Adjeyant

Èn årtike di Wikipedia.

Èn adjeyant, (on dit eto: ome di strin), dins l' foclore del Walonreye, di Flande et del Picårdeye, c' est des grandès posteures, k' on pormoenne avå les voyes li djoû d' ene fiesse rilomêye dins ene metowe veye. On lzès rexhe voltî tins des mascarådes.

Li mot "adjeyant" a eto des ôtes sinses.

C' est ene sacwè diferinne des des grands foirts omes des viyès fåves.

Ådvins 1 Istwere des adjeyants 1.1 Do tins des Gålwès 1.2 Istwere des adjeyants del Walonreye 2 Egzimpes d' adjeyants foclorikes 3 Foû del Walonreye 3.1 El Flande ey el Bijhe di France 3.2 A Brussele 3.3 El Wisconsene 4 Hårdêye difoûtrinne 5 Sourdants

[candjî] Istwere des adjeyants

[candjî] Do tins des Gålwès

Cezår cåze dedja des adjeyants dins s' live "Li guere des Gåles (tchaptrê VI). I dit :

Sacwants peupes ont des adjeyants, fwait d' oizires fexhêyes, k' on rimplixh di djins et-z î mete li feu. Pus sovint des codånés, mins eto des inocints.

[candjî] Istwere des adjeyants del Walonreye

Les pus vîs adjeyants ki vikèt co asteure sont, sins manke, Monsieu et madame Gouyasse d' Ate, k' egzistént ddja e 15inme sieke.

Dispu ls anêyes 1980, gn a todi dpus d' veyes et viyaedjes k' ont des adjeyants. Insi, a Welin, li les 9 adjeyants n' ont stî askepyî ki dispus 1984, dispu k' on-z a adjinçnêye on cwarmea.

Å cmince, les adjeyants estént poirtés pa les djins. Il estént fwaits d' oizires Asteure, i sont metous so des rôletes. Et on les agritche biesmint al bole des otos po lzès moenner d' ene plaece a l' ôte.

[candjî] Egzimpes d' adjeyants foclorikes

Sacwants adjeyants sont lomés tot biesmint "adjeyant":

• L' Argayon d' Nivele.
• L' Årdjouwant d' Nameur.

Mins, å pus sovint, i sont lomés pa des ptits nos:

• Ate : Goyasse (Gouyasse) riprezinte li grand foirt ome del Bibe. On l' mareye al dicåce do 4imme semdi d' awousse, après vepes, avou Dame Gouyasse, dabôrd, ene ôte adjeyante. Li mariaedje si fwait sol tchapistrea di l' eglijhe Sint-Djulin. Adon, gn a l' bierdjî David ki tape ene bale d' Ate a Gouyasse, manire di dire "tapez lzès djus, les grands". Gouyasse si fwait rascode på ptit David mins dit : "dji n' so nén co moirt." Et come d' efet, on l' rivoet l' dimegne avou ls ôtes: Sanson, Ambiyorisse, Mamjhele Victwere (^[1]).
• Bastogne : les troes adjeyants d' Bastogne sont Troufet eyet s' feme Mareye-Djihene (Marîe-Jane), askepyîs e 1958, eyet leus fi Tanta, Rawieu d' Oxhs, askepyî e 1963. Troufet sereut on vraiy Bastognård, k' åreut fwait cåzer d' lu å sidje di Bastogne pås Lidjwès e 1238.
• Lidje : Tchantchès et Nanesse.
• Mont : Batisse et Laliye.
• Sint-Houbert : Pancarou et Lisbete.
• Tchålerwè : Djihan (Djan), Djihene (Djene), Djambot, El Mayeur, Maca, el Facteur, El tchampete, Davå, Lahousse.
• Welin : "Wandalino", li pus vî des adjeyants, maryî avou l' "Dame di Welin"; il ont yeu deus efants : Hayete, et Yacinte. Les ôtes viyaedjes ki vnèt al mascaråde di Welin ont leus adjeyants, avou:
  • Almå : li cavlî Lambiet.
  • Dåvdisse : Djihan l' Emerite.
  • Freyeu : li moenne Bietmé.
  • Lompré : Djihan l' Aveule.
  • Sohire : Djåke di Djenå.
  • Tchanlî : li monnî Hinri d' Tîne.

E sacwantès plaeces, i sont lomés do no do viyaedje:

• L' ome di strin di Petbåy: on l' lome Petbåy.

[candjî] Foû del Walonreye

[candjî] El Flande ey el Bijhe di France

Les minmès uzances di pormoenner des adjeyants azès fiesses egzistêye eto el Flande et dins l’ Bijhe di France.

[candjî] A Brussele

A Brussele, les nos des adjeyants sont tertos Flaminds, come li veye dinltins:

• Catrene: adjeyante do Vismet
• Rolle k' åreut viké podbon a Steenpoort
• Dorotijke, on maxhaedje di sinte Dorotêye, siervowe a l' eglijhe del tchapele, et da Tortijke, ene saedje-dame.

[candjî] El Wisconsene

L’ uzance walone s’ a epoirté el Wisconsene, påzès Walons d’ låvå. Les adjeyants sont håynés å Belgian Day (li 21 di djulete).

[candjî] Hårdêye difoûtrinne

• Istwere des adjeyants d' Tchålerwè.

[candjî] Sourdants

1. ↑ Louis Pieters, divins "Wallonie nouvelle"