Jerzy Sebastian Lubomirski

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Do weryfikacji: PSB podaje, że nie był wojewodą krakowskim

Jerzy Sebastian Lubomirski
Jerzy Sebastian Lubomirski
Szreniawa bez Krzyża
Data urodzenia	20 stycznia 1616
Data śmierci	31 stycznia 1667
Miejsce śmierci	Wrocław
Rodzina	Lubomirscy
Rodzice	Stanisław Lubomirski Zofia Ostrogska
Małżeństwo	Konstancja Ligęza Barbara Tarło
Dzieci	z Konstancją Ligęzą Stanisław Herakliusz Lubomirski Aleksander Michał Lubomirski Hieronim Augustyn Lubomirski Krystyna Lubomirska z Barbarą Tarło Franciszek Sebastian Lubomirski Jerzy Dominik Lubomirski Anna Krystyna Lubomirska

Jerzy Sebastian Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 20 stycznia 1616 – zm. 31 stycznia 1667 we Wrocławiu na Śląsku) – hetman polny koronny od 1657, starosta spiski, marszałek nadworny koronny od 1650, marszałek wielki koronny; przywódca rokoszu.

Syn Stanisława Lubomirskiego i Zofii z Ostrogskich. Miał dwóch braci: starszego Aleksandra i młodszego Konstantego, miał też dwie siostry. W 1638 wziął ślub z 22-letnią córką wojewody sandomierskiego Konstancją Ligęzianką. W 1650 roku z okazji roku jubileuszowego odbył pielgrzymkę do Rzymu. W 1654 zawarł drugie małżeństwo, z Barbarą z Tarłów, wdową po staroście olsztyńskim.

Pierwsze nauki pobierał na dworze rodzinnym, a w 1626 roku wysłano go do Kolegium Nadworskiego przy Akademii Krakowskiej. W 1629 roku wyruszył z bratem Aleksandrem kształcić się za granicę. Pierwszym celem była uczelnia jezuitów w Ingolstadt. Od końca 1631 pobierali nauki na Uniwersytecie w Lowanium w Niderlandach Hiszpańskich. W roku 1633 przebywali na Uniwersytecie w Lejdzie. Później odwiedził Anglię i Francję, gdzie przyjął go na audiencji sam kardynał Richelieu. Następnie odwiedził Hiszpanię, gdzie z kolei był na audiencji na dworze królewskim. Na końcu odwiedził Włochy. W czasie tych podróży poznawał sztukę fortyfikacyjną, uczył się retoryki, gramatyki, matematyki, języków a w kontaktach z zagranicznymi możnymi nabierał ogłady towarzyskiej. W 1636 wrócił do kraju.

Już w roku 1622 otrzymał od ojca starostwo dobczyckie i tenutę Lipnicką, które miały zabezpieczyć go finansowo. W 1628 otrzymał tenutę tymbarską. W 1634 otrzymał starostwo spiskie a około 1636 ojciec scedował na niego prawa do starostwa grodowego sądeckiego. W latach 1637-1639 walczył o spadek po teściu z mężem siostry swej żony Ostrowskim-Zasławskim. W 1642 nastąpił podział majątku jego ojca Stanisława. W 1649 udostępnił część majątku bratu Konstantemu, bo utracił własny poprzez powstania na Ukrainie. Tenże brat zmarł w 1663, wtedy też Jerzy otrzymał z powrotem swoje dobra a na dodatek podzielono odzyskane dobra jego zmarłego brata.

We wrześniu 1636 zapoczątkował swoją karierę polityczną, gdy został wybrany marszałkiem sejmiku deputackiego, który wybierał deputata z województwa do Trybunału Koronnego. W grudniu tego samego roku został wybrany posłem na Sejm Walny. Później był jeszcze uczestnikiem wielu sejmów i sejmików. W roku 1638 otrzymał urzędy wojewody i starosty generalnego Krakowa. W 1649, po śmierci marszałka nadwornego Kazanowskiego otrzymał urząd marszałka nadwornego koronnego, ale urzędu tego nie zdążył objąć, bo w 1650 został Marszałkiem Wielkim Koronnym.

Na rok 1650 datuje się początek jego konfliktu z królem Janem Kazimierzem. Konflikt wybuchł o rękę wdowy po Kazanowskim – zabiegał o nią Lubomirski a otrzymał ją Radziejowski. Lubomirski zaczął być butny i arogancki względem pary królewskiej. Na dodatek nie ofiarował królowi zwyczajowej opłaty za otrzymane urzędy. Oficjalnie nie było obowiązku płacenia ale przyjęło się, że każdy płacił. Następnie obraził się znowu na króla bo nie otrzymał stanowiska kanclerza po zmarłym Ossolińskim, ani nawet starostwa po zmarłym. Lubomirski zareagował odsunięciem się na jakiś czas od dworu, zaczął intrygować i ustanowił kontakty z Rakoczym. Król chcąc ukarać Lubomirskiego zakazał mu kontaktów z Rakoczym i dążył do odebrania mu prawa do wydobywania soli. W końcu komisja wysłana przez króla dotarła do jego włości. Lubomirski zdenerwował się i zaatakował oraz znieważył członka komisji Żytkiewicza. Król odebrał atak na swego wysłannika jako atak na swoją osobę i dążył do ukarania winnego. Jednak w maju 1651 nastąpiło w Lublinie pojednanie monarchy i marszałka: Lubomirski przeprosił króla i Żytkiewicza (dał mu 20 000 złotych) i oddał żupę solną królowi.

