Azija

From Wikipedia

Azija je najveći i najnaseljeniji kontinent

Površina: 44,4 miliona km² (bez Antarktika)

Ime Azija potiče od asirske reči Asu, šta znači izlazak sunca. Azija je kontinent prepun suprotnosti. U Aziji se nalaze najviše planine na svetu, a duž njenih obala se prostiru najdublje morske potoline. U Aziji se nalaze oblasti sa jakom vulkanskom aktivnošću, ali i veoma mirna područja, najveće visoravni, velike nizije i čitava područja bez odvodnjavanja ka moru. I klima Azije je veoma raznovrsna. Najveći deo svetskog stanovništva živi u Aziji, a nacionalni i jezički sastav je raznovrsniji nego na bilo kom drugom kontinentu. Aziju odlikuje bogatstvo starih kultura, ali i velike verske, ekonomske i socijalne suprotnosti.

Sadržaj/Садржај 1 Geografski položaj 2 Reljef 3 Klima 4 Prirodna bogatstva 5 Stanovništvo 6 Istorija

[uredi - уреди] Geografski položaj

Azija je najveći kontinent na svetu, a najveći deo Azije se nalazi na severnoj hemisferi. Deli više hiljada kilometara kopnene granice sa Evropom, i stoga se ova dva kontinenta često nazivaju zajedničkim imenom Evroazija. Po nekim mišljenjima, teoretska granica ide Uralom, Kaspijskim jezerom, i Kumo-Maničkom dolinom do Azovskog mora. Postoje i mišljenja da granicu između Azije i Evrope čine Ural i Kaspijsko more, i da celo nekadašnje Sovjetsko zakavkazje još spada u Evropu. Ipak ove teorije su bez nekog velikog praktičnog značaja. Ural je posmatrano geografski i kulturno pre veza a ne pregrada između dva kontinenta. Ranije je Azija imala kopnenu vezu sa Afrikom, ali ih sada odvaja Suecki kanal. Između Azije i Amerike se prostire Tihi okean, ali su na krajnjem severu udaljene samo 92 kilometra. Naučnici smatraju da su preko ovog tesnaca zimi kad je more zaleđeno, preci Indijanaca došli iz Azije u Ameriku. U novije vreme, ovaj put su koristili ruski kolonisti da stignu na Aljasku.

[uredi - уреди] Reljef

Za Azijski reljef je karakteristično veliko prostranstvo pojedinih reljefnih celina. Za razliku od evropskog reljefa, gde se na relativno malim rastojanjima reljef brzo menja, u Aziji preovlađuju znatno veća područja sličnog reljefa. Nizijski predeli su uglavnom u zapadnom Sibiru, i istočnoj i južnoj Aziji, i obuhvataju jednu četvrtinu površine kontinenta. Šestina površine Azije je na nadmorskoj visini od preko 2000 metara. Ovo su uglavnom mlade venačne planine, koje su se izdigle iznad stare mase Sibira na severu i Dekana i Arabijskog poluostrva na jugu. Ove planine se nastavljaju na one evropske; u Maloj Aziji se dele na: „Severni luk“ koji se pruža pored Crnog mora, preko Kavkaza i Elbrusa prema Pamiru, i „Južni luk“ – duž južnog oboda Male Azije i Irana, skrećući u pakistanskom Beludžistanu prema severoistoku, ka Pamiru. Na istočnom obodu Himalaja, najvišeg venca na svetu, venačne planine skreću ka jugu i polako se snižavaju i račvaju u indonežanskom prostoru. Uz istočnu obalu Azije od istočnog Sibira, preko Sahalina i Japana, ide drugi luk venačnih planina koji se na Timoru dodiruje sa evro-azijskim sistemom. Severni rub Tibeta, najveće visoravni na svetu, je oivičen starijim uveliko zaravnjenim planinama. Područje mladih venačnih planina je vogato dubokim dolinama, živim i mrtvim vulkanima, a česti su i jaki zemljotresi.

[uredi - уреди] Klima

Najveće razlike između raznih delova Azije ogledaju se u klimi. Cela severna i srednja Azija je visokim planinama zaklonjena od uticaja toplog Indijskog okeana. Zato u ovom području vlada izrazita kontinentalna klima. U predelima koji su otvoreni prema Indijskom i Tihom okeanu vlada monsunska klima što znači da su leta vrlo vlažna, a zime suve. Klima u Jugozapadnoj Aziji je suva, suptropska. Krajnji jug Azije, a naročito ostrva spadaju u pravi tropski pojas. S obzirom da ljudi već jako dugo naseljavaju ova područja, prvobitna vegetacije, koja je posledica prirodnih uslova je znatno izmenjena.

Od Indonezije do Šri Lanke se prostire uvek zeleni, vlažni tropski pojas. U krajevima gde zbog monsunske klime vladaju duže suše, rastu listopadne „monsunske šume“. Još suvlja područja, zaklonjena od monsunskih vetrova, nalaze se pod savanama i stepama. U jugozapadnoj Aziji, zbog suše, preovlađuju suve stepe, polupustinje i pustinje. Jedino je duž sredozemnih obala i u oazama vegetacija bujnija.

