Беавульф

З Вікіпедыя.

«Беавульф» (англ.: Beowulf) — стараанглійская эпічная паэма з 3182 радкоў, напісаная алітэраваным вершам на стараанглійскай мове.

Назва паэмы, «Беавульф», з'яўляецца ўмоўнай, бо ў рукапісе тэкст не мае загалоўку. Адзначаецца^[1], што ў стараанглійскай мове спалучэнне літар eo чыталася як дыфтонг [eo] ці [eʊ].

Змест 1 Датаванне 2 Рукапіс 3 Гісторыя пра Беавульфа 4 Беавульф у сусветнае культуры 4.1 Пераклады 4.2 У навейшай літаратуры 4.3 У кінематографе

[правіць] Датаванне

Магчымая дата стварэння паэмы строга абмежаваная знізу пачаткам 6 стагоддзя (час згаданай у тэксце гібелі конунга Хігелака), а зверху — першаю чвэрцю 11 стагоддзя (не пазней гэтага часу быў створаны вядомы нам манускрыпт паэмы). У гэтых, даволі шырокіх, рамках на карысць кожнага стагоддзя выказваліся пэўныя аргументы. Калі распаўсюджанае датаванне паэмы 8 стагоддзем слушная, то найбольш верагоднае месца яе стварэння — Нартумбрыя ці Мерсія.

[правіць] Рукапіс

Адзіны рукапіс паэмы, які дайшоў да нас, датуецца прыблізна 1000 годам і створаны, відавочна, двума перапісчыкамі. Разам з рукапісам паэмы Юдыт і некалькімі празаічнымі тэкстамі ён уваходзіць у гэтак званы кодэкс Cotton Vitellius A. xv, які захоўваецца зараз у Брытанскай бібліятэцы. У 1731 годзе рукапіс, які захоўваўся тады ў Котанавай бібліятэцы, быў значна пашкожданы пажарам. У 1786 годзе ісландскі даследчык Грымур Ёнсан Торкелін перапісаў тэкст паэмы і замовіў яшчэ адну копію перапісчыку. З таго часу рукапіс паэмы быў дадаткова разбураны (працягвалі абсыпацца пашкоджаныя агнём часткі аркушаў), таму сёння копіі Торкеліна з'яўляюцца важнаю дадатковаю крыніцаю тэксту паэмы.

[правіць] Гісторыя пра Беавульфа

Паэма апісвае ўчынкі геацкага героя Беавульфа (ягонае імя перакладаецца, верагодна, як «пчаліны воўк», г.зн. «мядзведзь»).

Пачынаецца паэма з таго, як дацкі конунг Хродгар загадаў збудаваць вялікі харом Хэарат для баляванняў. Шум весялосці, музыка і песьні ў палацы раз'юшылі Грэндэля, пачварнага людажэра, які жыў непадалёк. Грэндэль пачынае нападаць на Хэарат, пажыраючы воінаў. Даны ня могуць зладзіць з пачвараю ды пакідаюць палац. Пачуўшы пра гэта, малады Беавульф, пляменнік геацкага конунга Хігелака, прыходзіць са сваімі воінамі на дапамогу данам. Ён абяцае адолець Грэндэля голымі рукамі, і гэта аказваецца шчасліваю здагадкаю, бо той заварожаны супраць зброі. Беавульф адрывае людажэру руку, і той ледзьве збягае прэч. Радасць данаў з нагоды гэтае перамогі аказваецца заўчаснай: Грэндэлева жудасная маці прыходзіць помсціць за сына і забівае аднога з райцаў конунга. Малады герой згаджаецца спусціцца ў падводны дом пачвараў, і там забівае маці Грэндэля. Там жа ён знаходзіць памёрлага ад раны Грэндэля, і забірае з сабою ягоную галаву.

Шчодра адораны Хродгарам, Беавульф вяртаецца на радзіму і праз пэўны час робіцца конунгам свайго народу. Праз шмат гадоў, у часы Беавульфавай старасці, нейкі неразумны вор выкрадае залатую чашу са скарбніцы магутнага цмока. Раз'юшаны цмок пачынае знішчаць усё вакол, і Бэавульф разам са сваімі воінамі выходзіць біцца з ім. Толькі адзін з дружыннікаў, Віглаф, аказваецца дастаткова стойкім, каб разам з гаспадарам выйсці супраць цмока. Разам два воіны забіваюць пачвару, але Бэавульф і сам памірае ад ранаў. Ягоная смерць прадвяшчае заняпад геатаў.

[правіць] Беавульф у сусветнае культуры

[правіць] Пераклады

Першы пераклад паэмы (на лацінскую мову) быў выкананы Торкелінам. На англійскую мову паэма перакладалася ня менш як сотню разоў, у тым ліку Шэймасам Хіні.

[правіць] У навейшай літаратуры

• Джон Гарднер выкарыстаў сюжэт паэмы ў сваім рамане «Грэндэль» (1971)
• «Беавульф» аказаў вялікі ўплыў на творчасць Джона Толкіна, у прыватнасці на казку «Хобіт» (1937)

[правіць] У кінематографе

• 2005: фільм «Беавульф і Грэндэль» — вольная варыяцыя на тэму паэмы.
• 2007: анімацыйны фільм «Беавульф» — таксама вольная трактоўка.