Web Analytics

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Obwód kaliningradzki - Wikipedia, wolna encyklopedia

Obwód kaliningradzki

Z Wikipedii

Obwód kaliningradzki
Калининградская область
Flaga
Herb
Flaga obwodu kaliningradzkiego Herb obwodu kaliningradzkiego
Położenie w Federacji Rosyjskiej

Położenie w Federacji Rosyjskiej
Stolica Kaliningrad
Powierzchnia 15 096 km²
Liczba ludności (2005) 945 000
Strefa czasowa
Strefa czasowa 1 rosyjska strefa czasowa, czas moskiewski-1, UTC+2
Mapa Obwodu
Mapa Obwodu
Wybrzeże Morza Bałtyckiego w okolicy Swietłogorska
Wybrzeże Morza Bałtyckiego w okolicy Swietłogorska
ruiny poniemieckiego zamku
ruiny poniemieckiego zamku
Niemen - główna rzeka obwodu
Niemen - główna rzeka obwodu

Obwód kaliningradzki (ros. Калининградская область, czyt. Kaliningradskaja obłast´) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej, rosyjska eksklawa w Europie Środkowej, nad Morzem Bałtyckim.

Spis treści

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie i powierzchnia

Obwód zajmuje obszar 15 096 km² (ok. 13 300 km² bez powierzchni zatok morskich) i położony jest nad Bałtykiem. Obwód kaliningradzki jest najdalej na zachód wysuniętym regionem Rosji. Teren Obwodu, oddzielony jest od reszty kraju obszarami niepodległych państw i pozbawiony łączności lądowej z główną częścią państwa rosyjskiego, i jako taki jest półenklawą.

Obwód graniczy z Litwą i Polską.

Największa rozciągłość obwodu z północy na południe to 108 km, a ze wschodu na zachód - 205 km.

[edytuj] Przynależność administracyjna

Pod względem administracyjnym obwód wchodzi w skład utworzonego w 2000 r. Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego.

[edytuj] Rzeźba terenu

Powierzchnię obwodu w większości stanowi pagórkowata równina. Jedynie na wschodnim skrawku obszaru, w rejonie niestierowskim rzeźba terenu jest bardziej nierówna, gdyż znajduje się tam Wyżyna Wysztyniecka, a wysokości dochodzą do 230 m n.p.m.. Obszar wyżynny, aczkolwiek o niższych wysokościach bezwględnych znajduje się także w rejonie bagrationowskim (Równina Warmińska). Wzdłuż prawego brzegu rzeki Instrucz leży inny nierówninny fragment kraju - grzęda Instrucka

Najniżej położonym miejscem obwodu są poldery leżące na terenie rejonu sławskiego. Tereny te znajdują się poniżej poziomu morza i jako takie zagrożone są zalaniem, przed czym chroni je zespół zapór.

Najwyższym wzniesieniem ma wysokość 242 m n.p.m. i znajduje się w południowo-wschodniej części obwodu, niecały kilometr od granicy z Polską

[edytuj] Hydrologia

[edytuj] Rzeki

Przez teren Obwodu płynie wiele rzek; na obszarze nieco ponad 13,3 tys. km² (tyle bowiem wynosi powierzchnia obwodu bez wchodzących w jego skład wewnętrznych wód morskich) znajduje się ponad 13 tys. km większych i mniejszych cieków; samych tylko rzek o długości ponad 10 kilometrów jest 148. Ponadto znajduje się tutaj wielokrotnie większa liczba krótszych rzeczek i strumieni, które stanowią 70% łącznej długości kalingradzkich cieków wodnych.

Najważniejszymi rzekami Obwodu są Niemen i Pregoła; do ich dorzecza należy należy znaczna część obszaru obwodu. Głównymi dopływami Niemna na terytorium Obwodu są: Szeszupie i Tylża, a Pregoły - Pissa, Angrappa, Instrucz i Ława.
Rzeki, które nie wpadają ani do Niemna, ani do Pregoły uchodzą bespośrednio bądź to do Zalewu Kurońskiego (Rżewka, Szwenta i in.), bądź do Zalewu Wiślanego (Kaliningradzkiego) (m.in. Prochładna); pewna liczba niewielkich rzek wpada zaś wprost do Morza Bałtyckiego.