[uredi - уреди] Prirodna bogatstva

Prirodni uslovi, koji su raznovrsni omogućavaju gajenje brojnih useva. Azija je domovina većine žita. Monsunske zemlje danas učestvuju sa oko 90 procenata u svetskoj proizvodnji pirinča. Vrlo je značajna i proizvodnja ječma u severnoj Kini, i severnoj Indiji, kukuruza u južnoj Kini, i maloj Aziji. Za domaću ishranu veliki značaj ima proizvodnja krompira, i soje. U tropskim predelima se proizvode šećerna trska, začini i kokosova palma. Azija u proizvodnji čaja učestvuje sa 90 posto. Veliki značaj, takođe, ima i gajenje kaučuka, jer Azija daje oko 90 procenata svetske proizvodnje.

U većini azijskih zemalja, razvoj stočarstva je ometen iz verskih razloga. Indusi smatraju da je krava sveta životinja, a muslimanima je zabranjeno da gaje svinje i jedu svinjsko meso. Mnogi drugi istočnoazijski narodi, takođe, imaju razne verske predrasude o korišćenju mesa pojedinih vrst životinja.

Među svim kontinentima, Azija ima najviše prirodnih bogatstava, iako su mnoge oblasti još nedovoljno istražene. Najveća prirodna bogatstva se nalaze u Sibiru i Kini (ugalj, gvozdena ruda ...), mada je u zadnje vreme Kina usled eksplozivnog privrednog razvoja postala veliki uvoznik raznih sirovina, utičući time na rast cena na svetskom tržištu. Jugozapadna Azija je vrlo značajan proizvođač nafte i obojenih metala.

[uredi - уреди] Stanovništvo

Azija ima oko 4 milijarde stanovnika. Najveći deo azijskog stanovništva čine Kinezi36%. Gustina naseljenosti je 80 stanovnika po kvadratnom kilometru. Naseljenost Azije je veoma neravnomerna; devet desetina azijskog stanovništva, što čini polovinu čovečanstva živi u monsunskim zemljama.Ostrvo Java,Banglades,dolina rijeka Si,Jang Tse,Inda i Menama su najgusce naseljene oblasti svijeta ovdje zivi oko polovina covjecanstva.Oko 50% Azijata pripada zutoj rasi,koja preovladava sjeveroistocno i istocno od crte povucene od juga Kaspijskog jezera do Japana.Oko 40% pripada bijeloj rasi narodi sjevernog dijela Indije i jugozapadne Azije.Na indonezijkim ostrvima zive mrki Malajci,a u juznoj Indiji Dravidi koji pripadaju prijelaznim rasnim tipovima.U Aziji su ponikle sve velike svjetske religije islam,hriscanstvo,judaizam,budizam i hinduizam.Oko cetvrtina Azijaca su muslimani.Islamske zemlje se srecu od Bliskog istoka do Australije.Najvie muslimana zivi u Indoneziji,Pakistanu,Bangladesu Indija ima 14% muslimanskih vjernika,zemlje Srednjeg istoka imaju velike muslimanske zajednice.U Kini zivi oko 30 miliona muslimana.Hinduizam je stara indijska religija odakle se nije znatnije prosirila.U Aziji zivi 900 miliona hindusa u Indiji cine 80% stanovnistva.Budizam nastao u sjevernoj Indiji prije 2500 godina ni je se znacajno prosirio u ovoj zemlji.Vecina od 400 miliona budista zivi u Kini,Japanu,Tajlandu,Vijetnamu,Mijanmaru,Cejlonu i Koreji.Krscanstvo ispovjeda do 220 miliona azijaca najvise je katolika oko 120 miliona uglavnom na Filipinima i Indiji .Protestanata je oko 80 miliona najvise Kini 40 miliona i Juznoj koreji 15 miliona.Pravoslavnih je najvise u azijskom dijelu Rusije,u Gruzijii Jermeniji ima ih i na Bliskom Istoku.U Indiji zive siki 18 miliona i Dzaini 4 miliona.Jevrejska zajednica najbrojnija je u Izraelu oko 5 miliona.U Japanu,Kini,koreji pored budizma ispovjedaju se razne filozofsko religijske skole sintoizam,daoizam i konfucionizam.U azijskim zemljama a narocito u Kini oko 60% zivi oko 800 miliona ateista i nereligioznih.

[uredi - уреди] Istorija

Ime kontinenta se kod azijskih starosedelaca i antičkih grčkih pisaca odnosilo se samo na ostrvo istočno od Kaspijskog jezera. Pored Egipta, Azija je domovina najstarijih kultura: sumerska u Mesopotamiji, hetitska u Maloj Aziji (XX vek pre nove ere.), asirska (1250 – 600 pne.) u Mesopotamiji, kao i vavilonska (oko 600 pne.). Potom sledi persijski period od VI do IV veka pre nove ere.

U Indiji je od dvadesetog veka pre nove ere postojala jaka država, sa najvišim stepenom razvitka tokom petog veka pre nove ere.

U jugozapadnoj Aziji su se razvile tri velike monoteističke religije: jevrejska religija, hrišćanstvo i islam. Indija je domovina hinduizma i budizma, iz kojih su se razvili konfučionizam i šintoizam, koji preovlađuju u Kini i Japanu. Sve ove religije imaju vrlo jak uticaj na socijalno i ekonomsko uređenje u pojedinim zemljama. Animizam i totemizam su sačuvani samo kod manje razvijenih naroda.