Picsel
Èn årtike di Wikipedia.
On picsel, c' est li pus ptite unité d' ene imådje limerike. Li mot provént d' l' inglès picture element (elemint d' imådje).
On picsel, c' est onk des ponts ki fjhèt l' reprezintåcion d' ene imådje el memwere d' ene copiutrece. Å pus sovint, gn a télmint des ponts, et i sont télmint ptits ki, on côp metous so papî, ou håynés so ene waitroûle, l' ouy del djin èn voet pus k' ene seule imådje, ca l' frontire inte les ponts n' est vormint pus veyåve.
Li coleur eyet l' intinsité di tchaeke des ponts est tchoezeye pal copiutrece po rprezinter on ptit boket d' l' imådje. L' egzimpe chal a csoté mostere ene viye imådjete di Wikipedia avou on boket d' l' imådje k' a stî zoumé foû. On pout noter ki pa des côps (come c' est l' cas dins ci egzimpe ci) les picsels eployîs po do tecse n' ont nén tos li minme coleur; les picsels des boirds des letes kimaxhèt leu coleur avou l' cene do fond, po n' nén dner on trop grand efet d' egrès, cisse tecnike est lomêye anti-aliazaedje.
Å pus k' i gn årè di picsels po rpezinter ene imådje, å pus ki l' rizultat srè près d' l' oridjinå. Li nombe di picsels d' ene imådje definixh çou k' on lome li finté di l' imådje. Çoula pout esse diné avou on seu nombe, par egzimpe ene camera foto di troes megapicsels est ene camera foto ki pout saetchî des imådjes di troes miyons di picsels; ou, å pus sovint, avou ene cope di nombes, par egzimpe ene waitroûle di 640 pa 480 picsels est ene waitroûle ki pout håyner 640 picsels di hintche a droete, eyet 480 picsels do dzeu å dzo (c' esteut l' finté des waitroûles VGA), çou ki fwait on totå di 640 × 480 = 307.200 picsels.
Les ponts di coleur ki fjhèt-st ene imådje limerike (come les imådjes JPG sovint eployeyes dins les pådjes waibe) sont lomés des picsels eto. Mins, sorlon l' manire ki l' copiutrece va håyner l' imådje, i s' pout k' i n' åye nén di corespondince onk-a-onk inte les picsels di l' imådje et les cis del waitroûle. Dans des dominnes wice ki cisse diferince est impôrtante, les ponts do fitchî imådje polèt esse lomés tecsels.
Ene imådje fwaite di picsels est lomêye ene imådje bitmap (en inglès on eploye ossu l' mot raster image), eneviè ene imådje vectoriele ki leye est on discrijhaedje di l' imådje, ki serè cviersî e picsels divant d' esse håynêye. Li finté d' ene imådje bitmap est tofer li minme, et si l' finté do sistinme di håynaedje est pus grande, i s' pout k' on voeye on efet d' egrès; dismetan k' ene imådje vectoriele serè tofer håynêye al finté do sistinme di håynaedje.
Li mot finté est ossu eployî avou on sinse ene miete diferin po discrire li grandeu fizike des picsels, l' unité eployeye c' est sovint les picsels pa pôce, oudonbén li grandeu e milimetes d' on picsel. So les waitroûles d' asteure, on picsels est assez ptit, a pô près di 0,26 a 0,35 mm. Les picsels sont soeye-t i cwårés, soeye-t i rectangulåres. On nombe lomé li ratio d' aspet discrît si l' picsel est pus ou moens cwåré. Par egzimpe, on ratio d' aspet di 1,25:1 (1,25 po 1) vout dire ki tchaeke picsel est on côp on cwårt pus lådje ki hôt. Les picsels des waitroûles des copiutreces sont d' åbutude cwårés, mins les cise eployîs pol videyo limerike nel sont nén, do côp i fåt fé des candjmints po pleur håyner ene videyo limerike dizo ene copiutrece.
