Amfora
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Amfora, gövdesinden daha ince olan boyun kısmının altında dibe doğru daralak sonlanan iki kulplu, antik dönemlere özgü bir çeşit Yunan çömleği.
Konu başlıkları |
[değiştir] Form ve tarihçe
Kelime kökeni olarak "amphi" yani çift taraflı ve "pherein" yani taşımak anlamındaki sözcüklerin birleşiminden oluşmuştur .En çok kullanılan amphoralar yunan amphoralarından önce akdenize hakim olan kavimlerin amphoralarıdır.Boyun kısmının gövde ile dik açı yapacak şekilde birleştiği (boyunlu amfora) veya bu birleşimin düzgün bir eğri ile devam ettiği (tek parça amfora) iki ayrı formu bulunmaktadır.
Boyunlu amforanın, MÖ 9 yüzyılda, tek parça olanın ise MÖ 7. yüzyılda kullanımına başlanmıştır. MÖ 6 - 2. yüzyıllar arasında Tanrıça Athena onuruna düzenlenen şenliklerde içi zeytinyağıyla doldurulmuş siyah renkli ve üzerinde figürler olan amforalar kullanılırdı. bu amphoralara panathenik amphora denmektedir ve kendine özgü bir kap formu bulunmaktadır. Günümüze, çeşitli çağlardan çeşitli formlarda ulaşan amforalar, tahıl, zeytin, zeytinyağı ve şarap taşımak için kullanılmış olup, özellikle Roma döneminde şarap taşımak amacıyla çok sayıda amfora üretilmiştir.
Şarap amforaları, Attika ölçüsüne göre 39 litredir. Büyük boy amforalar genellikle mezar taşı veya cenaze törenlerinde kullanılmak üzere yapılmışlardır.
[değiştir] Pontik amforalar
Karadeniz Bölgesi'nde, Sinop, antik çağda amfora üretim ve ihracat merkeziydi. Arkeolojik kazılarda Boztepe yarımadasında Zeytinlik ve Nisiköy’de MÖ 3. yüzyıla, Demirci koyunda ise MS 3 - 4. yüzyıla ait amforalar bulunmuştur.
[değiştir] Ölçü birimi olarak
Eski Yunanca’dan Latinceye geçen bir ölçü birimi olup 48 sextarius değerindedir (25.36 litre) Anabasis’te, Karadeniz’in yerli halklarından birisi olan Mossioniklerin, yunus balığı yağı sakladıkları küplerin adı olarak geçmek-tedir: “Ayrıca tuzlanarak küplere bastırılmış yunus balığı eti, çanaklarda yunus yağı vardı”
[değiştir] Etimoloji
Latince amphora < Antik Yunanca ἀμφορεύς (amphoreús, amphiphoreús)
Antik Yunanca'da, phoreús taşıyan ve amphi her ikisi, iki yanlı, çepeçevre anlamındadır.
[değiştir] amphora çeşitleri
SİVRİ DİPLİ AMPHORA genelde ticaret için kullanılan amphora tipidir. Sivri dipli olması sayesinde taşıma araçlarında yer tasarrufu sağlamıştır. NOLAN AMPHORASI Dışa flering şekilde açılan bir ağız kısmı ve yukarı uzayan kulpları ile karakteristiktir.
NİKOSTHENES AMPHORASI Nikosthenes tarafından 530 tarihinde üretilmeye başlanan bu amphora türü esas olarak etrüsk kökenlidir ve oradan ticaret vasıtasıyla yunanlılar tarafından tanınmış ve sevilmiştir. Dışa açılan cok belirgin bir ağızı ve geniş kulpları bulunur ayrıca kaidesi flering şeklinde dışa açılır.
[değiştir] Kaynakça
- Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2. Cilt. Heyamola Yayıncılık. Istanbul. 2005. ISBN 975-6121-00-9.
- KSENOPHON. (1998), Anabasis. Sosyal Yayınlar. 2. Baskı. İstanbul
- WHITE, J. W. & MORGAN, M. H. (1896), An illustrated Dictionary to Xeno-pon’s Anabasis. Ginn & Company. Boston
