Romuald Traugutt

Z Wikipedii

Romuald Traugutt
Michał Czarnecki [1]
Życie	generał
Data urodzenia	16 stycznia 1826 Szostakowo
Data śmierci	5 sierpnia 1864 Warszawa
Kariera
W służbie od
Pełniona funkcja	1845-1862 podpułkownik, od 1863 generał
Główne wojny i bitwy	powstanie węgierskie (1848), wojna krymska (1853), powstanie styczniowe (1863)
Odznaczenia

Romuald Traugutt herbu Ślepowron ps. Michał Czarnecki ^[2](ur. 16 stycznia 1826 w Szostakowie, zm. 5 sierpnia 1864 w Warszawie) – polski generał, dyktator ^[3] powstania styczniowego.

Spis treści 1 Wczesne lata i służba w armii rosyjskiej 1.1 Kampania na Węgrzech 1.2 Wojna z Turcją 1.3 Dalsza kariera wojskowa 2 Działalność powstańcza 2.1 Dyktatura 2.2 Śmierć 3 Legenda Traugutta 3.1 Dążenie do beatyfikacji 4 Przypisy 5 Literatura 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Wczesne lata i służba w armii rosyjskiej

Urodził się 16 stycznia 1826 w Szostakowie w Brzeskiem. Miejscowość ta leżała wówczas w granicach cesarstwa rosyjskiego, wchodząc w skład guberni grodzieńskiej. Był synem Ludwiki Błockiej i Alojzego Traugutta. Największy wpływ na jego wychowanie wywarła jednak babka – Justyna Błocka, która od najmłodszych lat wpajała Romualdowi wartości patriotyczne. W 1836 roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Świsłoczy, którą ukończył w 1842 z dobrymi wynikami (srebrny medal za naukę i świadectwo dojrzałości dające prawo do 14. stopnia służbowego). Następnie próbował dostać się na studia. Od najmłodszych lat pragnął dostać się do Instytutu Inżynierów Dróg Komunikacyjnych w Petersburgu. Jednakże instytut uległ reorganizacji i Traugutt nie został przyjęty. Nie bez znaczenia był również jego wiek.

[edytuj] Kampania na Węgrzech

W grudniu 1844 zdał egzamin na junkra do saperów, a w styczniu 1845 rozpoczął wojskowy staż w Żelechowie. Tam uczył się w szkole oficerskiej, pod kierownictwem pułkownika Franciszka Justa. Zakończeniem trzyletniego kursu był egzamin oficerski w Petersburgu, na który został wysłany wraz z sześcioma towarzyszami. Traugutt zdał na stopień celujący, a w lutym 1848 roku już jako chorąży, powrócił do Żelechowa. Na miejscu dowiedział się, iż jego batalion zostanie wykorzystany do stłumienia rewolucji na Węgrzech, która wybuchła w ramach Wiosny Ludów. Oddział Traugutta wszedł w skład armii dowodzonej przez Iwana Paskiewicza. Swój marsz przez Kraków, Nowy Targ, Karpaty na Węgry rozpoczął w maju 1848 roku. W czerwcu do Traugutta dociera wiadomość o śmierci ojca. Armia rosyjska, w skład której wchodził batalion saperów Traugutta, w czasie kampanii na Węgrzech walczyła m.in. z oddziałami wspieranymi przez Legiony Polskie. W ich szeregach służyli m.in. Józef Bem i Józef Wysocki. Sam Traugutt brał udział w bitwach pod Preszowem (8-12 czerwca), Koszycami (15 czerwca), Gyöngyös (29 czerwca), Vac (3-5 lipca), Temeszwarem (9 sierpnia) i Világos (13 sierpnia). Po zakończeniu działań zbrojnych, 6 października oddział Traugutta powrócił w granice Królestwa Polskiego. Na terytorium polskie wkroczył niedaleko wsi Krasków.

25 lipca 1852 roku Romuald Traugutt wziął w Warszawie ślub. Jego wybranką była Anna Pikiel, której ojciec był jubilerem prowadzącym interes w stolicy Królestwa. Rok przed ślubem Pikiel musiała zmienić wyznanie (przedtem była luteranką), pragnąc wziąć ślub z rzymskim katolikiem. Młoda para zamieszkała w Żelechowie, gdzie spędziła następne dwa lata. W tym czasie Traugutt został doceniony za militarne sukcesy na Węgrzech – nowe mieszkanie, nagrodę pieniężną 245 rubli srebrnych, a także Order św. Anny II klasy. 28 lipca 1853 roku w Dęblinie narodziła im się córka.

[edytuj] Wojna z Turcją

Tymczasem wybuchł nowy konflikt, tym razem z Turcją. 1 grudnia 1853 roku Traugutt został wysłany na południowy wschód. Jego oddział przemaszerował przez Mołdawię, Wołoszczyznę, a 11 kwietnia dotarł na Krym. Tam otrzymał zadanie ufortyfikowania twierdzy Silistra. Później brał udział w działaniach zbrojnych podczas oblężenia Sewastopola. Następnie Traugutt został przeniesiony do Kwatery Głównej w Sewastopolu, a potem w Bakczysaraju. Przebywał tam do 20 marca 1856. 26 czerwca 1857 roku został awansowany na sztabskapitana, następnie został adiutantem Sztabu Głównego Armii Drugiej.

