Казах чĕлхи
Википедири материал
Казах чěлхи, — тěрěк йышěнчи кăпчак ушкăнне кěрекен чěлхе. Ун çинче Казахстан тěп халăхě, казахсем калаçаççě. Çыру кириллица çинче никěсленеть. Малтан тата ăна киргиз-кайсак е казак-киргиз чěлхи тенě. Казахстанра патшалăх чěлхи шучěнче шутланать.
1989 çулхи перепись тăрăх СССРта пěтěмпе 7 890 пин çын ку елхе çинче калаçнă.
[тӳрлет] Истори
Казах чěлхи XV-XVI ěмěрсенче вăтам азири кыпчаксен чěлхинчен пулнă. XIX ěмěрěн иккěмěш пайěнтен пуçласа литература валли усă курма пуçланă. Литературăна пуçласа яракансем — Абай Кунанбаев тата Ибрай Алтынсарин.
1930 çулчен çыру арапсен алфавичě çинче тытăнса тăнă, 1930 çулпа 1940 çул тарин — латин алфавичě çинче. 1940 çулта вара çěнě саспаллисене хушса кириллица çине куçнă.
Пěреммěш тěпчевсене П. М. Мелиоранский иртернě. Кайран тата М. Б. Балакаев, Х. Жубанов, К. М. Мусаев тата ытти тěпчевсем тěпчеме самай пулăшнă.
[тӳрлет] Фонетика уйрăмлăхěсем
| Тĕрĕк чĕлхисем | |||
| Хĕвеланăç тĕрĕк чĕлхисем | |||
| Пăлхар | Пăлхар† | Чăваш | Хун† | Хазар† | ||
| Чагатай | Aini²| Чагатай† | Ili Turki | Lop | Уйгур | Узбек | ||
| Кăпчак | Бараба | Пушкăрт | Крым тутарĕсен¹ | Куман† | Карачай-Палкар | Караим | Каракалпак | Казах | Кăпчак† | Крымчак | Кумык | Нухай | Тутар | Урум¹ | ||
| Огуз | Афшар | Азербайджан | Крым тутарĕсен¹ | Гагауз | Хоросани турккă | Османтурккㆠ| Печенег† | Кашкай | Салар | Турккă | Турмен | Урум¹ | ||
| Хĕвелтухăç тĕрĕк чĕлхисем | |||
| Халай | Халай | ||
| Кăркăс-Кыпчак | Алтай | Кăркăс | ||
| Уйгур | Чулым | Долган | Fuyü Gïrgïs | Хакас | Çурçĕр алтай | Шор | Тофалар | Тува | Хĕвеланăç Юкур | Саха / Якут | ||
| Авалхи тĕрĕк чĕлхи† | |||
| Ăнлантаркăч: ¹Пĕр ушкăнра мар, ²Хутăш чĕлхе, †çухалнă чĕлхесем | |||
