Kotowate
Z Wikipedii
| Kotowate | |
 Największy ze współcześnie żyjących kotowatych - tygrys |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | ssaki żyworodne |
| Szczep | łożyskowce |
| Rząd | drapieżne |
| Podrząd | kotokształtne |
| Rodzina | kotowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Felidae | |
| G. Fischer, 1817 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Kotowate, koty (Felidae) – rodzina ssaków z rzędu drapieżnych.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
Zwierzęta o uzębieniu tnąco-kruszącym, z silnie rozwiniętymi kłami i łamaczami. Dobrze wykształcone zmysły, zwłaszcza wzroku i słuchu. Głowa zaokrąglona, ciało wydłużone, pysk krótki. Kończyny przednie pięciopalczaste, z chowanymi pazurami (poza gepardem). Kończyny tylne czteropalczaste. Owłosienie miękkie, zazwyczaj równomierne (wyjątkiem samiec lwa), ubarwienie zmienne, często w plamy, pręgi lub cętki. Siatkówka oczu kotowatych jest niezwykle czuła dzięki warstwie guaninowej powodującej charakterystyczne "świecenie oczu" pod wpływem światła.
Zamieszkują wszystkie strefy klimatyczne. Występują na wszystkich kontynentach poza Australią i Antarktydą. Zależnie od gatunku prowadzą nocny lub dzienny tryb życia, wspinają się na drzewa, niektóre bardzo szybko biegają (gepard), inne polują z zasadzki. Żyją przeważnie samotnie, znacznie rzadziej w grupach rodzinnych lub niewielkich stadach. Rozmnażają się 1–2 razy w roku, młode przychodzą na świat ślepe.
Większość kotowatych ma 38 (19 par) chromosomów, z wyjątkiem kilku gatunków południowoamerykańskich, u których liczba chromosomów 2n=36.[1]
W Polsce żyją 2 gatunki z rodziny kotów: ryś i żbik (nie licząc najpopularniejszego kota domowego).
[edytuj] Wielkie i małe koty
Wielkie koty (Pantherinae) nie mogą mruczeć, są za to w stanie ryczeć. Wiąże się to z budową kości gnykowych u podstawy języka. U tych dużych kotów kość o nazwie epihyoideum została w toku ewolucji zastąpiona cienkim więzadłem, łączącym luźno język i krtań z podstawą czaszki. Źrenica dużych kotów jest okrągła.
Małe koty (Felinae), jak kot domowy i inne koty z rodzaju Felis oraz większość niewielkich kotowatych, mają rozbudowane kości gnykowe i wydają pomruki, a ich źrenice są pionowe. Czasami wyróżniana jest jeszcze podrodzina gepardów (Acinonychinae) na podstawie bardzo charakterystycznych i unikalnych wśród kotowatych cech. Niedawno przeprowadzone badania genetyczne udowodniły jednak, że gepard jest silnie zmodyfikowanym przedstawicielem Felininae, a jego najbliższymi krewniakami są puma i jaguarundi.
[edytuj] Historia ewolucyjna
Historia ewolucyjna kotów sięga końca eocenu. Wywodzą się prawdopodobnie z jednej z gałęzi łaszowatych (Viverridae). Do dziś niektórzy przedstawiciele tej rodziny, jak np. żenety lub fossa, wykazują wiele cech wspólnych z kotowatymi. Może to być przykład konwergencji ewolucyjnej lub też spadek po wspólnym przodku. Pierwsze prawdziwe kotowate pojawiły się w oligocenie. Najstarszy opisany kot to pochodzący z oligocenu Proailurus lemanensis odkryty w Europie. Był to niewielki drapieżnik, prowadzący tryb życia prawdopodobnie zbliżony do dzisiejszego margaja. Wiele czasu spędzał na drzewach, gdzie zdobywał pokarm i ukrywał się przed większymi drapieżnikami. Od późniejszych kotowatych różni się wyraźnie częściowo stopochodnymi łapami tylnymi, dłuższym pyskiem i większą ilością zębów policzkowych. Następnym kotem był Pseudaelurus, który zróżnicował się na co najmniej kilkanaście gatunków i prawdopodobnie dał początek wszystkim późniejszym gałęziom kotowatych. Pseudaelurus dał początek dwóm najważniejszym grupom kotowatych, szablastozębnym machajrodontom (Machairodontinae) oraz stożkozębnym felininom (Felinae). Wśród tych ostatnich wyodrębniła się potem jeszcze jedna gałąź – panterininy (Pantheriinae), do których zalicza się potocznie duże kotowate.
Badania genetyczne wykazały, że ostatni wspólny przodek żyjących dziś gatunków kotów żył około 10,8 miliona lat temu. Rodzaj ten rozprzestrzenił się z Europy na tereny Azji, Ameryki Północnej i prawdopodobnie Afryki. Podrodzina Pantherinae wyodrębniła się około 6,4 miliona lat temu[2] z kolei rodzaj Panthera pojawił się około 3,8 miliona lat temu[3]. Aż 60% dzisiejszych gatunków kotowatych wyodrębniło się w ciągu ostatniego miliona lat.[4]
| Okres istnienia
Kotowate
◄ mln lat temu |
||||||||||||
| ◄ 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
[edytuj] Systematyka
- Podrodzina Felinae G. Fischer, 1817
- Acinonyx (jedyny przedstawiciel - gepard)
- Caracal (jedyny przedstawiciel - karakal)
- Catopuma
- Felis
- Leopardus
- Leptailurus (jedyny przedstawiciel - serwal)
- Lynx
- Pardofelis (jedyny przedstawiciel - kot marmurkowy)
- Prionailurus
- Profelis (jedyny przedstawiciel - kot złoty afrykański)
- Puma
- Podrodzina Pantherinae Pocock, 1917
- Neofelis
- Panthera
- Uncia (jedyny przedstawiciel - pantera śnieżna)
- Podrodzina †Machairodontinae - machajrodonty
- †Dinofelis
- †Machairodus
- †Homotherium
- †Megantereon
- †Smilodon
Przypisy
- ↑ Strona University of California, San Diego
- ↑ Johnson, W.E., Eizirik, E., Pecon-Slattery, J., Murphy, W.J., Antunes, A., Teeling, E. & O'Brien, S.J.. The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment.. Science, 73–77. 2006.
- ↑ Turner A (1987) New fossil carnivore remains from the Sterkfontein hominid site (Mammalia: Carnivora). Ann Transvall Mus 34:319–347
- ↑ Cats Climb New family Tree. National Geographic News, January 11, 2006. [dostęp 2006-07-15].
[edytuj] Bibliografia
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) (en). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 8 grudnia 2007].
[edytuj] Zobacz też
