Nhà Ngô
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Nhà Ngô là một triều đại trong lịch sử Việt Nam, truyền được hai đời nhưng có tới ba vị vua, kéo dài từ năm 939 đến năm 967. Khoảng thời gian xen giữa từ 944 đến 950 còn có Dương Bình Vương tức Dương Tam Kha.
Mục lục |
[sửa] Tiền Ngô Vương (939-944)
Xem chi tiết: Ngô Quyền
Vua Ngô Quyền (898-944) người Đường Lâm, là người sáng lập ra nhà Ngô.
Năm 931, Dương Đình Nghệ mưu đồ khôi phục, đem quân đánh chiếm quyền Lý Khắc Chính là tiết độ sứ Giao Châu. Quân Hán do Trần Bảo sang cứu bị đánh bại, Bảo thua chết.
Năm 937, Nha tướng của Dương Đình Nghệ là Kiều Công Tiễn giết Dương Đình Nghệ để thay chức.
Năm 938, Ngô Quyền, con rể của Dương Đình Nghệ, tập hợp lực lượng ra đánh Kiều Công Tiễn. Công Tiễn sai sứ sang Nam Hán xin quân cứu viện, vua Nam Hán cho con là vạn vương Hoằng Tháo đem quân sang cứu, tự mình đóng quân làm thanh viện. Ngô Quyền hạ thành Đại La, giết Công Tiễn rồi bày trận trên sông Bạch Đằng đón quân Nam Hán.
Tháng 11 năm 938, quân Hoằng Tháo bị Ngô Quyền đánh tan trong trận Bạch Đằng. Hoàng Tháo bị giết chết.
Năm 939, Ngô Quyền lên ngôi, tức là Tiền Ngô Vương, đóng đô ở Loa Thành.
[sửa] Dương Bình Vương (944-950)
Xem chi tiết: Dương Tam Kha
Năm 944, Ngô Vương mất, sai Dương Tam Kha giúp lập thái tử. Dương Tam Kha là anh (có sách nói là em) Dương Thái hậu cướp ngôi, tự xưng Dương Bình Vương.
Con trưởng Ngô Quyền là Ngô Xương Ngập chạy về Nam Sách (Hải Dương). Dương Tam Kha lấy Ngô Xương Văn, con thứ của Ngô Quyền, làm con nuôi. Dương Tam Kha ba lần sai quân đi bắt Ngô Xương Ngập mà không thực hiện được mệnh lệnh.
Năm 950, Dương Tam Kha sai Ngô Xương Văn đi đánh Thái Bình. Ngô Xương Văn dẫn quân quay lại lật đổ Dương Tam Kha, nhưng không giết, giáng làm Chương Dương công.
[sửa] Hậu Ngô Vương
Xem chi tiết: Ngô Xương Ngập, Ngô Xương Văn
[sửa] Nam Tấn Vương (950-965)
Năm 950, Ngô Xương Văn tự xưng làm Nam Tấn Vương, đóng đô ở Cổ Loa. Ngô Xương Văn cho người đón anh trai Ngô Xương Ngập về, khi đó Ngô Xương Ngập đang trốn ở Nam Sách.
[sửa] Thiên Sách Vương (951-954)
Được Dương thái hậu (Như Ngọc) chuẩn tấu, Ngô Xương Ngập cũng làm vua, là Thiên Sách Vương (951-954). Lúc đó cùng tồn tại hai vua Nam Tấn Vương và Thiên Sách Vương.
Được 4 năm Thiên Sách Vương Ngô Xương Ngập bị thượng mã phong mà chết. Chỉ còn một vua Nam Tấn Vương Ngô Xương Văn.
Năm 965, Ngô Xương Văn đi đánh thôn Đường và Nguyễn ở Thái Bình bị phục binh bắn nỏ chết.
[sửa] Ngô sứ quân
Xem chi tiết: Ngô Xương Xí
Ngô Xương Văn chết, con của Ngô Xương Ngập là Ngô Xương Xí nối nghiệp, nhưng thế lực ngày càng yếu kém. Theo Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, trong triều đình Cổ Loa, các đại thần họ Kiều, họ Dương làm loạn (có sách lại nói các đại thần làm loạn là Lã Xử Bình và Kiều Tri Hựu). Xương Xí phải lui về giữ đất Bình Kiều (có sách nói Bình Kiều ở Hưng Yên, lại có thuyết cho rằng ở Thanh Hoá). Từ 966 hình thành 12 sứ quân, sử sách gọi là loạn 12 sứ quân, kéo dài đến năm 968 thì bị Đinh Bộ Lĩnh dẹp xong và lập ra nhà Đinh.
