Ligota-Panewniki

Z Wikipedii

	Ligota–Panewniki
	Katowic

Zespół dzielnic

zachodnie

Powierzchnia

11 km²

Populacja (2002)
- liczba ludności

33,2 tys.

Położenie na planie Katowic

Ligota – Panewniki (niem. Ellgoth (Idaweiche) -Panewnik) – południowa dzielnica Katowic, z której skład wchodzą następujące części: Ligota, Zadole, Kokociniec, Panewniki, Stare Panewniki i Wymysłów. Jej obszar wynosi 12,6 km² a liczba ludności 33 000 osób (stan 2002). Dzielnica znana jest głównie ze szpitali, których w tej okolicy jest wiele (Centralny Szpital Kliniczny Śląskiego Uniwersytetu Medycznego , Okręgowy Szpital Kolejowy i Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki im. Jana Pawła II).

Spis treści

1 Ligota
2 Modernistyczna kolonia urzędnicza z lat 1936-1939
3 Pamiątki architektury modernistycznej
4 Panewniki
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ligota

Herb z około 1930 roku

Pętla autobusowa

Dom studencki nr 2

Dom studencki nr 7

Ligota powstała pierwotnie jako przysiółek pomiędzy Katowicami a Panewnikami w rejonie ulic: Hetmańskiej, Ligockiej, Załęskiej, Rolnej (tzw. Stara Ligota). Pierwszy raz była wzmiankowana w 1360 r. Tereny Ligoty były własnością książąt pszczyńskich, dlatego też w źródłach często nazywa się ją jako Ligota Pszczyńska. Na początku XVIII w. wieś uzyskała prawa samodzielnej gminy. Wzrost ludności Ligoty jest związany z zapoczątkowanym w XIX w. rozwojem przemysłowym w tym regionie, opartym głównie na przetwarzaniu rud i wydobyciu węgla. W 1852 r. przez Ligotę przeprowadzono z Katowic do Murcek linię kolejową. Stąd wzięła się niemiecka nazwa Idaweiche – bocznica huty "Ida Huette". Do dnia dzisiejszego odnaleźć można miejsca związane z XIX-wiecznym hutnictwem. W 1879 r. przy ul. Hetmańskiej, po wieloletnich staraniach, mieszkańcy rozpoczęli budowę szkoły powszechnej. Na przełomie XIX i XX w. powstał ważny węzeł kolejowy i kolonia kolejowa. W Ligocie miały swoją siedzibę liczne polskie organizacje patriotyczne: od 1910 r. pod kierownictwem Józefa Szweda istniał tu polski Chór Mieszany "Lutnia", powstało także liczące 140 osób Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", w 1918 r. powstała polska Rada Ludowa, w marca 1920 r. powstała silna komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska kierowana przez Józefa Nowaka i Augustyna Świtałę, powstało także Zjednoczenie Zawodowe Polskie, od 1921 r. Towarzystwo Polek.

Podczas I powstania śląskiego sformowany w Ochojcu oddział pod dowództwem Jana Żychonia zajął na kilka godzin dworzec w kolejowy w Ligocie przerywając linie kolejowe w kierunku Katowic i Żor. W 1920 roku w Ligocie miał miejsce strajk szkolny polskich dzieci sprzeciwiających się niemieckich represjom. Podczas plebiscytu w 1921 r. aż 71% obywateli gminy wiejskiej Ligota opowiedziało się za tym by Ligota należała do Polski. W czasie III powstania śląskiego w nocy 3 maja 1921 r. na terenie Ligoty zgrupowano oddziały powstańców śląskich Walentego Fojkisa, które zaatakowały i zdobyły Katowice.

Ligota została uroczyście przejęta przez polską administrację w dniu 20 czerwca 1922 roku. W roku 1923 w Ligocie zbudowano pomnik ku czci powstańców śląskich (zniszczony w 1939 r. przez Niemców i odbudowany w nowej formie w 1962 r.).

[edytuj] Modernistyczna kolonia urzędnicza z lat 1936-1939

Na mocy uchwały Śląskiej Rady Wojewódzkiej z 26 listopada 1929 roku, na 20 ha gruntu, od 1936 r. rozpoczęto budowę osiedla domów wielorodzinnych, w nowoczesnym modernistycznym stylu, dla urzędników pracujących w centrum Katowic. Osiedle to zawiera wiele wybitnych realizacji czołowych polskich architektów. Powstała także w tym czasie w Ligocie nowoczesna szkoła średnia (dzisiejsze Liceum nr 7). Inicjatorem budowy osiedla był wojewoda Michał Grażyński, którego urząd aż do 1939 r. sprawował nadzór nad wszelkimi sprawami związanymi z kolonią urzędniczą. Prace przy karczowaniu lasu i wytyczaniu ulic rozpoczęto w 1933 roku. Budowę natomiast rozpoczęto po 1936 roku po ukończeniu budowy oczyszczalni ścieków. Kolonia w Ligocie była pomyślana jako wzór idealnej dzielnicy mieszkaniowej zbudowanej wg nowoczesnej urbanistyki z nawiązaniem do "miasta-ogrodu" odwołującej się jednocześnie do treści patriotycznych w postaci nazwaniu ulic od regionów Polski (m.in. Wileńska, Mazowiecka, Pomorska, Kaszubska).

Do idei tej nawiązano po 1945 roku nazywając nowe ulice zbudowane w Ligocie, od nazw miast, które niedawno weszły w skład Polski (Koszalińska, Słupska, Świdnicka, Zielonogórska).

