Гісторыя Кітая

З Вікіпедыя.

Галоўны артыкул: Кітай

[правіць] Храналогія гісторыі Кітая

Храналогія вядзецца з 841 да н.э. Да гэтага перыяда — даты умоўныя. Існуюць міфалагізіраваныя перыяды, пачатак іх вядзецца, па некаторых крыніцах, ад часу з'яўлення першага чалавека на тэрыторыі Кітая (сінантрапа), а працягласць міфалагічнага перыяда «самай глыбокай даўніны» складае 2 757 780 год.

Аднастайнасць у храналогіі адсутнічае. Адна з найлепшых (дасканала вывераная):

• Ся [Xia] 2207—1767 да н.э. (традыцыйна-ўмоўныя даты)
• Шан (Інь) [Shang Yin] 1766—1122 да н.э. (традыцыйна-ўмоўныя даты)
• Чжоў [Zhou] 1122—256 до н.э.

Заходняя Чжоў (Сi Чжоў [Xi Zhou]) 1122—771 да н.э. (праблемныя даты)

Усходняя Чжоў (Дун Чжоў [Dong Zhou]) 770—256 да н.э.

Вёсны і восені (Чунь цю [Chun cju]) 722—481 да н.э. (праблемныя даты)

Царствы ў барацьбе (Чжань го [Zhan guo]) 403 (праблемная дата) —221 да н.э.

• Цынь [Qin] 221—206 да н.э.
• Хань [Han] 206—220 н.э.

Заходняя Хань (Сі Хань [Xi Han]) 206 да н.э. — 8 н.э.

Новая (Сінь [Xin]) 9—23

Імператар Гэн Шы [Geng Shi] 23—25

Усходняя Хань (Дун Хань [Dong Han]) 25—220

• Траяцарства (Сань го [San guo]) 220—280

Вэй [Wei] 220—265

Шу [Shu] 221—263

У [Wu] 229—280

• Цзінь [Jin] 280—420

Заходняя Цзінь (Сі Цзінь [Xi Jin]) 265—316

Усходняя Цзінь (Дун Цзінь [Dong Jin]) 317—420

• Пяць варварскіх народаў /цян, дзі, сяньбі, цзе, сюнну/ і шаснаццаць дзяржаў (Уху шылю го [Wuhu shiliu guo]) 304—439

Хань [Han] 304—318 і Ранняя Чжао (Цянь Чжао [Qian Zhao]) 318—329

Вялікая Хань (Чэн Хань [Cheng Han]) 304—347

Ранняя Лян (Цянь Лян [Qian Liang]) 314—376

Позняя Чжао (Хоў Чжао [Hou Zhao]) 319—351

Ранняя Янь (Цянь Янь [Qian Yan]) 337—370

Ранняя Цынь (Цянь Цынь [Qian Qin]) 351—394

Позняя Цынь (Хоў Цынь [Hou Qin]) 384—417

Позняя Янь (Хоў Янь [Hou Yan]) 384—409

Заходняя Цынь (Сі Цынь [Xi Qin]) 385—431

Позняя Лян (Хоў Лян [Hou Liang]) 386—403

Паўднёвая Лян (Нань Лян [Nan Liang]) 397—414

Паўднёвая Янь (Нянь Янь [Nan Yan]) 398—410

Заходняя Лян (Сі Лян [Xi Liang]) 400—421

Паўночная Лян (Бэй Лян [Bei Liang]) 401—439

Ся [Xia] 407—431

Паўночная Янь (Бэй Янь [Bei Yan]) 409—436

• Паўднёвыя і паўночныя дынастыі (Нань бэй чао [Nan bei chao]) 420—589

Паўднёвыя дынастыі (Нань чао [Nan chao]):

Сун [Song] 420—479

Цы [Qi] 479—502

Лян [Liang] 502—557

Чэнь [Chen] 557—589

Паўночныя дынастыі (Бэй чао [Bei chao]):

Паўночная Вэй (Бэй Вэй [Bei Wei]) 386—534

Усходняя Вэй (Дун Вэй [Dong Wei]) 534—550

Заходняя Вэй (Сі Вэй [Xi Wei]) 535—557

Паўночная Цы (Бэй Цы [Bei Qi]) 550—577

Паўночная Чжоў (Бэй Чжоў [Bei Zhou]) 557—581

• Суй [Sui] 581—618
• Тан [Тang] 618—907

Чжоў [Zhou] 690—705

• Пяць дынастый (У дай) 907—959:

Позняя Лян (Хоў Лян [Hou Liang]) 907—923

Позняя Тан (Хоў Тан [Hou Tang]) 923—936

Позняя Цзынь (Хоў Цзынь [Hou Jin]) 936—946

Позняя Хань (Хоў Хань [Hou Han]) 947—950

Позняя Чжоу (Хоў Чжоў [Hou Zhou]) 951—959

• Сун [Song] 960—1279

Паўночная Сун (Бэй Сун [Bei Song]) 960—1127

Паўднёвая Сун (Нань Сун [Nan Song]) 1127—1279

• Юань [Yuan] 1280—1368
• Мін [Ming] 1368—1644
• Цын [Qing] 1644—1912
• Кітайская Рэспубліка (Чжунхуа міньго [Zhonghua mingo]) 1911—-1949
• Кітайская Народная Рэспубліка (Чжунхуа жэньмінь гунхэго [Zhonghua renmin gongheguo]) з 1949

У апошні час нароўні з дзяржавай Сун (960-1279) раўнапраўнымі удзельнікамі гістарычнага працэса ў Кітаі становяцца дзяржава кіданяў Ляо (907—1125) і дзяржава чжурчжэняў Цзінь (1125—1234). Былі і раней прыклады таго, што ў гісторыю Кітая ўключаліся дзяржавы, створаныя неханьскімі народамі, напрыклад, дзяржава народа тоба — Паўночная Вэй. Але гэта адносілася толькі да тых перыядаў, калі не было адзінай цэнтральнай улады ханьцаў.

Гэтую новую тэндэнцыю трэба разумець у тым сэнсе, што храналогіі пачынаюць аспрэчваць права ханьцаў на выключнае месца ў кітайскай гісторыі, вызваляючы месца ў гістарычным мінулым для іншых народаў сучаснага Кітая. Варта разглядаць гэта ў кантэксце сучаснай палітыкі адносна нацыянальных меншасцей.