Årtisyince
Èn årtike di Wikipedia.
L' årtisyince (on dit eto: medcene veterinaire), c' est ene syince ki studeye les maladeyes des biesses. Les cis kel parpinsèt, eyet l' pratiker, c' est, aprume, les årtisses.
Dins les scoles di medecene veterinaire, on cminc pa studyî les syines, aprume li biyolodjeye. El deujhinme anêye, on cmince les "syinces soûmintreces". A cmincî del cwatrinme anêye, on studeye les maladeyes, et fé del pratike.
L' årtisse, c' est afeye on medcén, ca i va cweri a trover l' må k' ene biesse endè sofrixh. Mins c' est eto on cérudjin, ca c' est lu ki va operer les biesses k' i fåt drovi po lzès rschaper.
Dins sacwants payis, l' årtisse pout esse eto èn apoticåre, et poleur vinde ås cinsîs les droukes po les biesses.
Ådvins |
[candjî] Istwere del medcene veterinaire
Li prumire sicole po-z aprinde les årtisses a stî askepieye a Lyon, el France, et strimêye li 10 di djanvî 1762. C' esteut Claude Bourgelat ki l' aveut metou so pås so fotches.
Li prumire sicole veterinaire bedje a stî drovowe diviè 1875 a Cureguem, so Anderlek, dilé Brussele. Tos les Bedjes, Walons et Flaminds, k' estént po divni årtisses, î alént fé leus scoles. Li scolaedje si fjheut e francès. Li tchanson des studiants rimimbere ci tins la :
- Quelle que soit la vie
- Flandre ou Wallonie,
- Dans un régiment ou au milieu des paysans,
- On fera la noce,
- On roulera sa bosse
- Mais qu'on foute le camp de cet ignoble de cet ignoble,
- Mais qu'on foute le camp de cet ignoble établissement.
(Kel vicåreye fouxhe çou k' ele vout, / El Flande u el Walonreye, / Dins on redjimint d' sôdårds u å mitan des payizans / Nos frans l' fiesse / Todi so tchamps so voyes / Mins k' on vude å pus abeye di cisse måsseye, di cisse måsseye / Mins k' on vude å pus abeye di cisse måsseye sicole).
Diviè 1935, les Flaminds seront scolés e neyerlandès, et-z ebaguer a Gand.
Diviè 1965, li scole veterinaire va divni ene faculté. Come c' est ene sicole di l' Estat, ele si doet raloyî a ene univiersité d' estat, et gn a kel cene di Lidje. Ci serè don tot on tins li "Fak veterinaire di l' Univiersité d' Lidje metowe a Cureguem dilé Brussele".
Diviè 1980, li fak va ebaguer podbon å Sårt-Tilman, po-z aler rdjonde les ôtès faks di l' univiersité d' Lidje.
[candjî] Li scolaedje des årtisses el Walonreye
Asteure, po fé veterinaire, i fåt reyussi on concour d' intrêye (dispu diviè 2000). Les scoles durèt shijh ans.
Les troes prumirès anêyes, k' on lome les candidateures sont shuvowes dins les faks normåles a l' univiersité d' Lidje, do Noû-Lovén, di l' ULB a Brussele, u ås Faks di Nameur. On-z î aprind les syinces djeneråles (1ire anêye), pus les syinces veterinaires (2inme et 3inme anêye).
Les troes dierinnès anêyes, k' on lome les doctorats, ni si fjhèt k' a Lidje, a l' ULg. On-z î aprind les maladeyes des biesses. Tos les djoûs å matén, les studiants vont ås clinikes. I s' ratroplèt pa ekipe, onk di dierin dok (6inme anêye) k' on lome li praticyin, onk di 2inme dok (5inme anêye) k' on lome ploumasse et onk di prumî dok (4inme anêye) k' on lome ploumion.
Avou les novelès lwès d' ecwivalince uropeyinnes, dispu les anêyes 1990, gn a todi dpus di scolîs ki vnèt di des ôtes payis d' Urope, aprume del France. End a-st avou disk' al mitan d' ene fornêye di studiants.
[candjî] Syinces soûmintreces
C' est les syince k' i fåt cnoxhe divant d' ataker les maladeyes des biesses
- Li minêyolodjince.
- li tnaedje astok des biesses.
- Antomeye des biesses.
- Poyes
- Roemiants.
- bacterolodjeye
- parazitolodjeye
[candjî] Cérudjeye veterinaire
[candjî] Patolodjeye djeneråle
[candjî] Mås des vatches
- Metous so ene pådje tote seule