Choć dzisiaj Ligota kojarzy się głównie ze znakomitym zapleczem medycznym jest ona również dobrze zorganizowanym ośrodkiem edukacyjnym i usługowym nieustępujących (oprócz funkcji handlowych) centrum Katowic.

[edytuj] Pamiątki architektury modernistycznej

ul. Poleska 16

ul. Mazowiecka 1 - willa dr. Bolesława Mroczkowskiego z 1937 r. (proj.Lucjan Sikorski)
ul. Mazowiecka 16 - willa dr. Włodzimierza Kowala z 1937 r. (proj.Kazimierz Sołtykowski)
ul. Mazowiecka 11 - willa z 1936 (proj. Glaesel)
ul. Poleska 16 - willa Antoniego Pająka z 1936 r.
ul. Poleska 26 - willa Ryszarda Holleka z 1938 r. (proj. Henryk Firla)

[edytuj] Panewniki

Lasy panewnickie

Panewniki powstały ok. 1580 r. nad rzeką Kłodnicą przy ujściu Ślepiotki. Należały do Kuźnicy pszczyńskiej (dziś Stara Kuźnica) w XVI w. Początkowo było jednym z osiedli służebnych wytwarzających panwie. W 1586 r. we wsi Panewniki mieszkało 8 zagrodników, w 1620 r. było ich 9. W 1629 r. pojawił się tu pierwszy chałupnik. W 1700 r. było ich już 5, a 25 lat później już 25. Do połowy XIX w. pracował młyn na Kłodnicy, którego właścicielem był zarząd dóbr dominialnych Księstwa Pszczyńskiego. W 1650 r. zarząd dóbr dominialnych Księstwa Pszczyńskiego uruchomił na terenie wsi kuźnię, w której mieścił się piec niski lupowy połączony z młotownią. W XVII w. kuźnia była nieczynna. Do 1964 r. rósł tutaj dąb pamiętający czasy króla Jana III Sobieskiego, który (wg ludowego przekazu) miał wędrować tędy ze swoimi wojskami ulicą Mikołowską (dziś Owsiana) na odsiecz Wiednia. W 1855 r. w gminie Panewniki mieszkało 648 osób, a sześć lat później 718. W 1908 r. władze gminy podjęły decyzję o budowie nowej szkoły na terenie Kokocińca ukończoną w 1913 r. W 1905 r. gmina Panewnik liczyła ok. 1000 mieszkańców. Zamieszkiwała je wyłącznie ludność polska.

Herb z około 1930 roku

W pierwszych latach XX w. na ziemi wykupionej od chłopów, rozpoczęto budowę zespołu klasztornego franciszkanów, sprowadzonych do Panewnika w 1902 r. Unikatowy neoromański zespół klasztorny powstawał w latach 1903-1908. Zaprojektował go architekt Maswet Fromm, franciszkanin z Karłowic pod Wrocławiem. Przy budowie pracowali zakonnicy wykonujący prace rzemieślnicze, jak i okoliczni rzemieślnicy. Decyzja o budowie zespołu klasztornego oraz domu rekolekcyjnego związana była z polityką germanizacyjną biskupa wrocławskiego Koppa, która polegała m.in. na odciąganiu części polskiej ludności Górnego Śląska oraz księży polskich od pielgrzymek do Częstochowy.

Powstanie klasztoru i kościoła oraz groty pątniczej (kopia groty NMP z Lourdes we Francji) w pobliżu dworca kolejowego stworzyło możliwości zabudowy terenu między klasztorem a gminą Ligota oraz w kierunku wsi Panewniki. Nową zabudowę, która powstała wokół klasztoru zaczęto nazywać Nowym Panewnikiem, a pierwotną zabudowę Starym Panewnikiem. Pierwotna nazwa Panewnik uległa więc zmianie w początkach XX w.

W sierpniu 1919 r. w czasie I powstania śląskiego miejscowym powstańcom udało się na kilka godzin opanować dworzec kolejowy paraliżując tym samym niemieckie transporty kolejowe w kierunku Katowic.

W 1924 r. na terenie Nowego Panewnika utworzono gminę. Powstała nowa nazwa – Panewniki (spotykana na mapach dopiero w 1950 r.), która bardziej odpowiadała rzeczywistości. Łączyła bowiem dwa pojęcia w jedno.

W okresie międzywojennym w Panewnikach ożywiło się życie kulturalne. W 1923 r. założono chór mieszany "Wanda", który oprócz występów śpiewaczych organizował często przedstawienia amatorskie.

We wrześniu 1939 hitlerowcy dokonali ohydnego mordu w lasach panewnickich na harcerzach i powstańcach. Po wojnie ekshumowano ich zwłoki i przewieziono na cmentarz przy ulicy Panewnickiej. W 1961 r. odsłonięto pomnik na wspólnej mogile dla uczczenia pamięci pomordowanych.

Nowy etap w dziejach Panewnik rozpoczął się w Polsce Ludowej, zwłaszcza po przyłączeniu gminy w 1951 r. do Katowic. W latach 60. przy ulicy Medyków, na granicy Ligoty i Panewnik rozpoczęto budowę zespołu klinik oraz domów akademickich.

Obecnie do Panewnik przybywają tysiące turystów. Szczególne zainteresowanie wzbudzają te okolice w okresie Świąt Bożego Narodzenia. Wtedy to właśnie na głównym ołtarzu kościoła można podziwiać największą w Polsce szopkę. Z boku świątyni można także oglądać żywą szopkę, która szczególnie podoba się najmłodszym.