Dąb (dzielnica Katowic)

Z Wikipedii

Dąb Katowic
Dąb z lotu ptaka
Zespół dzielnic	północne
Powierzchnia	1,9 km²
Populacja (2002)  - liczba ludności	8,4 tys.
Położenie na planie Katowic
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Dąb (niem. Domb) - najstarsza dzielnica Katowic, położona w północnej części miasta, ciągnąca się wzdłuż ulicy Dębowej. Od zachodu graniczy z Wojewódzkim Parkiem Kultury i Wypoczynku, od wschodu z Koszutką, od północy z Wełnowcem - Józefowcem, a od południa z dzielnicą Załęże.

Spis treści 1 Historia 2 Rozwój demograficzny Dębu 3 Komunikacja 4 Rozwój Dębu 5 Linki zewnętrzne 6 Bibliografia:

[edytuj] Historia

Pierwsza wzmianka o Dębie pojawia się w dokumencie z 19 marca 1299 r. wystawionym przez księcia Kazimierza bytomskiego przekazującego wieś Chorzów i Krasny Dąb (Chorzow et Crasni Damb) klasztorowi Bożogrobców w Miechowie jako fundacja na utrzymanie klasztoru oraz Szpitala św. Ducha w Bytomiu. Wcześniejsze istnienie Dębu mógłby sugerować dokument papieża Innocentego II z 1136 roku zatwierdzający sądownictwo arcybiskupa gnieźnieńskiego nad Chorzowem i okolicznymi włościami, a także dokument Władysława opolskiego z 1257 roku mówiący m.in. o odbudowaniu zniszczonego najazdem Tatarów Chorzowa i Białobrzezia przez zakon Bożogrobców. Białobrzezie to prawdopodobnie pierwotna nazwa Dębu.

Dąb opisuje również Jan Długosz w swoim dziele "Księga uposażeń", wydanym w 1480 roku. Według Długosza, książę Kazimierz bytomski około roku 1300 darował wieś Dąb klasztorowi Bożogrobców jako dotację do szpitala św. Ducha w Bytomiu. Biskup krakowski Jan Muskata zaakceptował to postanowienie księcia Kazimierza i wymieniał w swoich dokumentach miejscowość już jako Dąb.

Od XIII aż do XIX w. Dąb wraz z Chorzowem był własnością zakonu bożogrobców w Miechowie. W imieniu klasztoru obu wsiami zarządzał proboszcz Parafii św. Marii Magdaleny w Chorzowie. Po kasacie zakonu bożogrobców i reformie administracyjnej w państwie pruskim w 1810 r., Dąb stał się samodzielną gminą.

Ludność w Dębie była wyznania katolickiego, najbliższe kościoły zaś znajdowały się w Bogucicach, Michałkowicach i Chorzowie, stąd też ze wzrostem ludności, zaistniała potrzeba budowy własnej świątyni. Budowę pierwszego kościoła w Dębie rozpoczęto w 1873 roku. Ten drewniany kościół został poświęcony 28 lutego 1875 roku przez ks. Markiefkę z Bogucic. Znaczny wzrost ludności a także powstanie kościoła spowodowało odłączenie Dębu od parafii chorzowskiej i utworzenie samodzielnej parafii, Parafii św. Jana i Pawła Męczenników. Nastąpiło to 11 sierpnia 1894 roku a w skład parafii weszła również wieś Józefowiec. Budowę obecnego kościoła wg planu architekta Ludwiga Schneidera rozpoczęto w 1901 roku. Biskup wrocławski kardynał Georg Kopp konsekrował kościół w dniu 15 października1902 roku.