Tchaeke picsel d' ene imådje monocrome a si prôpe blincance. Zero normålmint pol noer, eyet l' pus grande valixhance possibe pol blanc lujhant. Par egzimpe, po ene imådje a ût bits, li pus grande valixhance ki pout esse eployeye avou les ût bits est 255; do côp c' est cisse valixhance la k' est eployeye pol blanc. Dins ene imådje e coleurs, tchaeke picsel a si prôpe blincance eyet si coleur, normålmint rprezintés come on triplet d' intinsités di rodje, vete eyet bleu (rl a: RGB). Ossu bén so les waitroûles a cristås likides ki les cenes a tubes catodikes, tchaeke picsel est fwait avou troes dzo-picsels, onk po tchaeke des troes coleurs, foirt près onk di l' ôte. Tchaeconk des dzo-picseles est loumé sorlon li valixhance del coleur do triplet ki lyi corespond, eyet come zels troes sont foirt près l' onk di l' ôte, i creyèt ene iluzion optike k' est veyowe come on seu pont d' ene dinêye coleur.
Li nombe di coleurs diferinnes ki polèt esse riprezintêyes avou on picsel dipind di nombe di bits pa picsel (bpp). Les valixhances corantes sont:
- 8 bpp (256 coleurs)
- 16 bpp (65.536 coleurs, kinoxhou come Highcolour (Hôte coleur))
- 24 bpp (16.777.216 coleurs, kinoxhou come Truecolour (Vraiye coleur)).
Les imådjes fwaites di 256 coleurs (ou moens) sont d' åbutude wårdêyes dins l' memwere videyo del copiutrece dizo l' cogne planåre ou chunky (a bokets), k' on picsel el memwere est èn indecse viè ene djivêye di coleurs, lomêye palete. Ces môdes sont do côp lomés des môdes indecsés. Si bén seulmint 256 coleurs sont håynêyes eshonne, ces 256 coleurs sont tchoezeyes emey ene bén pus grande palete, tipicmint di 16 miyons di coleurs.
Po des parfondeus d' coleur di pus d' 8 bits, li nombe est li totå des troes compôzants RVB (rodje, vete, bleu). Ene parfondeu di 16 bits est d' åbutude pårteye e 5 bits pol rodje eyet l' bleu, eyet 6 bits pol vete (li vete coleur a pus di bits paski l' ouy umin est pus sinsibe a cisse coleur la). Ene parfondeu di 24 bits permete 8 bits po tchaeke compôzant. Dins des sistinmes k' i gn a li parfondeu est di 32 bits; ça fwait ki tchake picsel di 24 bits a 8bits di pus po discrire si opacité, cisse cwatrinme compôzante est lomêye li canå alfa. So des vîs sistinmes, on trove eto des parfondeus di 4 bpp (16 coleurs).
Cwand ene imådje est håynêye sol waitroûle, li nombe di bits pa picsel est dné sepårumint pol fitchî imådje eye pol waitroûle. Des sôres d' imådjes k' i gn a ont ene pus grande parfondeu d' coleurs ki ds ôtes. Li sôre d' imådje GIF, par egzimpe, a-st ene parfondeu macsimom di 8 bits, dismetant ki les fitchîs TIFF polèt aveur 48 bits pa picsel. I gn a pont d' waitroûles ki polèt håyner 48 bits di coleur, ça fwait ki cisse parfondeu d coleur la est eployeye po des aplicåcions professioneles sipeciålijheyes come li scanaedje di negatifs fotos ou les scrireces di hôte finté. Ces imådjes sont håynêyes so ene copiutrece avou ene parfondeu di 24 bits pa picsel.
Ene recinte tecnike po-z ecrexhe li finté aparinte d' ene waitroûle e coleur c' est d' apoungî tchaeconk des troes dzo-picsels sepårumint. C' est ene sôre d' anti-aliazaedje, eyet c' est eployî copurade po-z amidrer l' rivnance do tecse.
Des ôtes elemints derivés do picsel, come li vocsel (elemint d' volume), li tecsel (elemint d' tecsteure) eyet l' surfel (elemint d' surface), ont askepyî dins l' tchamp do dessin infôrmatike.