Atlantyda
Z Wikipedii
Atlantyda (gr. Ἀτλαντὶς νῆσος Atlantìs nēsos) – mityczna kraina będąca miejscem istnienia rozwiniętej cywilizacji, która została zniszczona przez serię trzęsień ziemi i zatopiona przez wody morskie.
Spis treści |
[edytuj] Opis Platona
Atlantydę jako jedyny opisał Platon. Jako swoje źródło podał ustną tradycję przechowywaną w ateńskim rodzie Solona, który miał usłyszeć tę historię od egipskiego kapłana.
W dialogu Timajos czytamy o wspaniałym królestwie położonym na wyspie większej od Libii (Afryki) i Azji razem wziętych, która znajdowała się za Słupami Heraklesa (Gibraltarem). Królestwo to władało również, jak pisał Platon, okolicznymi krainami i dążyło do dalszych podbojów, ale zostało powstrzymane przez walecznych przodków Ateńczyków. Nadszedł jednak jego niespodziewany kres: przyszły straszne trzęsienia ziemi i potopy, a wyspa Atlantyda zanurzyła się pod powierzchnię morza i zniknęła. Miało się to zdarzyć w IX tysiącleciu p.n.e.
W innym dialogu (Krytias) Platon opisuje ukształtowanie terenu, architekturę, ustrój polityczny i bogactwa Atlantydy. Miała to być ziemia obfitująca w drewno, metale szlachetne i diamenty, które występowały tak powszechnie jak drzewa owocowe, warzywa i zioła. Wysokie góry chroniły mieszkańców przed mroźnymi północnymi wiatrami. Na łąkach, wśród strumieni i jezior pasły się ogromne stada oswojonych i dzikich zwierząt. Wyspa była podzielona na dziesięć prowincji. Każdą z nich rządził w harmonii i pokoju król.
Podczas podziału świata między bogów Atlantyda przypadła Posejdonowi. Pragnąc uczynić Atlantydę bezpieczną, otoczył ją koncentrycznymi wałami obronnymi i fosami. Atlantydzi (potomkowie Posejdona i kobiety o imieniu Cleito) w oparciu o te fortyfikacje zbudowali wspaniałe miasto. Na wzgórzu postawili królewski pałac ze świątynią Posejdona w środku. Była ona otoczona złotymi murami i wyłożona srebrem. W jej wnętrzu znajdował się złoty posąg boga powożącego rydwanem ciągniętym przez sześć skrzydlatych koni.
W mieście znajdowały się liczne świątynie, tereny wypoczynkowe oraz tor wyścigów konnych. Zimne i gorące źródła zasilały zbiorniki wody pitnej i łaźnie. W porcie stały rzędy doskonale wyposażonych, gotowych do rejsu trirem.
Arystoteles, uczeń Platona, krytycznie podchodził do tych informacji. Podobne stanowisko zajmował grecki geograf Strabon oraz rzymski przyrodnik Pliniusz, ale inni starożytni filozofowie, geografowie i historycy pod wpływem szczegółowości opisu i autorytetu Platona uznawali zazwyczaj historię o Atlantydzie za prawdziwą.
[edytuj] Wieki hipotez i poszukiwań
Po 1500 roku zaczęto łączyć nowoodkryty ląd, Amerykę, z platońską Atlantydą. Pogląd ten jako pierwszy wysunął nadworny astrolog angielskiej królowej Elżbiety I, John Dee. Słabością tego poglądu był fakt, że Ameryka istniała, w przeciwieństwie do zatopionej Atlantydy. W kolejnych wiekach powstawały nowe hipotezy. Mityczną wyspę umiejscawiano w różnych punktach na kuli ziemskiej:
- u wybrzeży położonej na peryferiach Europy Skandynawii (autorem tej XVII-wiecznej koncepcji jest Olof Rudbeck),
- w rejonie Spitsbergenu,
- na półkuli południowej (atlantyckie wyspy: Wniebowstąpienia i Św. Heleny miały być jej pozostałościami).
Później skupiono się ponownie na basenie Morza Śródziemnego, gdzie najczęściej wskazywano na wyspę Santoryn (Thira) na Morzu Egejskim. Potwierdzeniem istnienia Atlantydy na tym obszarze miały być wykopaliska prowadzone na Krecie, które wykazały ślady nieznanej dotąd kultury (minojskiej).
Doszukiwano się śladów zatopionego kontynentu w wyspach na Atlantyku: Maderze, Azorach i Wyspach Kanaryjskich. Na dwóch pierwszych nie istniało jednak przed ich odkryciem przez Europejczyków w XIV w. żadne osadnictwo, mieszkańcy Wysp Kanaryjskich, Guanczowie, odznaczający się rozwiniętą kulturą i techniką, zostali jednak wytępieni wcześniej przez Hiszpanów.
