Лізавета Пятроўна, імператрыца расійская
З Вікіпедыя.
Лізавета Пятроўна | |
6-я імператрыца Усерасійская | |
Пачатак праўлення: | 25 листапада (6 снежня) 1741 |
---|---|
Канец праўлення: | 25 снежня 1761 (5 студзеня 1762) |
Каранацыя: | 25 красавика (6 мая) 1742 |
Папярэднік: | Іван VI |
Пераемнік: | Пётр III |
Дата нараджэння: | 18 (29) снежня 1693 |
Месца нараджэння: | Каломенскае |
Дата смерці: | 25 снежня 1761 (5 студзеня 1762) |
Месца смерці: | Санкт-Пецярбург |
Муж: | Аляксандр Рыгоравіч Разумоўскі (версія) |
Дынастыя: | Раманавы |
Бацька: | Пётр I |
Маці: | Кацярына I |
ЛІЗАВЕТА ПЯТРОЎНА (руск.: Елизавета Петровна) (29 снежня 1709 — 5 студзеня 1762), расійская імператрыца (1741—1762), дачка Пятра I і Марты Скавронской (будучай Кацярыны I).
[правіць] Да ўступлення на прастол
Пасля шлюбу бацькоў насіла тытул цэсарэўны. З дзяцінства надзвычайна прыгожая, Лізавета праводзіла малалецтва і юнацкасць у балях і забаўках і не цікавілася дзяржаўнымі справамі. Завяшчанне Кацярыны I 1727 г. прадугледжвала правы Лізаветы і яе нашчадства на пасад пасля Пятра II і Анны Пятроўны. У апошні год кіравання Пятра II, пасля звяржэння і спасылкі Меншыкавых, шэраг прыдворных разглядаў магчымасць шлюбу паміж цёткай і пляменнікам, якіх злучалі ў гэты час прыяцельскія адносіны. Пасля смерці Пятра II, заручанага з Кацярынай Далгарукавай, ад воспы ў студзені 1730 г. Лізавета, нягледзячы на завяшчанне Кацярыны I, фактычна не разглядалася як адна з прэтэндэнтак на прастол, які быў перададзены яе стрыечнай сястрэ Анне Іаанаўне. У яе кіраванне (1730—1740) цэсарэўна Лізавета знаходзілася ў няміласці; незадаволеныя Ганнай Іяанаўнай і Бироном ускладалі на дачку Пятра Вялікага вялікія надзеі.
Карыстаючыся падзеннем аўтарытэту і ўплывы ўлады ў перыяд рэгенцтва Анны Леапольдаўны, Лізавета Пятроўна пры падтрымцы гвардыі ажыццявіла дзяржаўны пераварот 25 лістапада (6 снежня) 1741, падчас якога зрынула Івана VI і кіраўніцу-рэгентку Анну Леапольдаўну.
[правіць] Імператрыца
Асноўнымі прынцыпамі ўнутранай і знешняй палітыкі Лізавета абвясціла вяртанне да пятроўскіх ператварэнняў. Скасавала ўзніклыя пасля смерці бацькі дзяржаўныя інстытуты (Кабінет міністраў і інш.), аднавіла ролю Сената, калегій, Галоўнага магістрата. Адмяніла смяротную кару (1756). Ліквідавала ўнутрыдзяржаўныя мытні. У 1754 стварыла Улажэнную камісію для выпрацоўкі новага збору законаў. Камісія распрацавала праекты рэформ, накіраваных на секулярызацыю царкоўных земляў, заканадаўчае афармленне дваранскіх прывілеяў і т. п. У цэлым унутраная палітыка Лізаветы Пятроўны адрознівалася стабільнасцю і нацэленасцю на рост аўтарытэту і мошчы дзяржаўнай улады. Па цэлым шэрагу прыкмет можна сказаць, што курс Лізаветы Пятроўны быў першым крокам да палітыкі асвечанага абсалютызму, осуществлявшейся затым пры Кацярыне II.
Актыўнай была і знешняя палітыка Лізаветы. Падчас руска-швецкай вайны 1741—1743 Расія атрымала значную частку Фінляндыі. Спрабуючы супрацьстаяць узрослай моцы Прусіі, Лізавета адмовілася ад традыцыйных адносін з Францыяй і склала антыпрускі саюз з Аўстрыяй. Расія пры Лізавеце паспяхова ўдзельнічала ў Сямігадовай вайне. Пасля ўзяцця Кенігсберга Лізавета выдала ўказ аб далучэнні Усходняй Прусіі да Расіі на правах яе правінцыі. Кульмінацыяй ваеннай славы Расіі пры Лізавеце стала ўзяцце Берліна у 1760 годзе.
Імператрыца надавала вялікае значэнне развіццю рускай культуры, адукацыі, навукі. У 1755 па яе загаду быў адчынены першы ў краіне Маскоўскі універсітэт. Была заснавана Акадэмія мастацтваў, створаны выбітныя помнікі культуры (царскасельскі Екацярынінскі палац і інш.). Аказвала падтрымку М. В. Ламаносаву і іншым прадстаўнікам рускай навукі і культуры. У апошні перыяд менш займалася пытаннямі дзяржаўнага кіравання, перадаручыўшы яго П. І. і І. І. Шувалавым, М. І. і Р. І. Варанцовым і інш. У 1744 заключыла таемны марганатычны шлюб з А. Г. Разумоўскім, ад якога, па сведчаннях сучаснікаў, нарадзіла некалькіх дзяцей (пасля смерці Лізаветы Пятроўны з'явілася нямала самазванцаў, якія называлі сябе яе дзецьмі ад гэтага шлюбу. У іх ліку найболей вядомай фігурай стала так званая князёўна Тараканова).
Перыяд царствавання Лізаветы — перыяд раскошы і празмернасцяў. Пры двары стала праводзіліся балі-маскарады, якія моцна спусташалі казну, прычым часцяком дамы прыбіраліся ў мужчынскія гарнітуры, а мужчыны залазілі ў дамскія ўборы. Сама Лізавета Пятроўна задавала тон і была заканадаўцам мод. Гардэроб імператрыцы налічвае да 12 тысяч сукенак.
Афіцыйным спадчыннікам прастолу Лізавета неўзабаве пасля пачатку царствавання прызначыла свайго пляменніка (сына сястры Анны) — герцага Галштынскага Петера Ульрыха (Пятра Фёдаравіча).
Памерла Лізавета Пятроўна 25 снежня 1761 (5 студзеня 1762 па новым стылю).