[edytuj] Dalsza kariera wojskowa

25 lipca 1856 roku przybył do Odessy, gdzie dołączyła do niego najbliższa rodzina – żona, babka i córka. Zamieszkali razem w Charkowie, gdzie Traugutt został skarbnikiem i egzekutorem komisji ds. likwidacji spraw i rachunków głównego sztabu i intendentury byłej Drugiej Armii. 28 kwietnia 1857 roku to data narodzin drugiej córki oficera. Otrzymała ona imię Alojza, na cześć ojca Romualda. W 1858 roku został skierowany do sztabu cesarskiego w dziale inżynierii. Wiązało się to z koniecznością zamieszkania w Petersburgu. Tam też podjął się prowadzenia wykładów w wyższej szkole wojskowej. 1 stycznia 1859 roku za wcześniejsze sukcesy i sumienną pracę otrzymał kolejne wyróżnienie – został odznaczony Orderem św. Anny III klasy. W tym samym roku jego żona powiła bliźnięta – chłopca i dziewczynkę. Radość zakłóciła śmierć babki, Justyny, która zmarła w listopadzie 1859 roku. Kolejny rok to seria ciosów dla Traugutta – kolejno zmarli jego najbliżsi: najmłodsza córka (październik 1859), żona Anna (1 stycznia 1860) oraz najmłodszy syn (maj 1860). Po tych wydarzeniach przeżył załamanie nerwowe, pragnąc dojść do siebie wyjechał do majątku w Białej, pozostającego w rękach siostry, Alojzy Juszkiewiczowej. Później przejął majątek pozostawiony mu przez zmarłego ojca chrzestnego w Ostrowiu i Zabawie.

W tym samym roku poznał Antoninę Kościuszkównę, blisko spokrewnioną z Tadeuszem Kościuszką. Wkrótce poprosił ją o rękę i 13 czerwca 1860 wzięli ślub w Kłopcinie. W tym czasie Traugutt nosił się już decyzją o konieczności zakończenia służby w wojsku carskim. Był w ogólnie złej kondycji fizycznej, a także pogłoski o zbliżającym się wybuchu powstania narodowowyzwoleńczego. 14 czerwca 1862 roku Romuald Traugutt został zwolniony z armii rosyjskiej. Dosłużył się stopnia podpułkownika. Zachował prawo do noszenia munduru i otrzymywał roczną pensję w wysokości 230 rubli srebrnych. W tym samym czasie w Kobryniu zmarł dwuletni syn Traugutta, Roman.

[edytuj] Działalność powstańcza

Do czasu proklamowania powstania na Litwie (marzec 1863), Traugutt nie wyrażał chęci brania udziału w życiu politycznym. W poglądach zbliżony był jednak do stronnictwa białych, choć działania przez niego podejmowane odzwierciedlały raczej program czerwonych. Gdy powstanie wybuchło, sąsiedzi z Ostrowia namawiali go do objęcia komendy nad lokalnymi oddziałami. Traugutt nie był pośród nich szczególnie popularną osobą, ale większość znała jego dawne zasługi wojenne. Przez długi czas odmawiał przystąpienia do powstania styczniowego. Wszedł do walki w kwietniu 1863 roku. Objął dowództwo nad oddziałem kobryńskim, z którym m. in. urządził 17 maja udaną zasadzkę na oddział rosyjski pod Horkami. Stoczył jeszcze kilka potyczek. Ostatnia miała miejsce 13 lipca pod Kołodnem i zakończyła się porażką. W lipcu 1863 przebywał w majątku Elizy Orzeszkowej pod Kobryniem. Później Traugutt postanowił udać się do Warszawy.

[edytuj] Dyktatura

W stolicy Królestwa stawił się przed Wydziałem Wojny Rządu Narodowego, do którego dyspozycji się oddał. 15 sierpnia otrzymał awans na generała. Następnie został wysłany do Paryża, gdzie miał szukać możliwości pozyskania pomocy dla powstańców ze strony Francji. Misja nie przyniosła jednak sukcesu. Po powrocie udało mu się uzyskać poparcie stronnictwa białych, którzy wysunęli jego kandydaturę na dyktatora powstania. Po upadku Rządu Narodowego czerwonych 17 października 1863 Romuald Traugutt został dowódcą powstania.

