Motî:håyner 1

Èn årtike di Wikipedia.

håyner 1 (codjowaedje)

I. [v.c.]

1. stårer (al tere, so ene tåve) po bén mostrer. Li rôleu håynéve todi ses cayets sol soû d' l' ouxh. Gn aveut, la håyné, del toele, des norets et totès sôres di martchandijhes d' ônaedje (H. Forir). Melaneye vént håyner ses martchandijhe dissu l' candlete (G. Havelange). Loukîz a: dihåyner. F. étaler, exhiber, faire étalage de, exposer en vente. >> t' irès håyner des bloukes: dijhêye a onk (ene) ki n' vout nén bouter ni studyî (tot ratuzant les pôvès femes ki rifjhént les bloukes sol plaece sint Lambiet a Lidje).

2. bén mostrer po vinde. Les botikes avént håyné leus pus belès afwaires (ramexhné pa L. Remacle). Ça a dmoré håyné des moes å long sins trover atchteu. E s' botike, i håynéve totes sôres di vîs rahisses (E. Dethier). Et vola k' on djoû des ceréjhes lujhèt so ene pitite baguete håynêye a ene hobete (L. Lagauche). Çoula n' est bon k' po håyner (Motî d' Forir). F. exposer, mettre en évidence, mettre en étalage.

3. bén mostrer (ene sacwè d' bea, k' on ndè fir). Gn aveut shijh assîtes di stin, håynêyes ås deus costés do vî bondiu (L.J.L. Lambillion). Dins l' prumire tchambe, les fuziks sont håynés: c' est l' lodjmint des sintineles (E. Wartique & E. Thirionet). F. arborer, montrer avec ostentation, faire parade de. >> håyner s' tiesse po vinde si cou: si gåyoter po-z assaetchî les omes. F. parader, se pavaner.

4. dire, mostrer a tertos. Ni vén nén co håyner çoula avå les voyes (ramexhné pa L. Remacle). F. révéler, dévoiler, divulguer, étaler sur la place publique.

5. afitchî so waitroûle. Li noû sistinme di manaedjmint des fontes "fontconfig" est on foirt bon sistinme, ki saye di trover å mî les fontes k' i fåt po håyner on tecse, sorlon li lingaedje do tecse (P. Sarachaga). F. afficher. Ing. to display.

6. sitramer. Vos håynez do fôraedje tot l' long d' vosse voye. rl a: cossåyî, cossemer, sitårer. F. disperser, éparpiller, mettre en désordre.

7. sitramer et piede (des usteyes). I håynêye todi ses ostis. F. égarer.

8. furler (des cwårs). Il a håyné tos les liårds di ses parints. Il ont håyné leu patrimoenne. F. gaspiller.

II. si håyner [v.pr.]

1. si mostrer avå les voyes, bén gåyotêye (tot djåzant d' ene feme). Ele ni fwait nén bén di s' håyner insi (H. Forir). Les Janes, les Djetrous, les Elizes Si håynèt so les soûs d' l' eglijhe Avou leus pus beas falbalas (A. Ramet). F. étaler ses apas, s'afficher, se montrer, parader.

2. s' afitchî so waitroûle. Ene aroke tot l' minme... li programe "DICT" èn ricnoxhe nén les letes foû ASCII; do côp, "afront" eyet "afronté" c' est l' minme por lu; ça fwait k' i gn årè adon des intrêyes "parazites" ki s' vont håyner pa des côps (P. Sarachaga). F. s'afficher.

3. si piede. Nos estans håynés. rl a: si forvoyî. F. se fourvoyer.

4. si dire inla, tot djåzant d' ene rîle. Li principe d' Archimede si håynéve insi. F. s'énoncer.

Etimolodjeye: viebe fwait sol mot hayon.

| håynêye [f.n.] çou k' est håyné po-z esse vindou. rl a: håynaedje, håyneure. F. étalage.

| håynaedje [o.n.]

1. no d' fijhaedje et no di çou k' est fwait (accion eyet si adierça) po les viebe "håyner" et "si håyner". On bea håynaedje sieve li martchand (H. Forir). Gn a del djin padvant si håynaedje di fruts et legumes (C. Binamé). Di lyi dire ses cwates verités al banke, c' esteut on bea håynaedje divant les djins. F. étalage, étalement, éparpillement, exhibition, exposition, mise en évidence, mise en étalage, ostentation, parade, révélation, dévoilement, divulgation, extension, déploiement, dispersion, éparpillement, désordre, pêle-mêle, gaspillage, dépense ostentatoire, énoncé.

2. (pus stroetmint: mot d' éndjolisse) dins les sistinmes wice ki les purneas polèt esse håynés so des waitroûles diferinnes, ou so des sessions diferinnes d' ene minme waitroûle, on "håynaedje", c' est ene waitroûle eyet session bén dnés. Ingl. display. F. display, affichage.

| håyneu, håyneuse u håyinresse [o.f.n.] li ci (cene) ki håynêye ene sacwè. rl a: martchotea. F. étalagiste, montreur, marchand ambulant.

| håynåd, håynåde [addj. & o.f.n.]

1. ki håynêye ses cayets pattavå. Ki ç' gamén la est håynåd, todi, mon Diu ! F. désordonné.

2. ki furlêye les cwårs. F. gaspilleur.

| håyneure [f.n.] plaece k' on î håynêye des martchandijhes. F. étalage.

| håynåve [addj.]

1. håyné (êye). Tot esteut håynåve dins l' måjhon cwand dj' a intré. C' est ene sins aleure, si måjhon est todi håynåve. F. dispersé, étalé, en désordre.

2. (mot d' éndjolisse) ki pout esse håyné (so ene waitroûle).

| håyinreye [f.n.] tos des cayets håynés håre et hote. Li Rolin end a fwait ene di håyinreye avou les cojheas d' four. F. éparpillement.

Omonimeye:

• håyner (v.c. & v.s.c; mete des håyes, sitinde, parexhe)

Parintêye:

• dihåyner