Geschichte des Elsass
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
 |
Dialäkt: Unter-Elsassisch |
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Histoire de l´Alsace - Gschicht vum Elsass« |
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Unter de remische Herrschaft
S Elsass isch métm Buech vum Julius Cäsar "De bello gallíco - De gallisch Kriej" én de offizielli Gschichtsschribung ingeträte. De Grund (Vorwand) fr de reemisch Intervention tief én Gallie vun zellemols àm Rhin ésch öi noch de "erschti" Rhiniwwrquerung vun "Suebe" gsin , wo de keltisch Stämme én dem Gebiet bedroht han. Die hen sich vun de Reemer Hilf erhofft. Noochdäm de Cäsar de Helveter, wo noochm Rhonetàl han welle üsswàndere, weddr éns (Schwizr) Mittellànd (zwésche Jura un Alpe) zrickgebrocht het, gehtr widdrsch dur de Doubs-Region noochm Rhin, wil de Suebekünni Ariovist versuecht de keltisch Stämme vun de Region ze beherrsche. De Cäsar schlaat de Suebe un triebt se ewwer de Rhin én´s Lànd, wo er domols àls "Germanie" ansieht, was awwer genöi so keltisch bwohnt ésch wie uffm Weschtufer vum Rhin. Wie mr wisse, hens d Alemanne nit drbi gelon! D Alemanne, wu zum große Deil üs suebische Stämm kumme, hän ab em 5. Johrhundert s Elsass bsiidlet un sin d Vorfahre vume Grossdeil vu de hittige Bevelkerung.
[ändere] Im Fränkische un im Heiliche Reemische Rich
Noochm Zsmmebruch vun dreemisch Herrschaft ab circa 400 n.Chr. éschs Elsass zeerscht e Teil vum alemannisch Herzogtum gsin, wo 496 under fränkischi Herrschaft kumme isch. Noch dr Deilung vum Frankerich isch s Elsass zerscht ans Middelrich Lotharinge gfalle, im 10. Johrhundert no ans Ostfränkisch Rich, wo sich zum Ditsche Rich (Heilich Reemisch Rich) entwicklet het. De grossi Stäedt, zeerscht Strosburi, sin freii Richsstäedt gsin, Hawenau e Kaiserpfalz, wo im e Stäedtebund, de "Decapolis" odr "Decapole" z´sàmmegschlosse gsin sin. Ewwrs Mittelàltr bis züe Reformation, Bürekriej un Drissigjohrig Kriej hets Elsass fascht àlli Statione vun de ditschi Gschicht durichgemàcht.
Im 16. un 17. Johrhundert isch deno sElsass in mehrere Etappe under franzeeschi Herrschaft kumme. (Frankrich het sich üssm Westfränkische Rich entwicklet). S Erreiche vum Rhin als nàdirlichi Grenz vun Gallie (un vun Frankrich, wo sich öi als Nochfolger vum reemische Gallie àng´sehn het) isch bis zum Napoleon s Zil vun d franzeeschi Üssepolitik gsin. 1681 isch Strossburi vun de Truppe vum "Sunnekünni", d Armee vum Marschal Turenne umstellt wore, un es so öi franzeesch worre. Milhüse d geje isch - vellig umschlosse vum ziter 1648 frànzeesche Sundgöi - bis zum 04. Jänner 1798 e Deil vun d schwizer Eidgnosseschaft gsin.
[ändere] Zankepfel zwische Ditschland un Frankrich
S Elsass isch 1871 nochem Kriej zwische de Ditsche und de Franzose an s nöi gründet Ditsche Rich angschlosse wore, aber bis 1910 als Richsland Elsass-Lothringe e Land under Sonderstatus gsin, wo vun Praisse üs verwaltet worre isch. Mer het also in Elsass-Lothringe d Status vume vollwertig Deil vun Ditschlànd lang verwehrt, weshalb s Verhältnis vun d Elsässer züe de Ditsche ambivalent bliibe isch. Elsässer sin Burjer 2. Klasse gsi.
Nooch em 1. Weltkriag isch s Elsass ohni Abstimmung widder franzeesch worre - un, wil si jo im Kriej devor uf dr Gejesite gstande sin, isch jetz s Verhältnis vu de Franzose zue d Elsässer reserviert gsin.
Nooch der Eroberung vun Frankrich 1940 durch de ditsch Wehrmacht, isch s Elsass velikerrachtswideri vun de Nazis "de facto" annektiert un im Gau "Südwest" àn Bade anglideret worre.
[ändere] S elsässisch Schicksal noch em 2. Wältkrieg
Noch dr Befreiung vu dr nationalsozialistische Herrschaft isch dr elsässer Dialekt als Dialekt vu dr Sproch vu dr Besatzer in öffentlichi Ugnade gfalle.
Ditsch isch als Schuelsproch verpönt gsi un s öffetlich Läbe het sich müesse witgehend uf Französisch abspile. Elsässisch isch als "nidriger Dialekt" vu ere Fremdsproch in Ugnade gfalle.
Restriktivi französischi Sprochgesetze hän usserdem verlangt, dass dr Sport- un Jugenddeil vu dr dytsche Usgabe vu dr elsässische Dageszitungen het müesse uf französisch druckt werre.
In die grosse Städt sin usserdem vili Inwanderer us ehemolige französische Kolonie zoge, wo keinerlei elsässische kulturelle Hindergrund hän.
Üssm Wahlverhalte vu dr altingsessene Elsässer ka mer usserdem uf e gwisse Minderwertigkeitskomplex gegenyber "Inner-Frankriich" schliesse: So het dr rechtsextrem "Front National" usgrechnet im eher ländliche Sundgau mit vil iheimischer Bevölkerung e Hochburg - grad als ob do menke meint, dur extrem nationals Wahlverhalde si Franzosetum demonstriere z müesse.
In dr Johre nooch 1980 isch dr elsässisch Dialekt no endlich au vu dr Politik als Deil vu dr regionale Kultur aerkannt worde. So gits z Strosburi, z Milhüse oder au z Colmar inzwische au Strossenämme uf Elsässisch un sogar bi dr Tour-de-France-Etappe 2005 nooch Mülhouse het dr Moderator vu dr Veranstaltung bim Zilinlauf au emol kurz elsässisch gschwätzt.
Trotzdem het Frànkrich bis hüt no nit die europäisch Konvention yber dr Schutz vu Minderheitesproche underzeichnet, isch aber, was dr Status vu Französisch als internationali Arbetssproch agot, extrem empfindlich (wenn au d'Franco-Kanadier was dr Schutz vu dr französische Sproch agot, dr Vogel abschiesse). Offiziell git s in Frankriich numme Franzose - trotz Bretone, Baske, Okzitanier, Korse, Elässer un Lothringer. Offizielli französische Asicht isch, dass es in Frankriich keini nationale Minderheite git un deshalb au kei Notwendigkeit, sällene in irgend einere Form besundere Schutz zuekumme z lo.
