Дивокоза
Од Википедија, Ñлободна енциклопедија
Дивокоза | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rupicapra rupicapra
|
|||||||||||||||
Ðаучна клаÑификација | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
|
|||||||||||||||
Rupicapra rupicapra (Linnaeus, 1758) |
|||||||||||||||
|
Дивокоза (лат. Rupicapra rupicapra) е цицач од фамилијата Шуплороги животни. Должината на телото изнеÑува 130 Ñм., виÑочината 70-80 Ñм, а тежината 30-50 килограми. Снагата е Ñнажна, јака, Ñо здрави нозе, прилагодени за одење по карпи и Ñтрмнини. Крзното зимно време има кафеаво-црна боја, долго и гуÑто, а летно време е куÑо Ñо жолто-’рѓава боја и темна црта на грбот.
‎
По должина на главата, од муцката кон ушите, има темна (речиÑи црна) лента. И мажјаците и женките имаат рогови , кои Ñе црни, Ñо обична должина 24-31 Ñм, Ñилно извиени назад како кука. Кај женките тие Ñе покуÑи, а врвот е во правец назад. Ðа мажјаците пак врвот е наÑочен надолу Ñо што е речиÑи паралелен на оÑновата на роговите. Ðивната крв е побогата на црвени крвни зрнца, а Ñрцето помоќно во Ñпоредба Ñо тие на други цицачи, што живеат на планините. Копитата имаат цврÑÑ‚ надворешен раб и мека, Ñлична на габа, внатрешноÑÑ‚. Тоа им овозможува одлично прилепување кон карпите, камењата и замрзнатите површини. Сето тоа им овозможува да иÑкачат разлика од 1000 метри надморÑка виÑочина Ñамо за неколку минути. Дивокозата живее претежно на карпи и паÑишта, но иÑто така и во планинÑките шуми. Обично Ñтадата бројат 6-20 женки Ñо нивните јариња и млади мажјаци, а ги води некоја Ñтара женка. Среќаваат Ñе и Ñтада Ñамо од мажјаци (2-5 индивидуи). Инаку мажјаците и Ñтарите женки живеат ÑамоÑтојно. Женките доÑтигнуваат полова зрелоÑÑ‚ на 2-3 година, а мажјаците нормално на четвртата година. Дивокозата нема роднинÑка врÑка Ñо домашната коза. Живее околу 15-17 години.
Пролет:
За овој период од годината дивокозата го менува темното и дебело зимÑко крзно Ñо жолто-’рѓаво и куÑо летно крзно. Женките ги напуштаат Ñтадата и по 165-175 дневна бременоÑÑ‚ раѓаат едно, понекогаш и две јариња. РечиÑи веднаш по раѓането јарињата Ñе Ñпремни да ја Ñледат мајката.
Дивокозите формираат мали Ñтада. Женките ги дојат јарињата околу 6 меÑеци иÑтовремено хранејќи Ñе обилно. За тоа годинÑко време најÑакана храна Ñе различните видови трева (62%) и Ñвежи гранки. Јаде дури и токÑички алкалоиди како чемериката.
Крзното потемнува и Ñе здебелува. Крајот на еÑента (ноември-декември) е Ñезоната за парење. Дивокозата е полигамна и еден мажјак Ñе пара Ñо повеќе женки. За да добијат некоја женка мажјаците водат атрактивни борби. Тие ја маркираат територијата Ñо мириÑните жлезди, што им Ñе наоѓаат зад роговите. МириÑот ги привлекува женките. Кога ќе Ñе појави друг мажјак тие Ñе ежат еден Ñпрема друг, а по кратки Ñудири Ñе бркаат по карпите. Ретко некој ќе добие траума. Ðо во заградени ловишта, каде нема проÑтор за бегање, Ñе забележани повеќе Ñлучаи на Ñмрт, што зборува за голема жеÑтина во борбите. За време на парењето мажјаците не Ñе хранат, губат многу енергија и како резултат тие Ñилно отÑлабуваат.
Зима:
Со првите врнежи на Ñнег, дивокозите ги напуштаат паÑиштата и Ñе Ñимнуваат во планинÑките шуми. Храната е претежно Ñува трева, гранки и мов. За тоа време на годината дивокозите умираат најмногу - поради лавини, глад, болеÑти или како жртва на ѕверови. Дивокозите добро држат на Ñтуд, а при големи Ñнегови можат ништо да не јадат до две недели. За време на зимата можат да загубат до 1/3 од нивната тежина.
Деноноќие:
Ðктивна е Ñамо за време на денот. ЛетоÑка дивокозата Ñе храни заран и вечер, а попладне Ñе одмара на виÑоко меÑто или паÑе за кратко време. ЗимаÑка пак, поради малата количина на храна Ñе движи целиот ден Ñо мали одмори. Ðоќе Ñе движи Ñамо при опаÑноÑÑ‚.
Траги:
Трагата на дивокозата предÑтавува Ñтапка Ñо две тенки и долги копитчиња Ñо широко раÑтојание меѓу нив (долу на Ñликата). Стапката е долга 5-6 Ñм и широка 3-4 Ñм. При нормално одење копитата Ñе одбележуваат паралелно,а при трчање врвовите Ñе оддалечени и Ñе одбележуваат и задните помали копитчиња (горе на Ñликата).