Wielu zwolenników ma teoria istnienia Atlantydy w Andach, w okolicach jeziora Titicaca. Stosowną teorię ukuł James M. Allen. Stwierdził on, że cała dzisiejsza Ameryka Południowa była podzielona na 10 królestw. Atlantyda miała się znajdować na płaskowyżu na terenie dzisiejszej Boliwii. Uwiarygodnieniem tej teorii miało być odkrycie na głębokości 27 metrów tajemniczych ruin budowli pod powierzchnią jeziora Titicaca. Dotyczy to również ruin miasta Tiahuanaco. Znaleziska odkryte na jego terenie sugerują, iż jego mieszkańcy opanowali zaawansowane technologie, jak obróbkę metali (wytop w temperaturze 1600oC, co oficjalnie opanowano dopiero w latach 30. XX wieku). Jego ludność obeznana była także ze stawianiem struktur, których elementy były idealnie dopasowane do siebie, niemal z chirurgiczną precyzją. Natomiast wiek Tihuanaco do dziś nie jest jasno określony. Skrajna teoria szacuje go na 16 tysięcy lat, inna na początek I tysiąclecia naszej ery.
Niepewne poszlaki wskazywały również na Karaiby, Morze Północne, Kaukaz i Amazonię. Istnieje też pogląd, jakoby Atlantydą była Antarktyda przed jej zlodowaceniem. Jego zwolennicy powołują się na mapę Orontiusa Fineusa.
Atlantydę identyfikuje się również z południowohiszpańskim antycznym miastem Tartessos.
Zwolennicy innych teorii zakładali, że niedobitki Atlantów (mieszkańców Atlantydy), ocalałych po zatopieniu wyspy, rozproszyły się po świecie, dając podwaliny pod wszystkie cywilizacje Ameryki, Azji i Europy.
Każdego roku powstają nowe koncepcje. W listopadzie 2004 roku amerykańscy naukowcy stwierdzili, że odkryli pozostałości Atlantydy na dnie morskim między Cyprem a Syrią. Pięć miesięcy wcześniej inni naukowcy wypatrzyli Atlantydę na zdjęciach satelitarnych południowej Hiszpanii. W obu przypadkach odkrywcy twierdzą, że to, co znaleźli, dokładnie pasuje do opisu Platona.
Najbardziej racjonalną wydaje się teoria, że mityczną Atlantydą jest Kreta. Według zwolenników tej teorii zagłada kultury minojskiej przypomina kataklizm opisany przez Platona. Podczas erupcji olbrzymiego wulkanu na Thirze powstała gigantyczna fala tsunami, która zniszczyła portowe miasta Krety, dla której handel morski stanowił podstawę gospodarki. Ponadto olbrzymie ilości pyłu wyrzucone podczas eksplozji w atmosferę doprowadziły do zmian klimatycznych trwających około 10 lat (ślady tych popiołów znaleziono, między innymi, w lodowcach Grenlandii), które sprowadziły nieurodzaj, co osłabiło gospodarkę minojskiej Krety. Osłabienie potężnego sąsiada wykorzystali Mykeńczycy z kontynentalnej Grecji, którzy ostatecznie podbili wyspę (czego śladem mają być opisy wojen Greków z Atlantami).
Istnieje również koncepcja, że do powstania podania o Atlantydzie przyczynili się feniccy lub kartagińscy żeglarze, którzy pływali za Słupy Heraklesa i dotarli do Wysp Kanaryjskich oraz Azorów.
W XIX i XX w. problem Atlantydy frapował szerokie kręgi ludzi. Do 1920 ukazało się ponad 1200 artykułów naukowych i utworów literackich na ten temat. Analizom poddawano również sam tekst Platona. Przedstawiciele nauk humanistycznych dość krytycznie podchodzili do opisów starożytnego filozofa, uważając dzieje Atlantydy za utopijną historię wymyśloną przez Platona dla przedstawienia jego poglądów politycznych i społecznych.
Obecnie hipoteza Atlantydy, jako zatopionego kontynentu, w kręgach naukowych przyjmowana jest sceptycznie. Jednak kwestia jej istnienia i jej ewentualnej lokalizacji w pewnym stopniu przyczyniła się do rozwoju różnych dziedzin: archeologii, etnografii, historii sztuki, geografii, geologii i klimatologii. Przyczyniła się do poszerzenia wiedzy na temat m.in. kształtowania się kontynentów, charakteru dna morskiego, poznania trudno dostępnych obszarów Ziemi oraz starych cywilizacji amerykańskich.
[edytuj] Atlantyda w kulturze
Atlantyda znalazła swoje odbicie w literaturze. W swoich utworach zajmowali się nią Arthur Conan Doyle, Pierre Benoit, Aleksy Tołstoj, Juliusz Verne,Margit Sandemo i inni. J.R.R. Tolkien wzorując się na Atlantydzie stworzył w swych książkach wyspę Númenor.
Historia ta przeniknęła również do współczesnej kultury masowej – filmów dla dzieci (np. film animowany Atlantyda: Zaginiony ląd z wytwórni Walta Disneya, 2001) i dla dorosłych (np. Gwiezdne wrota: Atlantyda), gier komputerowych (np. Indiana Jones and the Fate of Atlantis produkcji wytwórni LucasArts, 1992; Tomb Raider; seria gier przygodowych Atlantis, oraz gra Golden Sun: The Lost Age na Game Boy Advance). Stała się również pożywką dla różnych pseudonaukowych spekulacji.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