W Dębie znajdował się prawdopodobnie pierwszy ośrodek górnictwa kruszcowego i węglowego na terenie dzisiejszych Katowic. Wydobywano tu również ruda żelaza, którą przetwarzano w kuźnicy Boguckiej. Niezbyt zasobne złoża wyczerpały się już w drugiej połowie XVI w. Prawie dwieście lat później zaczęto kopać w Dębie szyby, tym razem przeznaczone do wydobywania węgla kamiennego. W 1787 roku powstała kopalnia „Furstin Hedwig”, której własność nadano proboszczowi parafii chorzowskiej - Ludwikowi Bojarskiemu, w 1790 roku zaniechano wydobywania ale już w 1805 powstała nowa kopalnia „Neue Hedwig”, która wydobywała lepszy węgiel trzynastoma szybami o głębokości od 10 do 30 metrów. Ta kopalnia również była własnością parafii chorzowskiej.

W pierwszej połowie XIX wieku na obszarze Dębu rozwinęło się również hutnictwo. Powstała huta cynku „Friden” oraz huta żelaza – pudlingarnia (1823 r.) Johna Baildona. Rozwój hutnictwa spowodował wzrost zapotrzebowania na węgiel. W 1838 roku powstała w Dębie nowa kopalnia „Waterloo”, której właścicielem był John Baildon i klasztor bożogrobców w Miechowicach. W 1826 roku na terenie dąbskiego dominium klasztornego powstały dwie kolonie – Józefowiec i Bederowiec, założone przez proboszcza parafii chorzowskiej Józefa Bedera. Dąb jako własność klasztorna został w 1840 roku przejęty przez państwo pruskie (w ramach reformy administracyjnej), a 5 lat później przekazany (wieś, kopalnie „Furstin Hedwig”, „Neue Hedwih” i połowę kopalni „Waterloo”) Szpitalowi Św. Ducha w Bytomiu, który był współwłaścicielem wsi od 1299 roku.

Udziały Johna Baildona po jego śmierci przeszły w obce ręce – ostatecznie kopalnia „Waterloo” stała się własnością Fritza von Friedlaender-Fould a pudlingarnia stała się własnością koncernu Obereisen (1887).

Począwszy od drugiej połowy XIX wieku, Dąb przekształcał się ze wsi w osadę przemysłową. W latach czterdziestych XIX wieku Dąb posiadał 52 domy, folwark, szkołę, dwa młyny, dwie karczmy, działały huta cynku „Agnes”, „Baildon”, kopalnie „Arthur” i „Waterloo”. W 1907 roku rozpoczęła produkcję kopalnia „Eminencja” będąca własnością Szpitala Św. Ducha, parafii w Chorzowie oraz huty „Baildon”.

W 1828 roku powstała w Dębie pierwsza szkoła – w wynajętej chałupie. Własny budynek szkoła otrzymała dopiero trzydzieści lat później. Do 1847 roku uczono tu wyłącznie w języku polskim, a do 1872 roku język polski był językiem wykładowym.

W końcu XIX wieku Dąb był ważnym ośrodkiem polskiego życia kulturalnego. Działał tu; Związek Chrześcijańskich Robotników (1882-1885), który wystawiał wiele inscenizacji teatralnych, Towarzystwo Św. Alojzego (od 1892 r.), które także organizowało przedstawienia teatralne, chór „Echo” (od 1896 roku), Towarzystwo Katolickich Robotników i młodzieżowe Kółko Towarzyskie, a w latach osiemdziesiątych rozwinęła w Dębie działalność Czytelnia Polska. Po 1918 roku życie społeczne i kulturalne bardzo się ożywiło; rozpoczęło działalność Towarzystwo Polek i Towarzystwo Oświaty im. św. Jacka oraz oddział Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i klub sportowy Dąb Katowice

Po kapitulacji Niemiec i zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku powstała niepodległa Polska a z nią odżyła sprawa losów Śląska. Niemcy, poparte przez premiera brytyjskiego,nie zamierzały zrezygnować ze Śląska. Górnoślązakom pozostała jedynie walka zbrojna chociaż trudno się było na nią zdecydować wiedząc, że sojusznicy zachodni, a nawet nowy rząd Polski (uwikłany w wojnę z Ukrainą, Litwą i Rosją) są jej przeciwni.

W czasie trzech powstań śląskich (1919, 1920, 1922), mieszkańcy Dębu aktywnie w nich uczestniczyli. W III powstaniu, skoncentrowane właśnie w Dębie oddziały powstańcze, uderzyły 3 maja 1921 na Katowice. Podczas plebiscytu na Górnym Śląsku w 20 marca 1921 roku 54% uprawnionych mieszkańców gminy Dąb opowiedziało się za przyłączeniem do Polski. Wraz z częścią Górnego Śląska znalazł sie on w granicach odrodzonej Polski. 20 czerwca 1922 roku nastąpiło uroczyste przejęcie gminy Dąb przez władze polskie.

Do roku 1924 Dąb był gminą wiejską wraz ze wsiami Józefowiec i Bederowiec oraz koloniami Agnieszka i Sośnina. Po przyłączeniu Dębu do Katowic – 15 lipca 1924 roku wyłączony Józefowiec znalazł się w granicach gminy Wełnowiec. Obecnie Dąb nadal jest dzielnicą Katowic.

[edytuj] Rozwój demograficzny Dębu

Poniższa tabela przedstawia wzrost ludności Dębu na przestrzeni kilku wieków.

• Rozwój demograficzny Dębu

Rok	Liczba mieszkańców
ok. 1650	12 zagród chłopskich
1783	250
1825	423
ok. 1840	800
1861	1 144
1867	1 460
1897	3 206
1910	13 666

Z przedstawionych w tabeli danych wynika, iż gwałtowny wzrost liczby mieszkańców nastąpił na przełomie XIX I XX wieku, a na przestrzeni jednego zaledwie wieku, wieś przekształciła się w duży ośrodek przemysłowy. Związane to było z dynamicznie rozwijającymi się na tym terenie zakładami przemysłowymi; zwłaszcza z uruchomieniem produkcji w kopalni „Eminencja”.

[edytuj] Komunikacja

Przez dzielnicę przechodzą dwie ważne arterie komunikacyjne: Droga krajowa nr 79 oraz Drogowa Trasa Średnicowa (zjazd z DK79 widoczny na zdjęciu).
Do dzielnicy można dojechać: Komunikację miejską w dzielnicy zapewniają autobusy - linii 0, 6, 7, 23, 50, 51, 108, 109, 110, 662, 673, 674 i tramwaje - linii 6, 11, 23, 33, 41. Tramwaje i większość autobusów - z wyjątkiem 0 i 50 - kursuje ulicą Chorzowską. Autobusy miejskie można spotkać również na ulicach: Dębowej (110), Krzyżowej (0, 50) oraz Ściegiennego (108, 109, 662).

[edytuj] Rozwój Dębu

Dzielnica Dąb aktualnie cieszy się dużym zainteresowanie inwestorów. Węgierski TriGranit właśnie rozpoczął budowę dwóch wież (Silesia Office Towers). Trwa już budowa luksusowego osiedla mieszkaniowego Dębowe Tarasy. W planach węgierskiego koncernu jest także budowa kilku wolnostojących obiektów (około 4 - 5 pięter) przeznaczonych pod drobny handel, usługi itp. Nieopodal kościoła św. Jana i Pawła powstanie kompleks biurowców (cztery około 9-10 piętrowe budynki), który zamierza wybudować Skanska. Ten park biurowy ma mieścić około 30 000 metrów kwadratowych powierzchni biurowej, czyli połowę tego co wspomniane już wcześniej wieżowce przy Silesia City Center.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona dzielnicy

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

[edytuj] Bibliografia:

• Marian Dyba, Śląskie drogi od X w. do 1939, Katowice 1992;
• Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka górnośląskiego przemysłu i stolicy autonomicznego województwa śląskiego (1866-1926), oprac. Wł. Nałęcz-Gostomski, Katowice 1926;
• Dzieje Katowic (1299-1945), oprac. Joanna Starnawska, Katowice 1990;
• Materiały do dziejów wielkich Katowic (1299-1799), oprac. Ludwik Musioł, Katowice 1994, ISBN 83-900803-4-6
• Urszula Rzewiczok, Dzieje Dębu (1299-1999), Katowice 1999, ISBN 83-87727-30-X;
• Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice 1996, ISBN 83-905115-0-9.