Содржина[Ñокриј] |
[уреди] РаÑпроÑтранетоÑÑ‚
Дивокозата Ñе Ñреќава во планините на Западна, Јужна и ИÑточна Европа, Мала Ðзија и Кавказ. Поради географÑката изолираноÑÑ‚ на популациите во науката Ñе поделени на 2 вида Ñо 10 подвида. Ðа ПиринејÑкиот полуоÑтров и ÐпенинÑкиот полуоÑтров живее видот пиринејÑка дивокоза (Rupicapra pyrenaica) Ñо 3 подвида. Ðа Ðлпите, Карпатите, планините на БалканÑкиот полуоÑтров, Мала Ðзија и Кавказ Ñе Ñреќава обичната дивокоза (Rupicapra rupicapra) Ñо 7 подвидови. Во минатото Ñе Ñреќавале пошироко и во шумите, но Ñе иÑтиÑнати од човечката активнÑÑ‚ во виÑоките предели на планините. Така например во КантабриÑките планини на карпеÑÑ‚ терен дивокозата Ñлеѓува до морето.
Во Република Македонија живее БалканÑката дивокозата (Rupicapra rupicapra balcanica) на планините од западниот дел од државата - Кораб, Шар Планина, Баба Планина, Јакупица, Дешат, Галичица, БиÑтра, Јабланица.
Ðадвор од Европа дивокозата е интродуцирана во Ðов Зеланд во 1907 година како дар од авÑтриÑкот император Франц ЈоÑиф. Таму наидова на одлични уÑлови за живот, популацијата бргу Ñе зголемува и Ð´ÐµÐ½ÐµÑ Ñ‚Ð°Ð° не е заштитена, така што Департаментот за заштита дури го охрабрува ловот, за да ја зачува меÑната флора.
[уреди] Видови
- Rupicapra rupicapra (Обична дивокоза)
-
- R. r. tatrica (ТатранÑка дивокоза): Словачка (Виоки Татри, Западни Татри и БелианÑки Татри) и ПолÑка (ВиÑоки Татри, Западни Татри)
- R. r. balcanica (БалканÑка дивокоза): Ðлбанија, БоÑна и Херцеговина, Бугарија, ХрватÑка, Ñеверна Грција, Македонија, Србија, Црна Гора, и Словенија
- R. r. carpatica (КарпатÑка дивокоза): Романија
- R. r. cartusiana (КартеуÑка дивокоза): Франција
- R. r. rupicapra (ÐлпÑка дивокоза): ÐвÑтрија, Франција, Германија, Италија, Швајцарија
- R. r. asiatica (МалоазиÑка дивокоза): Турција
- R. r. caucasica (КавкаÑка дивокоза): Ðзербејџан, Грузија, РуÑија
- Rupicapra pyrenaica (ПиринејÑка дивокоза)
-
- R. p. parva : Шпанија
- R. r. pyrenaica : Шпанија и Франција
- R. r. ornata : Италија
[уреди] БалканÑка дивокоза
Дивокозата потекнува од Pachygazella sp. од Централна Ðзија, која живеела пред околу 10 милиони години. Со текот на времето популација Ñе поделила на две големи групи - Ñеверна и јужна, одноÑно Rupicapra rupicapra и Rupicapra pyrenaica . Пред околу 10 000 години балканÑката дивокоза Ñе одделила од алпÑкиот подвид. Тие Ñе разликуваат по некои карактериÑтики на роговите и краниумот. Ð”ÐµÐ½ÐµÑ Ñ‚Ð°Ð° живее фрагментирано по планините на БалканÑкиот полуоÑтров. Во Грција живее во мали популации на Родопите и планините од Епир до Ñеверозападен ПарнаÑ, а нејзиниот број изнеÑува од 300 до 500 единки. Во Ðлбанија Ñе Ñреќава на ÐлбанÑките алпи, на Дибра, Либзазхд, Пуке, Мирдите и Мат , во централна Ðлбанија - Баратанд Скрапар, и на југ во Коломже и Пермет. БројноÑта на дивокозите во Ðлбанија е нешто 1000 индивидуи. Во државите од поранешна ЈугоÑлавија Ñе Ñреќава во Ñите, без Словенија. Во крајот на оÑумдеÑетите години броела околу 14 000 единки, но по војните нема точни подтоци за денешната ÑоÑтојба. Во Бугарија живее на Стара планина, Рила, Пирин, Родопи, а наÑкоро е интродуцирана и на Витоша. БројноÑта на бугарÑките популации е околу 2000 дивокози. Во добар дел од балканÑкиот ареал живее во паркови и резервати.
[уреди] Лов
Дивокозата е ценет ловечки трофеј. Како редок дивеч таа претÑтавува поÑебна атракција и предизвик за ловците, иÑто и заради тешко приÑтапните терени на планините. Се лови претежно заради роговите, бидејќи Ñамо тие Ñе оценуваат. Се кориÑти меѓународниот Ñтандарт CIC[1]. Колку поÑтара е дивокозата толку поголеми Ñе роговите, бидејќи тие не Ñе менуваат и раÑтат цел живот. Ловот Ñе изведува Ñо ловечки карабин на популација најмалку од 30 единки. Се ловат трофејно зрели 12-14 годишни индивидуи. Таа фаза е доÑтигнување на врв во развојот на индивидот, кој потоа ја Ñледи амплитудата на опаѓање. Во големи популации Ñе ловат и живини над четири годишна возраÑÑ‚. ИÑто така, поÑтои и Ñелективен заÑтрел кај дивечот кој заоÑтанува во развојот. Ловокрадците ја убиваат пред Ñè заради меÑото. Ðа младите дивокози меÑото е кревко , а на Ñтарите кози е жилаво и тешко за јадење.