[edytuj] Jeziora

Zalana dawna kopalnia bursztynu
Zalana dawna kopalnia bursztynu
diagram pokazujący klimat regionu na przykładzie opadów i temperatury w Kaliningradzie
diagram pokazujący klimat regionu na przykładzie opadów i temperatury w Kaliningradzie
zając-szarak - typowy mieszkaniec kaliningradzkich lasów
zając-szarak - typowy mieszkaniec kaliningradzkich lasów

Na terenie obwodu znajduje się także wiele jezior, spośród których 38 ma powierzchnię większą niż 10 ha. Zdecydowana większość kaliningradzkich jezior jest jednak znacznie mniejsza. Wiele spośród nich ma charakter starorzeczy, inne, zwłaszcza na południowym wschodzie regionu, mają charakter polodowcowy (np. Jezioro Wisztynieckie).

Część zbiorników wodnych na terenie Obwodu powstała w sposób sztuczny, z jednej strony w sposób zamierzony, jako różnego rodzaju stawy hodowlane i sadzawki, z drugiej - na terenach dawnych kopalń odkrywkowych (najczęściej bursztynu). Te ostatnie często spotykane są zwłaszcza w południowo-zachodniej części regionu.

Rzeka Ława w dwóch miejscach przecięta jest zaporami, w wyniku których wytworzyły się na jej biegu sztuczne zbiorniki wodne.

[edytuj] Zatoki Morza Bałtyckiego

Największymi wewnętrznymi zbiornikami wodnymi obwodu są zatoki Morza Bałtyckiego: Zalew Kuroński oraz Zalew Wiślany (zwany w Rosji Zalewem kaliningradzkim). W rzeczywistości zbiorniki te są lagunami (limanami, odciętymi od otwartego morza mierzejami: Mierzeja Kurońska i Mierzeja Wiślana (zwana w Rosji Bałtycką)

[edytuj] Klimat

Na tereni obwodu panuje klimat umiarkowany, przejściowy pomiędzy morskim a umiarkowanie kontynentalnym.

Średnioroczna temperatura powietrza to +8°С. Średnia temperatura miesiąca najchłodniejszego - stycznia - to, od -3°С na wybrzeżu do -5°С w głębi lądu. Średnia temperatura lipca waha się od +15°С na wybrzeżu do +17°С na południu .

W regionie notuje się ok. 700 mm opadów na rok.

[edytuj] Świat roślinny i zwierzęcy

Teren obwodu położony jest w strefie lasów mieszanych. Lasy o charakterze zbliżonym do pierwotnego zajmują 15% powierzchni regionu. Składają się one głównie z dębów, świerków, sosen, brzóz i lip

W lasach obwodu żyją m.in. zające-szaraki, wiewiórki, lisy, kuny, sarny, dziki itd. Występuje wiele gatunków ptaków. W wodach morskich i śródlądowych żyją liczne ryby, m.in: leszcze, sandacze, stynki, węgorze, kilki, łososie i inne gatunki.

[edytuj] Miasta

Największym miastem Obwodu jest jego ośrodek administracyjny - Kaliningrad, skupiający ok. 45% całej populacji regionu. Oprócz niego na terenie obwodu znajduje się 21 miast i pewna liczba osiedli typu miejskiego.

