай было тое, што Рагвалод стаў у барацьбе паміж Уладзімірам і Яраполкам на бок апошняга. Адказ Рагнеды быў своеасаблівай дэкларацыяй намераў полацкага князя, у той сітуацыі гэта немінуча вяло да вайны Ноўгарада з Полацкам, якая фактычна ўжо вялася Рагвалодам.

Калі сваты Уладзімера паведамілі яму адказ Рагнеды, ён з войскам з варагаў, наўгародцаў, чудзі і крывічоў (ізборска–пскоўскіх) прыйшоў пад Полацак, калі «Рагнеду ўжо сабралі да Яраполка». Рагвалод пайшоў супраць Уладзіміра, але атрымаў паразу ў бітве і зачыніўся ў горадзе, спадзяючыся дачакацца кіеўскіх войскаў. Уладзімір ўзяў Полацак недзе ў маі 978 году, «і паланілі Рагвалода і сыноў яго, і жонку яго, і дачку. І зневажаў Дабрыня яго, і нагадаў Рагнедзе, як назвала князя рабычычам, і загадаў Уладзіміру быць з ёю перад бацькам і маці. Пасля жа Уладзімір забіў бацьку, братоў і маці яе, а саму ўзяў у жонкі».

Але бітва з войскам Рагвалода і ўзяцце горада відаць дорага абышлася войску Уладзіміра, бо ўжо ў Полацку даведаўшыся, што побач войскі пасланыя Яраполкам ён спалохаўся і хацеў збегчы ў Ноўгарад. Дабрыня, ведаючы, што Яраполк не падабаецца паганцам, утрымаў пляменніка і паслаў да яраполкавых ваяводаў з падарункамі, прапануючы перайсці на свой бок. Ваяводы абяцалі перайсці і выканалі сваё абяцанне ў бітве пры «рацэ Друці, у трох днях шляху ад Смаленска». Такім чынам ваяводы Яраполка спазняліся да Полацка верагодна недзе на 5-10 дзён.

Яраполк, застаўшыся без войскаў, якія часткай перайшлі на бок Уладзіміра, а часткай былі знішчаныя, неўзабаве быў здрадліва забіты. Уладзімір 11 чэрвеня 978 году быў абвешчаны вялікім князям кіеўскім.

[правіць] Спадчына

Рагвалод пакінуў па сабе памяць у Полацкай зямлі, сярод яго нашчадкаў былі названыя ў яго гонар Рагвалоды (Гл. таксама: Рагвалод-Барыс, Рагвалод-Васіль).

[правіць] Нашчадкі

• NN сын (950-я – 978)
• NN сын (950-я – 978)
• Рагнеда (966 – 1000) ∞ Уладзімір Святаславіч, вял. кн. кіеўскі

---