Konklawe 1799-1800

Z Wikipedii

Konklawe 1 XII 1799-14 III 1800 – konklawe, które po śmierci Piusa VI wybrało Piusa VII na jego następcę. Było to jedyne konklawe po Soborze w Konstancji (1417), które odbywało się poza Rzymem (w Wenecji).

Spis treści

1 Śmierć Piusa VI
2 Przygotowania do konklawe
3 Lista uczestników
- 3.1 Nieobecni
4 Frakcje
5 Przebieg konklawe
6 Wybór Piusa VII
7 Źródła

[edytuj] Śmierć Piusa VI

Ostatnie lata długiego, 24-letniego pontyfikatu Piusa VI to okres rewolucji francuskiej i wojen rewolucyjnej Francji. Jedną z głównych aren tych wojen były Włochy, gdzie Francuzi po dowództwem Napoleona Bonaparte walczyli z Austriakami i podbijali suwerenne dotąd państwa włoskie. Inwazja francuska nie ominęła Państwa Kościelnego, które na mocy Traktatu z Tolentino (1797) poniosło poważne straty terytorialne na rzecz Francji. W lutym 1798 Francuzi wkroczyli do Rzymu, gdzie proklamowano republikę. Papież Pius VI uciekł wtedy do Toskanii, tam jednak został schwytany i wywieziony do Francji jako jeniec. Zmarł w areszcie domowym w Valence 29 sierpnia 1799, a wielu uważało, że nie będzie miał następcy (mawiano „Pius szósty i ostatni”).

[edytuj] Przygotowania do konklawe

Pius VI w ostatnich latach swojego życia wydał dwie bardzo ważne bulle dotyczące wyboru swego następcy: „Christi Ecclesiae regendae mundus” (3 stycznia 1797) i „Cum nos superiori anno” (13 listopada 1798). Z uwagi na dramatyczną sytuację Kościoła zarządził w nich, że wybór jego następcy ma się odbyć tam, gdzie uda się zgromadzić możliwie największą liczbę kardynałów i zapewnić im swobodę wyboru (a nie, jak nakazywały dotychczasowe normy, w Rzymie lub miejscu śmierci papieża). Wyznaczenie czasu i miejsca konklawe należało do obowiązków dziekana kolegium kardynalskiego.

Giovanni Francesco Albani, 79-letni dziekan Świętego Kolegium, zgodnie z powyższymi normami wyznaczył na miejsce konklawe benedyktyński klasztor św. Jerzego w Wenecji, należącej wówczas do Austrii.

Ponieważ urząd kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego, najważniejszy w zarządzie Kościołem w okresie sediswakancji, wakował po śmierci kardynała Carlo Rezzonico w styczniu 1799, 19 października wyznaczono na to stanowisko kardynała Romoaldo Braschi-Onesti. Sekretarzem konklawe wybrano Ercole Consalviego, przyszłego kardynała.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 34 z 45 kardynałów, w tym 30 Włochów oraz po jednym Angliku (Stuart), Hiszpanie (Lorenzana), Francuzie (Maury) i Czechu (Herczan):

Giovanni Francesco Albani (nominacja 10 kwietnia 1747) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Ceremonii; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej

Henry Benedict Stuart (3 lipca 1747) - kardynał-biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; prefekt Fabryki Św. Piotra; tytularny król Wielkiej Brytanii, Francji i Irlandii

Leonardo Antonelli (24 kwietnia 1775) - kardynał-biskup Palestriny; prefekt Najwyższego Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; prefekt Św. Kongregacji Indeksu

Luigi Valenti-Gonzaga (15 kwietnia 1776) - kardynał-biskup Albano

Francesco Carafa di Traetto (19 kwietnia 1773) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów i Zakonów

Francesco Saverio de Zelada (19 kwietnia 1773) - kardynał-prezbiter S. Prassede; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Martino ai Monti; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; wielki penitencjariusz; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego

Guido Calcagnini (20 maja 1776) - kardynał-prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Osimo e Cingoli

Bernardino Honorati (23 czerwca 1777) - kardynał-prezbiter SS. Marcellino e Pietro; arcybiskup Senigallia