Miasta i największe osiedla typu miejskiego

XV-wieczny kościół w Drużbie
XV-wieczny kościół w Drużbie
cerkiew pw. Chrystusa Zbawiciela w Kaliningradzie
cerkiew pw. Chrystusa Zbawiciela w Kaliningradzie
pomnik 1200 żołnierzy Armii Czerwonej poległych przy zdobywaniu Królewca
pomnik 1200 żołnierzy Armii Czerwonej poległych przy zdobywaniu Królewca
panorama Kaliningradu; na pierwszym planie katedra
panorama Kaliningradu; na pierwszym planie katedra
nazwa nazwa rosyjska dawna nazwa niemiecka nazwa liczba
miesz-
kańców
(01.01.2006)
Kaliningrad Калининград Królewiec Königsberg 423.651
Sowieck Советск Tylża Tilsit 43.048
Czerniachowsk Черняховск Wystruć Insterburg 41.680
Bałtijsk Балтийск Piława Pillau 33.255
Gusiew Гусев Gąbin Gumbinnen 28.051
Swietłyj Светлый Zimmerbude 21.805
Gwardiejsk Гвардейск Tapiawa Tapiau 13.552
Nieman Неман Ragneta Ragnit 12.320
Zielenogradsk Зеленоградск Cranz 12.266
Pioniersk Пионерский Neukuhren 11.761
Gurjewsk Гурьевск Nowotki Neuhausen

11.132

Swietłogorsk Светлогорск Ruszowice Rauschen 10.918
Polesk Полесск Labiawa Labiau 7.570
Mamonowo Мамоново Świętomiejsce Heiligenbeil 7.500
Bagrationowsk Багратионовск Pruska Iława Preußisch Eylau 6.773
Oziersk Озёрск Darkiejmy Darkehmen 5.357
Jantarnyj1) Янтарный Palmniki Palmnicken 5.346
Sławsk Славск Jędrzychowo Heinrichswalde 4.979
Niestierow Нестеров Stołupiany Stallupönen 4.889
Prawdinsk Правдинск Frydląd Friedland 4.439
Laduskin Ладушкин Ludwigsort 3.802
Krasnoznamiensk Краснознаменск Łoździenie Lasdehnen 3.518
Żeleznodorożnyj1) Железнодорож-
ный
Gierdawy Gerdauen 2.857
Primorsk1) Приморск Rybaki Fischhausen 2.118

1) - osiedle typu miejskiego

[edytuj] Podział administracyjny

Obwód kaliningradzki pod względem administracyjnym dzieli się na 13 rejonów; 6 największych miast nie wchodzi w skład tego podziału i stanowi miasta wydzielone na prawach rejonu.

Znamiensk
Znamiensk

Rejony miejskie:

Rejon miejski Liczba mieszkańców
Kaliningrad 425.617
Bałtijsk 36.265
Pioniersk 11.826
Sowieck 43.408
Swietłogorsk 21.446
Swietłyj 28.328

Rejony:

Rejon Liczba
miesz-
kańców
ośrodek
administracyjny
Bagrationowski 44.832 Bagrationowsk
Czerniachowski 55.010 Czerniachowsk
Gurjewski 48.814 Gurjewsk
Gusiewski 37.130 Gusiew
Gwardiejski 30.530 Gwardiejsk
Krasnoznamieński 12.389 Krasnoznamiensk
Niemański 21.958 Nieman
Niestierowski 17.031 Niestierow
Ozierski 16.656 Oziersk
Poleski 18.997 Polesk
Prawdiński 21.177 Prawdinsk
Sławski 21.342 Sławsk
Zielenogradski 32.223 Zielenogradsk

[edytuj] Historia

Michaił Kalinin - działacz komunistyczny, od którego nazwiska pochodzi nazwa obwodu
Michaił Kalinin - działacz komunistyczny, od którego nazwiska pochodzi nazwa obwodu

Do średniowiecza obszar dzisiejszego obwodu zamieszkiwali bałtyccy Prusowie, którzy w XIII wieku zostali podbici przez Krzyżaków. W wyniku germanizacji oraz osadnictwa niemieckiego do XVI w. obszary obwodu stały się obszarem zamieszkanym przez ludność niemiecką.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Prusy.