W roku 1637 miała miejsce jego pierwsza wyprawa wojenna, która nie wypadła pomyślnie, ponieważ uciekł jak i reszta wojska spod Piławiec, co przyniosło mu hańbę. Uczestniczył w kampanii Ukraińskiej w 1651roku, zapisał się jako „żołnierz mężny i waleczny”. W roku 1653 był jednym z dowódców w bitwie pod Suczawą. W tym samym roku pod Żwańcem był jednym z negocjatorów ugody z chanem.

W czasie Potopu szwedzkiego cały czas pozostawał oficjalnie po stronie polskiej. Po początkowych klęskach polaków, doceniony przez króla otrzymał uniwersał od niego, który czynił go wodzem tych jednostek, które nie poddały się wrogowi, miał prawo zaciągu wojska i obsadzania załogami miast. Prowadził tajną korespondencję ze Szwecją i Rakoczym. Po ucieczce króla na Śląsk, jako starosta Krakowa wyjął ze skarbca tajne archiwum państwowe i trzy korony: szwedzką, rosyjską i polską, wszystko umieścił na terenie starostwa spiskiego, w Lubowli. W 1656 został wobec zdrady Hetmanów polskich regimentarzem wojska. W 1657 pod Warką odniósł nad Szwedami zwycięstwo. W czasie wkroczenia Rakoczego do Polski zachowywał się biernie, przyjął postawę wyczekującą, lecz po najeździe na jego zamek w Łańcucie zaczął walczyć z Rakoczym, W lipcu 1657 zmusił wojska siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego do kapitulacji pod Czarnym Ostrowem. W 1657 został uhonorowany urzędem Hetmana Polnego Koronnego. Następnie kierował oblężeniem Torunia w 1658 i walczył w Prusach. W 1660 roku odniósł zwycięstwo nad Moskalami i Kozakami pod Cudnowem.

W 1663 znowu ujawnił się spór magnata z królem. Lubomirski był przeciwny planom wzmocnienia władzy królewskiej i elekcji vivente rege, ciągle miał też w pamięci stare zatargi z królem. Hetman poparł też i utrzymywał kontakty z konfederacją „Święconą”. Lubomirski ciągle intrygował a także gotował prawdopodobnie zamach stanu. Gdy schwytano jego agentów, w 1664 Jan Kazimierz postanowił postawić go przed sąd. Hetman próbował załagodzić sytuację, ale dwór chciał, by oddał buławę, starostwo krakowskie i opuścił kraj, na co oskarżony się nie zgodził. Gdy sytuacja nie układa się o myśli Lubomirskiego opuścił on kraj. W kraju jego agenci i stronnicy ciągle podburzali szlachtę i zabiegali o poparcie dla niego. Wyrok wydano 29 grudnia 1664: za podburzanie szlachty przeciw królowi, próbę przejęcia władzy, zdradę stanu, przekupstwa został skazany na karę śmierci, konfiskatę dóbr i utratę czci. Szlachta oskarżała go także o złamanie równości szlacheckiej, bo od 1653 tytułował się Księciem (Rzeszy). Na wygnaniu ciągle podburzał szlachtę inspirując zerwanie sejmu w 1665 oraz pozyskiwał popleczników. Lubomirski schroniwszy się na Śląsku nawiązał porozumienie z Cesarzem, Wielkim Elektorem oraz Szwecją i wydał manifest, w którym wystąpił jako obrońca wolności szlacheckich przed absolutyzmem dworu, tym samym zawiązano rokosz, który przeszedł do historii jako Rokosz Lubomirskiego.

29 V 1655 zawiązała się na Ukrainie konfederacja pod marszałkiem Ostrzyckim. Z częścią tych konfederatów połączył się Lubomirski pod Lwowem, po wkroczeniu do kraju ze swoimi oddziałami. Więcej wojska posiadał Jan Kazimierz, za to wojsko Hetmana składało się prawie wyłącznie z jazdy i dragonii. We wrześniu, w bitwie pod Częstochową wygrali rokoszanie. 9 listopada 1665 następuje chwilowe porozumienie (ugoda polczyńska) między królem a Lubomirskim, który wyjeżdża na Śląsk. W 1666 zebrał się sejm, mający wyjaśnić sprawę niepokornego Hetmana i zakończy sprawę, ale nie dochoszło do porozumienia stronnictw i sejm zostaje zerwany przez stronnictwo Lubomirskiego. Hetman wrócił do kraju i 12 i 13 lipca stoczono wygraną przez rokoszan bitwę pod Mątwami. Wojska króla w sile około 20 tysięcy i 30 dział zostały pokonane przez około 16 tysięcy rokoszan, którzy ponieśli minimalne straty – około 200 osób (wojska króla straciły prawi 4 tys. żołnierzy). Po bitwie dochodzi 31 VII 1666 do porozumienia między stronami, zawarto tzw. Ugodę Łęgonicką, po której król zrezygnował z planów wprowadzenia elekcji vivente rege. Jerzy Sebastian Lubomirski przywrócony do czci lecz nie do urzędów miał przeprosić władcę i udać się na wygnanie, gdzie zmarł. Został zrehabilitowany w 1669 na sejmie elekcyjnym Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

Lubomirski był również pisarzem. Przełożył Guariniego Wiernego pasterza (1695, II. wyd. 1722), napisał też pismo polityczne Jawnej niewinności manifest (1666). Jest bohaterem poematu Wespazjana Kochowskiego Kamień świadectwa oraz dramatów K. Szajnochy, A. E. Odyńca i J. Szujskiego. Dzieje jego rokoszu przedstawił Tadeusz Korzon w Doli i niedoli Jana Sobieskiego (1898).

[edytuj] Bibliografia

• W. Kłaczewski, Jerzy Sebastian Lubomirski, Wrocław 2002, wyd. Ossolineum, ISBN 83 04 04592 3.

[edytuj] Zobacz też

• dywizja Jerzego Sebastiana Lubomirskiego