Adrien de Gerlache

Èn årtike di Wikipedia.

Adrien Victor Joseph de Gerlache de Gomery (2 d' awousse 1866-4 di decimbe 1934) fourit-st èn esploreu bedje, ki moenna ene espedicion e l' Antartike avou l' batea Belgica, et esse li prumire trope di djins a-z ivierner låvå (1897-1899).

I n' aveut nén l' idêye di passer la l' ivier. Il ont bén stî oblidjîs, paski leu batea a stî edjalé et dmorer astok e mitan des glaeces.

[candjî] Ses djonnès anêyes

Adrien de Gerlache (l' etimolodjeye di s' no est on no d' provnance: hamtea di Djerlaxhe) vina-st å monde li 2 d' awousse 1866 a Hasse (Hasselt) el Beldjike. I fjha des studiaedjes di syinces aplikêyes a l' Univiersité Libe di Brussele. Tins d' ses vacances, i fjha do matlot so des bateas tranzatlantikes. Adonpwis, cwand il a yeu-st avou s' diplome e 1885, i moussa el marene bedje li 19 di djanvî 1886.

Après aveur divnou prumî lieutnant e coledje naiviå d' Ostinde, i prinda s' posse sol Belgique, on batea idrografike. C' est sol tins k' i sierveu so ç' batea la k' i fjha ses plans po l' esploraedje di l' Antartike.

[candjî] Li prumire espedicion

E 1986, de Gerlache atchta on batea norvedjin di tchesse al balinne, lomé PATRIA; après l' rimete a noû eyet bråmint des candjmints el ribatijha Belgica.

Avou èn ekipaedje di bråmint d' nåcionålités — emey zels Roald Amundsen eyet Frederick Cook — i ndala do poirt d' Anvesse li 16 d' awousse 1897.

E moes d' djanvî 1898, li Belgica ariva-st åzès coisses del tere di Graham. Tot naiviant etur li coisse del tere di Graham eyet ene longowe tchinne d' iyes sol Coûtchant, de Gerlache loma ci passaedje la li stroeteure do Belgica, ki, pus tård, sereut rlomé li stroeteure di Djerlaxhe e si oneur.

Après aveur metou sol mape, eyet lomé, sacwantès iyes so ene vintinne d' acoistaedjes diferins, il ont trevåtchî l' Ceke polaire antartike li 15 di fevrî 1898. Eyet li 28 di fevrî, l' espedicion dimora atrapêye e mitan des glaeces.

Mågré les efoirts di l' ekipaedje po liberer l' batea, il ont dvou leyî ouve et-z esse foircîs di dmorer tot l' ivier so l' Antartike. Sacwantès samwinnes pus tård, li 17 di may, ci fourit li spexheur complete, la kel nute polaire atouma, eyet durer disk' å 23 d' djulete. Après çoula ci fourit co 7 moes di målåjhîstés, tot sayant di distoker l' batea, eyet ses djins, foû des bokets d' glaece. Sacwants omes ont ene miete pierdou leu tiesse, etur zels on marén bedje k' abandna l' batea tot djhant simplumint k' i raléve e Beldjike. L' espedicion sofrixha eto do scorbute

Al fén, li 15 di fevrî 1899, il ont reyussi a naivyî sol sitroet tchenå k' il avént schavé dins les glaeces les samwinnes di dvant. I lzî fala cåzu on moes po fé 7 miles, eyet li 14 di måss il ont finålmint naivyî foû des glaeces. L' espedicion pola-z eraler a Anvesse, wice k' ele ariva li 15 di nôvimbe.

Adrien de Gerlaxhe sicrijha e 1901 on live e francès, Quinze Mois dans l'Antarctique (cwénze moes e l' Antartike) po raconter si spoûle; li live ourit-st on pris di l' Academeye Francesse e 1902.

[candjî] Ses viyès anêyes

Adrien de Gerlache prinda pårt dins sacwantès ôtès espedicions, emey zeles:

• ene espedicion comerciåle eyet syintifike dins l' Gofe Piersike (1901)
• l' espedicion e l' Antartike da Jean-Baptiste Charcot, mins k' i cwita divant k' ele n' arivaxhe cåze d' on mwais airaedje a boird (1903)
• ene espedicion el Mer del Groenlande, a boird do Belgica (1905)
• ene espedicion ezès mers di Barents eyet di Kara (1907)
• ene espedicion al Groenlande, eyet a l' archipel Spitsbergen eyet Frans-Jozef, a boird do Belgica 1909)

Il ourit deus efants avou s' prumire feme, Suzanne Poulet, k' i s' maria avou e 1904: Philippe (1906) eyet Marie-Louise (1908). Si mariaedje n' ala k' so ene fesse eyet s' fini e 1913. Après ça, Adrien de Gerlache si rmaria avou Elisabeth Höjer, ene Suwedwesse. Avou leye, il ourit co èn ôte valet, Gaston de Gerlache, e 1919. Dins les anêyes 1950, Gaston shuva les passêyes di s' pa, dins ene eståcion di rcweraedjes bedje so l' Antartike.

Adrien de Gerlache mora do tîfusse a Brussele, li 4 di decimbe 1934,