Pod koniec II wojnie światowej obwód zajęła Armia Czerwona. Stolica niemieckiej prowincji Prusy Wschodnie - Królewiec padł po długim oblężeniu 9 kwietnia 1945 r. Po wojnie, na mocy traktatu poczdamskiego prowincja Prusy Wschodnie została zlikwidowana, a jej obszar podzielony pomiędzy Polskę a ZSRR. Związek Radziecki otrzymał ok. 1/3 ziem byłych Prus Wschodnich; tereny te stanowią obecnie obszar obwodu.

radziecki medal za zdobycie Królewca
radziecki medal za zdobycie Królewca

Zaraz po zajęciu tych ziem przez ZSRR powstał na ich obszarze Königsbergski Specjalny Okręg Wojskowy (ros. Кёнигсбергский особый военный округ), który, wbrew nazwie, zajmował się także administrowaniem sprawami cywilnymi. Formalnie obwód został utworzony 7 kwietnia 1946 jako część terytorium Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w ramach ZSRR), pod nazwą "obwód królewiecki" (Кёнигсбергская область). W wyniku zmiany nazwy miasta Królewiec na Kaliningrad (4 lipca 1946), powstał obwód kaliningradzki. W tym samym czasie dokonano zmian nazw praktycznie wszystkich miejscowości w obwodzie.

Do 1947 r. praktycznie cała niemiecka ludność została wysiedlona; na obszarze tym osiedlili się osadnicy z różnych części ZSRR, głównie jednak Rosjanie. Teren obwodu, z racji położenia geograficznego stał się jednym z najbardziej zmilitaryzowanych części ZSRR.

[edytuj] Demografia

Zgodnie ze spisem ludności przeprowadzonym w 2002 roku, obwód kaliningradzki zamieszkuje 955 281 osób, co stanowi ok. 0,7% ogółu ludności Federacji Rosyjskiej. Ok. 78,5% ludności mieszka w miastach i osiedlach typu miejskiego, a 21,5% zamieszkuje wsie.

Gęstość zaludnienia w obwodzie wynosi średnio 62,6 os./km².

[edytuj] Narodowości

Obecna struktura narodowościowa Obwodu ukształtowała się po II wojnie światowej, kiedy to, po wysiedleniu ludności niemieckiej obszar ten zasiedlili osadnicy z różnych część Związku Radzieckiego, głównie jednak Rosjanie.

W obwodzie kaliningradzkim żyje w sumie 97 narodowości i grup etnicznych, największa z nich to Rosjanie, którzy stanowią ponad 80% ogółu populacji.
Narodowości zamieszkujące obwód (wg danych spisowych z 2002 r.)

panorama Gwardiejska
panorama Gwardiejska

[edytuj] Struktura społeczna

(Dla populacji 95,3 tys.)

  • Ludność wg płci:
    • mężczyźni: 456,1 tys.
    • kobiety: 499,2 tys.
    • Ludność wg miejsca zamieszkania:
    • miasto: 741,5 tys.
    • wieś 213,8 tys.
  • Wg wieku (w %)
    • w wieku przedprodukcyjnym: 19,6%
    • w wieku produkcyjnym: 60,9%
    • w wieku poprodukcyjnym: 19,5%

[edytuj] Wyznania

Zdecydowana większość ludności wyznaje prawosławie. Po okresie ateizacji w czasach ZSRR pozostała duża liczba niewierzących. Z licznych, acz niewielkich mniejszości wyznaniowych żyją tutaj m.in. katolicy, protestanci (głównie luteranie, a także przedstawiciele nowych ruchów religijnych wywodzących się z tradycji protestanckiej), muzułmanie i żydzi.

[edytuj] Migracje

Teren obwodu w przeciwieństwie do większości obszarów Rosji wykazuje dodatni przyrost naturalny. Spowodowane jest to faktem, iż w obwodzie osiedlają się osoby pochodzenia europejskiego, zamieszkujące dotąd w należących niegdyś do ZSRR krajach Azji Środkowej. Saldo migracji w 2006 r. wyniosło 4‰, osiedlają się tutaj zwłaszcza Rosjanie, Ukraińcy i Niemcy. W wyniku migracji na terenie obwodu, po wojnie całkowicie pozbawionym Niemców, przedstawiciele tej narodowości stanowią już 0,9% populacji.