Andrea Gioannetti (23 czerwca 1777) - kardynał-prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Bolonii

Hyacinthe Sigismond Gerdil (23 czerwca 1777) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary

Carlo Giuseppe Filippo di Martiniana (1 czerwca 1778) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Vercelli

František Herczan (12 lipca 1779) - kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme; protektor Austrii

Alessandro Mattei (12 lipca 1779) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; arcybiskup Ferrary

Gianandrea Archetti (20 września 1784) - kardynał-prezbiter S. Eusebio; arcybiskup Ascoli Piceno

Giuseppe Maria Doria-Pamphili (14 lutego 1785) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Sanktuarium Loreto

Gregorio Barnaba Chiaramonti (14 lutego 1785) - kardynał-prezbiter S. Callisto; biskup Imoli

Carlo Bellisomi (14 lutego 1785) - kardynał-prezbiter S. Maria della Pace; arcybiskup Ceseny

Francisco Antonio de Lorenzana (30 marca 1789) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii; protektor Hiszpanii

Ignazio Busca (30 marca 1789) - kardynał-prezbiter S. Maria degli Angeli

Stefano Borgia (30 marca 1789) - kardynał-prezbiter S. Clemente; pro-prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary

Giambattista Caprara (18 czerwca 1792) - kardynał-prezbiter S. Onofrio

Antonio Dugnani (21 lutego 1794) - kardynał-prezbiter S. Giovanni a Porta Latina

Ippolito Vicenti-Mareri (21 lutego 1794) - kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo

Jean-Siffrein Maury (21 lutego 1794) - kardynał-prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Montefiascone e Corneto

Giambattista Bussi de Pretis (21 lutego 1794) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; biskup Jesi

Francesco Maria Pignatelli (21 lutego 1794) - kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo

Aurelio Roverella (21 lutego 1794) - kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; prodatariusz Jego Świątobliwości

Giulio Maria della Somaglia (1 czerwca 1795) - kardynał-prezbiter S. Sabina; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów; przewodniczący Św. Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Antonmaria Doria-Pamphili (14 lutego 1785) - kardynał-diakon S. Maria ad Martyres; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; protektor zakonu celestynów

Romoaldo Braschi-Onesti (18 grudnia 1786) - kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano; sekretarz Listów Apostolskich; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; protektor Ziemi Świętej; wielki przeor zakonu joannitów w Rzymie

Filippo Carandini (29 stycznia 1787) - kardynał-diakon S. Eustachio; prefekt Św. Kongregacji Dobrego Rządu

Ludovico Flangini Giovanelli (3 sierpnia 1789) - kardynał-diakon S. Agata in Suburra

Fabrizio Dionigi Ruffo (23 września 1791) - kardynał-diakon S. Angelo in Pescheria; wikariusz generalny królestwa Neapolu

Giovanni Rinuccini (21 lutego 1794) - kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro

Po dwóch 2 elektorów mianowali papież Benedykt XIV (Stuarta i Albaniego) i Klemens XIV (Carafę i Zeladę), pozostali byli nominatami Piusa VI.

[edytuj] Nieobecni

11 kardynałów nie przybyło do Wenecji:

Christoph Anton von Migazzi von Waal und Sonnenthurn (23 listopada 1761) – kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; arcybiskup Wiednia

Dominique de La Rochefoucald (1 czerwca 1778) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Rouen

Johann Heinrich von Frankenberg (1 czerwca 1778) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Mechelen

Louis-René-Eduard de Rohan-Guéménée (1 czerwca 1778) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Strasbourga

Giuseppe Maria Capece Zurlo (1782) – kardynał-prezbiter S. Bernardo alle Terme; arcybiskup Neapolu

Vicenzo Ranuzzi (14 lutego 1785) – kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; arcybiskup Ancona e Umana.

