Olten
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Oute« |
| Wappe | |
|---|---|
 |
|
| Basisdate | |
| Kanton: | Solothurn |
| Bezirk: | Olten |
| BFS-Nr.: | 2581 |
| PLZ: | 4600 |
| Koordinate: | 47° 21' n. Br. 7° 54' ö. L. |
| Höchi: | 396 m ü. M. |
| Flächi: | 11.50 km² |
| Iwohner: | 17'190 (31. Dezember 2004) |
| Websyte: | www.olten.ch |
| Charte | |
 |
|
Oute isch e Schtadt in dr Schwiiz und het hött 17 tusig Ywohner. D'Schtadt lyt geografisch am Jurasüdfuess, a dr Aare, em Kanton Soloturn. Oute het zwöi Stadtteil wo dor ne auti Houzbrogg verbonde se, die Brogg met der Fassade vom mettelalterleche Zilemp ond em Ildefons-Torm präge s'Schtadtböud vo Oute.
S'Schtadtgebiet esch scho set Urzyte (5000 v. Chr.) besedlet, wöus so guet g'läge esch - die erschte Sedler se wahrschinlech wäg de Füürschtei (Silex, Flint) blebe, wo me e de Wälder rond om d'Schtadt höt no fendt.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Gschicht
D' Pass-Verbendig öbere Houeschtei esch scho vo de Römer pruucht worde ond ou z'Oute hei sy darom Spure henderlo (Ollodunum). Im Mettelalter, wo dr Gotthard-Pass meh pruucht worde esch, het s'Schtedtli Oute vom Nord-Süd-Vercher chönne profitiere, wöus a dr Linie zom Houestei-Pass lyt. Zor Zyt vo de erschte Ysebahne esch dr Vercher no wechtiger worde för Oute, ond d'Outner heys sogar gschafft, dass der Kilometerschtei 0 (Null) vo der damalige Central-Bahn, e Oltner Bahnhof ine gleit worde esch. Set denn esch Oute e Verchers-Chnote-Ponkt vo der Schwyz, nomeh wäg de Outobahne, wo sech sett de sebzger Johr ganz e der Nöchi be Egerkingen chrüze. Das het zom Glöck set jehär vöu Gwärb ond Induschtrie aazoge. Veli Träffe ond Meetings fende wäg der guete Vercherslag en Oute schtatt. Vöu Outner schaffe als Pändler ergendnöime e der Schwiiz ond wäge dämm het Oute es Zytli der Ruef gha e Schlofstadt (Ort zom Penne längwilig) z'sy.
[ändere] Berüemti Outner
Am Ändi vom 19. Johrhondert het's ganz veli berüemti Outner gä: dr Moler Disteli, dr Bondesrot Munzinger, dr Ingenieur Niklaus Riggenbach ond veli anderi. Schpöter het d Maria Felchlin do gwörkt, se esch e Vorryterin för d'Frouebewegig e der Schwyz gsy ond het e wonderschöne Platz gstiftet, dr Maria-Felchlin-Platz. E dr Schwyzer Literatur hets mou e bekannti Groppe gä, wo sech nach der Schtadt gnennt het. Dr Otto F. Walter esch e namhafte Outner Schreftstöuer gsy, är esch 1994 gschtorbe. Der Kabarettescht Franz Hohler esch e witere Outner Zytgenoss, är verschtoht sech guet of guetgmeinte bessige Humor. Derzu dörf mer ou ds Stadtorignal Meyer Edi ned fergässe. Er schriibt loschtigi Gschichtli i Färsform.
[ändere] Kultur
D'Outner wöi ebe gärn loschtigi sy, drom get's ou au Johr e grossi Fasnacht, met velne Guggemusige ond emene Omzog am Fasnachts-Sonntig. Z'Oute fende aujährlech Kabarett- ond Tanz-Täg statt. Ändi Sommerferie esch die grossi Outner-Chilbi ond vor de Herbschtferie gseht me sech denn gärn a dr MIO (Messe In Olten, dört gets emmer die erschte Marroni). Am erschte Mäntig em Monet fendet meischtens e Waremäret e dr Autschtadt statt.
Oute het früecher besseri Beize ond Spontene (Hammer, Schpanischi Wyhalle, Café Olympia, Select, Rössli, Frohsinn, Gaberthül's Stripstop) gha aber es get derför es rychhaltigs Agebot a Reschtorants, wo wöi abkassiere (Kings Kebab House, Löliberger Pizza, Kreuz). Ond schösch chonnsch mou of Oute cho schoppe - s'het e unmängi Chleiderläde. Em Herbscht bis em Wenter hett's vöu Näbu ond s'esch e chli grau z'Oute. Em Früehlig ond em Sommer esch's fasch am schönschte zom cho ne Bsuech mache. Ebefaus ghört de Outner Alex Capus zu de berühmtere Schreftstöuer em Dütschsprochige ruum, si Sohn esch en hervorragende Ishockeyspeler bem EHC Olten.
[ändere] Ekschterne Syte
| Sälle Artikel oder Abschnitt brucht e Yberarbeitig un sott dorum durgluegt werre. Des cha de sprochliche Stil, s Format vum Artikel, oder de Inhalt beträffe. Nächers isch in dr Regel uf dr Diskussionssite agee. Hilf bitte mit, die kritisierte Passasche z'verbessere un nimm druffabe die Markierig use. |