[edytuj] Ekonomia

[edytuj] Przemysł

Na terenie obwodu istnieje rozwinięty przemysł zajmujący się produkcją środków transportu: wagonów oraz dźwigów, a także przemył stoczniowy (budowlany i remontowy) oraz motoryzacyjny (produkcja samochodów).

Ponadto istnieje tutaj przemysł elektroniczny (produkcja telewizorów) oraz materiałów budowlanych oraz spożywczy.

Nadmorski charakter obwodu sprawia, iż istotną gałęzią gospodarki jest rybołówstwo i przetwórstwo rybne.

[edytuj] Surowce mineralne

Bursztyn - główne bogactwo naturalne obwodu
Bursztyn - główne bogactwo naturalne obwodu

Na terenie obwodu znajdują się największe na świecie złoża bursztynu, obejmujące prawdopodobnie ponad 90% światowych zasobów tego surowca. Najwięcej bursztynu wydobywa się w rejonie osiedla Jantarnyj, gdzie często poddawany jest on także obróbce.

Znajdują się tutaj także niewielkie złoża ropy naftowej.

[edytuj] Transport

[edytuj] Transport samochodowy

Na terenie obwodu istnieje dość gęsta sieć dróg utwardzonych, pochodzących jeszcze z okresu, gdy teren dzisiejszego obwodu należał do państwa niemieckiego. Ponieważ budowane przez Niemców drogi nie spełniają dzisiejszych rosyjskich norm w zakresie szerokości, jak też dlatego iż charakteryzują się one dużą ilością zakrętów, na większości kaliningradzkich dróg obowiązuje ograniczenie prędkości do 70 km/h (inaczej niż w pozostałych częściach kraju, gdzie dopuszczalna prędkość zwykle wynosi 90 km/h).

Ważniejsze drogi:

Oprócz tego na terenie obwodu znajduje się niedokończona droga, będąca planowaną niegdyś autostradą mającą łączyć Królewiec z Berlinem, zwana "Berlinką". Droga ta jest mało używana, jako że, prowadząc z Kaliningradu, omija osady i dociera aż do polskiej granicy, gdzie jednak nie ma przejścia granicznego. Istnieją jednak plany utworzenia w tym miejscu przejścia granicznego.

Kaliningrad
Kaliningrad

[edytuj] Samochodowe przejścia graniczne

Na granicach obwodu znajdują się następujące przejścia:

[edytuj] Transport kolejowy

Mapa sieci kolejowej obwodu kaliningradzkiego
Mapa sieci kolejowej obwodu kaliningradzkiego
dworzec kolejowy w Kaliningradzie
dworzec kolejowy w Kaliningradzie
żaglowiec Kruzenstern - najbardziej znany okręt zarejestrowany w kaliningradzkim porcie
żaglowiec Kruzenstern - najbardziej znany okręt zarejestrowany w kaliningradzkim porcie
tramwaj w Kaliningradzie
tramwaj w Kaliningradzie

Transport kolejowy wykorzystywany jest przede wszystkim dla przewozu towarowego między obwodem oraz sąsiednimi krajami i resztą terytorium Rosji. Ponadto ten rodzaj transportu odgrywa istotną rolę w przewozach pasażerskich, zarówno wewnątrz obwodu, jak i zagranicznych (wraz z przejazdami do pozostałej części Rosji). Z Kaliningradu wyjeżdżają pociągi zarówno do głównych miast Rosji (Moskwy i Sankt Petersburga), jak i miast zagranicznych (Gdyni i Berlina).

Niegdyś sieć kolejowa pokrywająca obwód była znacznie gęstsza, lecz część została zamknięta i rozebrana w pierwszych latach powojennych; także tuż po rozpadzie ZSRR zamknięto część nierentownych odcinków torów.

Obecnie czynne są następujące odcinki torów:

Największymi węzłami kolejowymi są Kaliningrad, gdzie zbiega się 8 linii kolejowych i Czerniachowsk (4 linie)

[edytuj] Transport wodny

Wodny transport na terenie obwodu należy podzielić na morski i śródlądowy.

