Zamek w Świerklańcu
Z Wikipedii
 |
|
|
|
Zamek w Świerklańcu (de: Schloss Neudeck) – obecnie ruiny zamku na mokradłach w miejscowości Świerklaniec w powiecie tarnogórskim. Pierwotnie założony na planie nieregularnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany na przełomie wieków przez kolejnych właścicieli. W latach 70. XIX w. kilkaset metrów od zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował nowy pałac.
[edytuj] Historia zamku
W średniowieczu zamek należał do Piastów. W 1289 r. właściciel zamku książę piastowski Kazimierz II złożył hołd królowi Czech Wacławowi, a po śmierci Kazimierza II nastąpił podział ziem podległego mu piastowskiego Księstwa Bytomskiego pomiędzy trzech jego synów, w wyniku czego zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z nich, księciu Władysławowi.
Po śmierci Władysława oraz jego braci, w tym ostatniego Bolesława, król Czech Karol IV podzielił ostatecznie w 1369 r. ziemie księstwa na 2 części. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę Konrad I oleśnicki. W 1475 r. król Węgier Maciej Korwin zajął Księstwo Bytomskie, dając w 1477 r. w zastaw Janowi z Żerotina ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu. W 1498 r. ziemię bytomską wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski Jan II Dobry z rodu Piastów za kwotę 19 000 florenów.
W 1526 r. zamek w Świerklańcu i Bytom przeszły na własność margrabiego Jerzego Hohenzollerna, księcia Karniowa. Od tej pory była to własność dynastii Hohenzolernów. 6 stycznia 1620 r. zamek wydzierżawił na trzy lata Jan Siekwieciński.
Od 1623 r. zamek stał się główną siedzibą – pochodzącego ze Spiszu – rodu Henckel von Donnersmarck, a po podziale na linie w 1671 r. był do 1945 r. własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej.
W XIX w. niedaleko starego zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował jako prezent dla swojej żony Blanki de Paiva – nową rezydencję zwaną "Małym Wersalem".
Stary zamek i Mały Wersal zostały splądrowane, podpalone w 1945 r. i ostatecznie zniszczone na początku lat 60. przez władze PRL, za zgodą ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Elementy architektoniczne zostały rozparcelowane - dwie rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), dwie w Gliwicach (park okalający Palmiarnię), brama zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.
[edytuj] Panowie zamku
- Piastowie opolscy
- Jan II Dobry (książę Opola i Raciborza, założyciel i pan Tarnowskich Gór) – 1497-1526
- Hohenzollernowie
- Jerzy von Ansbach (margrabia na Ansbach, książę Karniowa, potem także Opola i Raciborza, założyciel i pan Tarnowskich Gór) – 1526-1543
- Jerzy Fryderyk von Ansbach (margrabia na Ansbach, książę Karniowa, Opola i Raciborza, potem Żagania, pan Tarnowskich Gór) – 1543-1603
- Joachim Fryderyk (elektor Brandenburgii, pan Tarnowskich Gór) – 1603-1608
- Jan Jerzy (książę Karniowa, pan Tarnowskich Gór) – 1608-1620
- 1620 – Habsburgowie miasto odebrali Hohenzollernom
- Henckel von Donnersmarckowie
- Łazarz I Starszy (pan Tarnowskich Gór, Bytomia i Bogumina) – 1623-1624
- Łazarz II Młodszy (pan Tarnowskich Gór, Bytomia i Bogumina) – 1624-1664
- Jerzy VII Fryderyk (pan Tarnowskich Gór i Bytomia) – 1664-1671
- Karol Maksymilian (pan Tarnowskich Gór) – 1671-1716
- Leon Maksymilian (pan Tarnowskich Gór, 3. wolny pan stanowy Bytomia) – 1716-1727
- Karol Erdmann (pan Tarnowskich Gór) – 1727-1760
- Erdmann Gustaw (pan Tarnowskich Gór, 6. wolny pan stanowy Bytomia) – 1760-1805
- Gustaw Adolf, (pan Tarnowskich Gór do 1808, 7. wolny pan stanowy Bytomia) – 1805-1813
- Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck (tyt. 9. wolny pan stanowy Bytomia) – 1813-1848
- Guido Henckel von Donnersmarck (tyt. 13. wolny pan stanowy Bytomia, 1. książę von Donnersmarck) – 1848-1916
- Guidotto Henckel von Donnersmarck (2. książę von Donnersmarck) – 1916-1945
[edytuj] Ważniejsza literatura
- J. A. Krawczyk, A. Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2002.
- A. Kuzio-Podrucki, P. Nadolski, D. Woźnicki, Herbarz bytomski, Bytom 2003.
- A. Kuzio-Podrucki, Henckel von Donnersmarckowie. Kariera i fortuna rodu, Bytom 2003.
- J. A. Krawczyk, E. Wieczorek, Dziedzictwo kulturowe gminy Świerklaniec, Bytom 1997.
- M. Wroński Świerklaniec w dawnych widokach, Tarnowskie Góry 2000.
Zobacz też:
Bielsko • Brynek • Bytom - Miechowice • Chałupki • Chudów • Czuchów • Gliwice • Kamieniec • Karwina - Frysztat • Katowice • Katowice - Załęże • Koszęcin • Krzyżanowice • Jastrzębie-Zdrój - Borynia • Moszna • Nakło Śląskie • Niemodlin • Opole - Zamek Górny • Opole - Zamek Piastowski • Ostrawa - Śląska Ostrawa • Pławniowice • Pogrzebień • Pszczyna • Rogów Opolski • Ruda Śląska • Rudy • Rzuchów • Siemianowice Śląskie • Siemianowice Śląskie - Michałkowice • Sośnicowice • Świerklaniec • Świętochłowice • Toszek • Tychy • Ujazd • Żyrowa
Nieistniejące: Bytom - Szombierki • Świerklaniec • Świętochłowice