Jego przywództwo miało charakter tajny. Siedzibą dyktatora było mieszkanie przy ul. Smolnej 3, a sam Traugutt przybrał pseudonim Michał Czarnecki. Przyjął również wymyśloną tożsamość konspiracyjną, podając się za kupca pochodzącego z Galicji. Traugutt podjął się próby reorganizacji sił powstańczych i przekształcenia słabo uzbrojonych i luźno zorganizowanych oddziałów partyzanckich w regularną armię. 27 grudnia 1863 wydał dekret powołujący delegatów terenowych w celu uwłaszczenia chłopów. Jako jeden z głównych celów wskazywał także konieczność poprawy sytuacji finansowej oddziałów powstańczych. Jego zabiegi o udzielenie pożyczki w kraju i zagranicą skończyły się jednak niepowodzeniem. Prowadził także szeroko zakrojoną politykę zagraniczną. Najpierw próbował uzyskać pomoc militarną od krajów Europy Zachodniej. Kiedy okazało się, iż nadzieje na to były zupełnie bezpodstawne, nawiązał kontakty z innymi europejskimi rewolucjonistami. Korespondował m.in. z Giuseppe Garibaldim. Pomimo swej głębokiej religijności i słania listów do papieża Piusa IX z prośbą o apostolskie błogosławieństwo, sprzeciwiał się wysyłaniu do Rzymu funduszy które miały przyspieszyć kanonizację błogosławionego Jozafata Kuncewicza.

[edytuj] Śmierć

Traugutt został aresztowany w nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 w swojej warszawskiej kwaterze przez rosyjską policję (został wydany przez Artura Goldmana). Początkowo przetrzymywany był na Pawiaku, a później więziono go w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Próbowano wydobyć z niego informacje dotyczące dowództwa powstania, jednak Traugutt nie wydał nikogo. W czasie jednego z przesłuchań miał wypowiedzieć słynne zdanie:

Idea narodowości jest tak potężną i czyni tak wielkie postępy w Europie, że ją nic nie pokona.^[4]

19 lipca Audytoriat Polowy skazał Traugutta. Został on zdegradowany i skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano przez powieszenie ^{[5] [6] [7] [8]} na stokach Cytadeli Warszawskiej 5 sierpnia 1864 o 10 rano, wraz z Rafałem Krajewskim, Józefem Toczyskim, Romanem Żulińskim i Janem Jeziorańskim. Ostatnim gestem przed śmiercią było ucałowanie krzyża podczas gdy zebrany trzydziestotysięczny tłum śpiewał pieśń Święty Boże.

[edytuj] Legenda Traugutta

Zaraz po śmierci dyktatora, zaczął kształtować się swoisty kult jego osoby. Wielu świadków jego egzekucji przyrównywało tę śmierć do męki Chrystusa. We wrześniu 1864 roku w piśmie polskim Ojczyzna wydawanym w Szwajcarii po raz pierwszy pojawiły się nekrologi poświęcone Trauguttowi, wskazujące iż prowadził on życie prawdziwie święte. Opisywany był jako osoba niezłomna i dokonująca nadludzkich wysiłków m.in. w pamiętnikach Juliana Łukaszewskiego (1870), pismach Stanisława Koźmiana, Walerego Przyborowskiego, a nawet doceniającego jego religijność rosyjskiego historyka powstania Nikołaja Wasiljewicza Berga. Legendę Traugutta kontynuowała obszerna biografia pióra bliskiego dyktatorowi Mariana Karola Dubieckiego, wydana w 1894 roku w Galicji. Legenda Traugutta znajdowała wciąż nowych zwolenników również w XX wieku. Jednym z nich był m.in. Józef Piłsudski. Za swego patrona Traugutta obierały sobie grupy o skrajnie różnych poglądach – jego imię nosiły zarówno oddziały Armii Krajowej, jak i Ludowego Wojska Polskiego.

[edytuj] Dążenie do beatyfikacji

Podjęto kroki w kierunku beatyfikowania jego osoby, jako symbolu poświęcenia i męczeństwa dla Ojczyzny. Z pomysłem tym wystąpił ks. Józef Jarzębowski, biograf Traugutta. Pomysł popierał także kardynał Stefan Wyszyński. Teraz tą kwestią zajmuje się ojciec Władysław Kluz, autor książki pt. Dyktator Romuald Traugutt wydanej w 1982 r.

Przypisy

[edytuj] Literatura

• Abramowicz Marian Cezary, Dwa żywoty, Poznań 1998, ISBN 83-905506-6-0
• Dubiecki Marian, Bohaterski naczelnik powstania styczniowego (Romuald Traugutt, Warszawa 1918
• Dubiecki Marian, Romuald Traugutt i jego dyktatura podczas powstania styczniowego 1863-1864, Kijów 1911
• Kluz Władysław, Dyktator Romuald Traugutt, Kraków 1986
• Peszke Ignacy, Ostatni naczelnik narodu, Warszawa 1916
• Pomarański Stefan, Wojskowa służba Traugutta, Warszawa 1929
• Roszko Stefan, Generał Romuald Traugutt (w 55-tą rocznicę śmierci), Zamość 1919
• Rusin Joanna, Człowiek świętego imienia: legenda Traugutta w piśmiennictwie polskim XIX i XX wieku, Rzeszów 2002, ISBN 83-7338-011-6

[edytuj] Zobacz też

• historia Polski
• powstanie styczniowe
• 1 WDH im. Romualda Traugutta Czarna Jedynka

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Odpis aktu małżeństwa Romualda Traugutta zawartego 25 VII 1852 r.
• Zeznanie Romualda Traugutta podczas procesu członków Rządu Narodowego z 7/19 IV 1864 roku