Głównym towarowym portem morskim obwodu jest Kaliningrad, ważne porty znajdują się też w Pioniersku i Bałtijsku. Kaliningrad jest drugim co do wielkości rosyjskim portem morskim na Bałtyku. Z Bałtijska kursuje prom do Sankt Petersburga; miasto to ma także połączenie pasażerskie z Gdańskiem.

W Kaliningradzie, Czerniachowsku i Sowiecku znajdują się porty rzeczne. Żegluga odbywa się tylko po Pregole i Niemnie. Żegluga śródlądowa ma ograniczone znaczenie dla transportu; drągą tą przesyłą się tylko niewielką część ładunków, jakie przemieszczają się po terytorium obwodu; brak śródlądowej żeglugi pasażerskiej.

W okresie letnim między Kaliningradem, Fromborkiem i Elblągiem, po wodach Zalewu Wiślanego kursują wodoloty, eksploatowane przez polskich przewoźników.

[edytuj] Transport powietrzny

W kaliningradzie, a dokładniej w znajdującej się pod tym miastem osadzie Chrabrowo znajduje się międzynarodowy port lotniczy.

[edytuj] Transport miejski

W dużych miastach obwodu funkcjonuje transport autobusowy, jedynie w Kaliningradzie są ponadto linie tramwajowe (najstarsze w Rosji - działające od 1895 r.) i linia trolejbusowa. Do końca II wojny światowej linia tramwajowa znajdowała się też w Sowiecku.

[edytuj] Energetyka

W 2004 r. średnioroczne zapotrzebowanie na energię elektryczną na terenie obwodu wynosiło 3,5 mld kilowatogodzin, z czego zaledwie 235 mln pokrywała produkcja własna. W związku z tym w 2005 r. oddano do użytku pierwszy bloku nowej, najnowocześniejszej w Rosji elektrociepłowni, o mocy 450 MW. Pokrywa ona połowe zapotrzebowania na energię i obwód obecnie jest niemal samowystarczalny w tym względzie. Z uruchomieniem w 2010 r. drugim blokiem elektrociepłowni enklawa uniezależni się zupełnie od systemów energetycznych sąsiednich krajów.

[edytuj] Władza

Władza w obwodzie sprawowana jest zgodnie z Konstytucją Federacji Rosyjskiej i ustawodawstwem federalnym.

[edytuj] Władza ustawodawcza

Lokalnym organem prawodawczym jest Kaliningradzka Duma Obwodowa (ros. Калининградская областная Дума). Składa się ona z 40 posłów, spośród których 10 wybieranych jest w okręgach jednomandatowych, kolejnych 10 - wielomandatowych, a 20 - z jednego okręgu, złożonego z całego obwodu.

Aktualny skład Dumy ustaliły wybory z 12 marca 2006 r. Najsilniejszą, 9-osobową reprezentację ma partia Jedna Rosja; drugą siłą polityczną jest Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, która wprowadziła 4 posłów.

W ramach Dumy dział 8 stałych komisji.

[edytuj] Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje gubernator z pomocą lokalnego rządu (Правительство Калининградской области), na którego czele stoi. Od 28 września 2005 r. urząd ten pełni Gieorgij Walentinowicz Woos.

[edytuj] Militaria

Okolice Kaliningradu to najbardziej zmilitaryzowany obszar Federacji Rosyjskiej, istnieje tu największe skupisko obiektów militarnych w Europie. Bazy wojskowe mieszczą się na terenie całego obwodu kaliningradzkiego. Obwód kaliningradzki stanowi zaplecze Floty Bałtyckiej, której dowódca pełni również funkcję zwierzchnika wszystkich jednostek wojskowych w obwodzie, dowodząc Kaliningradzkim Rejonem Obronnym.

[edytuj] Największe bazy

[edytuj] Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie kaliningradzkim mają oznaczenie 39 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne

Commons

Static Wikipedia (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu