Nikiszowiec

Z Wikipedii

Katowice, Nikiszowiec – zabytkowe familoki

Katowice, Nikiszowiec z lotu ptaka

Katowice, Nikiszowiec – zabytkowe familoki

Nikiszowiec (niem: Nikischschacht, śl: Nikisz) – osiedle robotnicze dla górników KHW.sa Wieczorek wybudowane w Janowie. Obecnie jest częścią dzisiejszej dzielnicy Katowic Janów-Nikiszowiec.

[edytuj] Historia

1908-1911 – Powstanie osiedla robotniczego Nikiszowiec na terenie Janowa, w pobliżu szybu "Nickisch" (od nazwiska asesora górniczego Kurta Nickischa), jednego z czternastu szybów kopalni "Giesche" (dziś szyb "Pułaski" kopalni "Wieczorek"). Osiedle zaprojektowali architekci Emil i Georg Zillmann z Charlottenburga, twórcy zabudowy Giszowca.
1914 – Rozpoczęcie budowy neobarokowego kościoła na centralnym placu. Zaprojektowany został przez Zilllmannów – Emila i Jerzego. W kościele znajdują się cenne dzieła sztuki, m. in. witraże wykonane przez Jerzego Schneidera z Ratyzbony i zabytkowe organy braci Rieger z Karniowa.
1919
- luty – powstało 135-osobowe gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", którym kierował Karol Buczek, Paweł Chrostek i Jan Pucka, które było bazą komórki Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w Nikiszowcu.
- marzec – powstanie polskiej Rady Ludowej i Towarzystwa Polek
- 17 sierpnień – rozbrojenie niemieckiej kompanii Grenzschutz przez miejscową ludność podczas I powstania śląskiego
- 19 sierpień – odparcie ataków niemieckich na dzielnicę, wspomaganych przez lotnictwo
- 20 sierpień – zdobycie przez Niemców dzielnicy od strony Zawodzia i rozstrzelanie powstańców: Franciszka Jaromickiego i Władysława Judy
20 sierpnia 1920 – Zdobycie dzielnicy przez powstańców w czasie II powstania śląskiego
3 maja 1921 – zajęcie dzielnicy przez powstańców podczas III powstania śląskiego i przystąpienie wielu mieszkańców do pułku katowickiego Rudolfa Niemczyka
1922 – Reorganizacja spółki akcyjnej "Giesche", staje się ona własnością kapitału amerykańskiego. Górnicy pod przywództwem Józefa Wieczorka domagają się poprawy warunków socjalnych oraz lepszych zarobków.
1924 – Nikiszowiec zostaje włączony w granice zreorganizowanej gminy Janów.
1932 – Wielki kryzys gospodarczy – protesty górników przeciwko redukcjom i obniżce płac.
1935 – Osiedle liczy 7 tysięcy mieszkańców, głównie rodzin górników kopalni "Giesche". W okresie międzywojennym często występują oni przeciwko pracodawcy.
1937 – Górnicy inicjując sześć razy strajk domagają się wyższych zarobków.
1951 – Nikiszowiec zostaje włączony w skład miasta Szopienice.
1960 – Szopienice (wraz z Nikiszowcem) zostają włączone w skład miasta Katowice.
1969 – Do użytku oddany zostaje Dom Kultury Kopalni "Wieczorek", przy którym działa grupa nieprofesjonalnych plastyków, m. in. Teofil Ociepka i Paweł Jaskóła.
1978 – Nikiszowiec zostaje uznany za zabytkowy zespół architektoniczno-urbanistyczny. W latach osiemdziesiątych przeprowadzono prace przy rewaloryzacji wnętrz mieszkalnych.
2006 – Nikiszowiec i Galeria Szyb Wilson zostały umieszczone na Szlaku Zabytków Techniki.
2006, 9 grudnia – na terenie Nikiszowca rozpoczęto kręcenie nowego dokumentalno-fabularnego filmu Nadzieja umiera ostatnia. Serial TVN w reżyserii Radosława Dunaszewskiego będzie opowiadał o 10 katastrofach górniczych.

[edytuj] Zabudowa

Zabytkowa zabudowa mieszkaniowa osiedla w Nikiszowcu powstała według projektu Georga i Emila Zillmannów. Budowa przebiegała w dwóch zasadniczych etapach: I – od 1908 do 1915 i II – od 1920 do 1924. W skład całego kompleksu wchodzi dziewięć połączonych ze sobą, ceglanych budynków oraz neobarokowy kościół pw. św. Anny, w którym znajdują się organy o 75 głosach i 5350 piszczałkach. Znaleźć tu można również obiekty użyteczności publicznej takie jak sklepy, piekarnię, restaurację, szpital, aptekę, pocztę, dwie szkoły, łaźnię, Muzeum Historii Katowic w budynku po dawnej pralni i maglowni, zakład fotograficzny działający od 1919 roku.

Całość tej zabudowy znajduje się w rejestrze zabytków i objęta jest ochroną prawną. Tereny Nikiszowca stały się także plenerem dla filmów: Kazimierza Kutza, Macieja Pieprzycy, Lecha Majewskiego, Janusza Kidawy, Radosława Piwowarskiego.