Muzio Gallo (14 lutego 1785) – kardynał-prezbiter S. Anastasia; biskup Viterbo e Toscanella

Carlo Livizzani Forni (14 lutego 1785) – kardynał-prezbiter S. Silvestro in Capite; prefekt Św. Kongregacji ds. Wód, Mostów i Kanałów

José Francisco de Mendoça (14 lutego 1785) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Lizbony

Antonio de Sentmenat y Castella (30 marca 1789) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Zachodnich Indii; wikariusz generalny hiszpańskiej armii i floty

Louis-Joseph de Laval-Montmorency (30 marca 1789) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Metz

Wśród nieobecnych było czterech Włochów, dwóch Niemców, trzech Francuzów i Hiszpan, Portugalczyk. Wszyscy byli nominatami Piusa VI, z wyjątkiem arcybiskupa Wiednia, którego mianował jeszcze Klemens XIII.

[edytuj] Frakcje

Św. Kolegium było podzielone na partię Gorliwych, radykalnych przeciwników zarówno przemian rewolucyjnych, jak i świeckich nacisków na Kościół (lider - Braschi-Onesti), oraz na pro-austriackie stronnictwo „umiarkowanych”, którego liderami byli dziekan Albani oraz kardynał Antonelli. Oficjalnym przedstawicielem Austrii, jedynego mocarstwa mającego wówczas realne wpływy w kolegium kardynalskim, był czeski kardynał Herczan. Zgodnie z instrukcjami cesarza Franciszka II miał on dążyć do wyboru kardynała Mattei, był też upoważniony do zgłoszenia weta wobec kilku kandydatów. Kandydatem Gorliwych był niemile widziany przez Austrię Carlo Bellisomi.

[edytuj] Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 1 grudnia 1799, 3 miesiące po śmierci Piusa VI. Początkowo najwięcej głosów (18-22) otrzymywał kandydat Gorliwych Carlo Bellisomi i wydawało się, że bez większych problemów uzyska wymaganą większość. Cesarz Franciszek II był jednak przeciwny Bellisomiemu, toteż kardynał Herczan zgłosił wobec niego ekskluzywę, blokując mu w ten sposób drogę do pontyfikatu. Popierany przez Austrię kardynał Alessandro Mattei uzyskiwał 5-13 głosów. Część kardynałów próbowała forsować starego, 81-letniego prefekta Kongregacji Propaganda Fide Hiacynta Gerdila jako kandydata kompromisowego, "przejściowego", ale i on został zawetowany przez Herczana.

Impas został przełamany dopiero w marcu, kiedy zaproponowano benedyktyńskiego kardynała Gregorio Barnabę Chiaramonti, biskupa Imoli. Oficjalnym promotorem Chiaramontiego był francuski kardynał Maury, choć w rzeczywistości kandydatura ta była pomysłem kardynała Ruffo. Ruffo z uwagi na swoją niepopularność wśród większości kardynałów (wynikającą ze zbyt bliskich powiązań z dworem neapolitańskim) postanowił wszakże nie angażować się osobiście. Kandydatura Chiaramontiego uzyskała poparcie wpływowego kardynała Braschi oraz dziekana Św. Kolegium Albaniego, również Gorliwi uznali ją za możliwą do zaakceptowania, mimo, że Chiaramonti znany był z dość liberalnych poglądów. O wyniku ostatecznie przesądziło zaangażowanie sekretarza konklawe Ercole Consalviego na rzecz Chiaramontiego, zdołał on bowiem przekonać niezdecydowanego kardynała Herczana do tej kandydatury.

[edytuj] Wybór Piusa VII

14 marca 1800, po trzech i pół miesiąca obrad, 58-letni kardynał Gregorio Barnaba Chiaramonti został jednogłośnie wybrany na papieża (tyko on sam zagłosował na dziekana Albaniego) i przyjął imię Piusa VII, na cześć swojego poprzednika. 21 marca nowy papież został koronowany w jednym z weneckich kościołów przez protodiakona Doria-Pamphili. W ciągu kilku miesięcy Pius VII z pomocą nowego sekretarza stanu Ercole Consalviego unormował (choć nie na długo) stosunki z napoleońską już wówczas Francją i 3 lipca wkroczył do Rzymu, owacyjnie witany przez jego mieszkańców.